Tha clàran eachdraidheil ainmean threubhan is àiteachan a’ toirt fianais làidir dhuinn mu sgaoileadh nan cànanan Ceilteach. Mar eisimpleir gheibhear lorg air dunum no dunon ‘dùn’ ann an Lugdunum (a-nise Lyons san Fhraing agus Leyden san Òlaind), Camulodunum (a-nise Colchester, Sasainn), Kambodunon (Kempten sa Ghearmailt), Minnodunum (Moudon san Eilbheis), Lugidunum (Legnica sa Phòlainn) agus Singidunum (a-nise Belgrade, Serbia). Tha cuideachd clàr againn bhon 2na linn AC de Tarvedu(nu)m ‘dùn tairbh’ ann am fìor cheann a tuath na h-Alba, a thathar a’ smaoineachadh a bha a’ riochdachadh Ceann Dùnaid ann an Gallaibh. Ged a tha cuid mhath de na h-ainmean seo air a dhol à bith ann an cleachdadh làitheil, tha iad fhathast beò ann an dùthchannan far a bheilear a’ bruidhinn chànanan Ceilteach fhathast. Ann an Alba chithear eisimpleirean mar Dùn Dè, Dùn Phàrlain agus Dùn Gabhail.
Tha ainmean tìre le Gal- annta a’ comharrachadh àiteachan a bha fo smachd Cheilteach, oir b’ e facal eile a bh’ aig na Greugaich airson nan Ceilteach Galatae; bha na Ròmanaich a-mach air Galli. Tha Galicia an dà chuid ann an ceann an iar-thuath na Spàinnt agus air a’ chrìch eadar Ugràin agus a’ Phòlainn.
Tha am buadhair ‘Gallic’, a’ ciallachadh Frangach, a’ comharrachadh mar a dh’èirich an dùthaich sin à Gaul (gu h-inntinneach, bha am facal Gàidhlig Gall o thùs a’ ciallachadh cuideigin à Gaul). Tha dualchas àrsaidh Ceilteach aig Galaitia ann am meadhan na Tuirc, a dh’èirich bho imrich Cheilteach à meadhan gleann na Dainiub gu ruige Masadònia agus a’ Ghrèig anns an 3mh linn RC. Fhuair na miltean de na Ceiltich seo, an dà chuid àrmainn agus an teaghlaichean, cuireadh a dhol an sàs ann an strì ann an Anatolia; às dèidh làimh, dh’fhuirich iad ann. Tha na Galaitianaich ainmeil airson a bhith a’ faighinn litir bhon Abstol Pòl, a tha a-nise na Leabhar anns a’ Bhìoball. Cho fada air adhart ris an 4mh linn AC, sgrìobh an Naomh Jerome gun robh an aon chànan aca ri daoine a bhuineadh do sgìre Abhainn Rinn anns a’ Ghearmailt.
OpenLearn - Cànan nan Gàidheal Except for third party materials and otherwise, this content is made available under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 Licence, full copyright detail can be found in the acknowledgements section. Please see full copyright statement for details.