4.2 Cynefin – gwneud penderfyniadau gwell

Mae'r Fframwaith Cynefin ® yn cynnwys y gair Cymraeg ar gyfer 'y lle'r ydych yn perthyn iddo,' (Cynefin, dim dyddiad) ac fe'i datblygwyd gan David Snowden ym 1999. Cyhoeddodd David Snowden a Mary Boone y fframwaith yn yr Harvard Business Review [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)] yn 2007 ac ers hynny mae wedi helpu arweinwyr i ddeall eu heriau a gwneud penderfyniadau mewn cyd-destun, yn seiliedig ar y gwahanol amgylcheddau yr ydym yn gweithredu ynddo. Drwy wneud synnwyr, gallwn ddatblygu ymwybyddiaeth o'r hyn sy'n wirioneddol gymhleth a'r hyn nad ydyw, ac ymateb yn unol â hynny. Mae hyn yn sicrhau nad oes unrhyw egni yn cael ei wastraffu yn gorfeddwl y drefn arferol, ond mae hefyd yn sicrhau na ddylem geisio datrys sefyllfaoedd cymhleth gyda datrysiadau safonol.

Wrth wneud penderfyniadau a chynllunio ar gyfer newid, mae'r fframwaith Cynefin wedi'i ddylunio i ddatblygu'ch gallu i wneud synnwyr, drwy ddysgu o'r gorffennol ac archwilio sefyllfaoedd posibl y dyfodol. Mae'r model yn canolbwyntio ar bum parth sefyllfaol mae sefydliadau ac arweinwyr yn gweithredu ynddynt:

1. dryslyd
2. clir
3. anodd
4. di-drefn
5. cymhleth.

Yna, caiff cyfyngiadau eu cymhwyso i bob un ohonynt, ac mae'r model yn helpu i ddynodi'r math o brosesu sy'n gweithio orau ym mhob parth. Dengys Ffigwr 19 bum parth y fframwaith Cynefin.

Ffigwr 19 Fframwaith gwneud synnwyr Cynefin

Dangos disgrifiad|Cuddio disgrifiad

Delwedd yn dangos fframwaith Cynefin Mae’r term 'dryslyd' yn y canol, gyda phedair ardal wedi eu gwahanu o’i gwmpas. Mae gan yr ardal uchaf ar y chwith y teitl ‘cymhlyg’, gyda’r term ‘cyfyngiadau galluogi’ yn eistedd tu allan iddo a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion sy'n dod i'r amlwg’, yn ogystal â’r geiriau archwilio, synhwyro ac ymateb, gyda saeth o probe at archwilio a saeth arall o synhwyro at ymateb. Mae gan yr ardal uchaf ar y dde’r teitl ‘cymhleth’, gyda’r term ‘cyfyngiadau llywodraethol’ yn eistedd tu allan iddo a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion da’, yn ogystal â’r geiriau synhwyro, dadansoddi ac ymateb, gyda saeth o synhwyro at dadansoddi a saeth arall o dadansoddi at ymateb. Mae’r teitl ‘anrhefnus’ ar yr ardal ar y gwaelod ar y chwith, gyda’r term ‘dim cyfyngiadau effeithiol’ yn eistedd tu allan iddo a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion nofel’, yn ogystal â’r geiriau gweithredu, synhwyro ac ymateb, gyda saeth o gweithredu at synhwyro a saeth arall o sense at ymateb. Teitl yr ardal ar y gwaelod ar y dde yw ‘clir’, gyda’r term ‘cyfyngiadau sefydlog’ yn eistedd tu allan iddi a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion gorau’, yn ogystal â’r geiriau synhwyro, categoreiddio ac ymateb, gyda saeth o synhwyro at categoreiddio a saeth arall o categoreiddio at ymateb.

Ffigwr 19 Fframwaith gwneud synnwyr Cynefin

Yn y fideo 'Cyflwyniad i Cynefin', eglura Dave sut mae'r fframwaith wedi datblygu a sut ellir ei ddefnyddio i wneud penderfyniadau gwell, fel arweinydd ac o fewn timau yn datblygu sefyllfaoedd y dyfodol ac yn rheoli prosiectau newid.

Download this video clip.Video player: Fideo 8

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript: Fideo 8 Cyflwyniad i Cynefin

DAVE SNOWDEN

O fewn y corff o waith sydd gennym, mae tri fframwaith mawr. Yr enw ar un ohonynt yw cromliniau troellog, sef amrywiad ar gylch bywyd y farchnad, sy'n nodi pryd y gall sefydliadau wneud pethau. Mae'r un mwyaf newydd, sef mapio aberol yn dod i mewn o'r ochr o fecaneg cwantwm. Ac rwy'n gyffrous iawn am hynny. Mae hynny'n ffocws. Ond mae'n debygol mai Cynefin yw'r un sy'n dominyddu ar hyn o bryd, caiff ei hyfforddi ym mhob llu milwrol yn UDA ar hyn o bryd. Rydych chi'n cael hyfforddiant ar sut i ddeall Cynefin.

Ac fe gododd yn wreiddiol o waith roeddwn yn ei wneud gyda Max Boisot pan oeddwn i'n ei adnabod gyntaf. Mae'n dod o'r I-Space yn wreiddiol. Dyna oedd fy ymateb i I-Space Boisot. Dechreuais yn-- felly dechreuais chwarae o gwmpas â hynny, rwy'n gweithio yn IBM, y papur cyntaf mawr arno, y prif bapur a ddyfynnwyd yn helaeth ohono a oedd yn cydnabod bod rhwydweithiau anffurfiol yn llawer pwysicach yn IBM na systemau ffurfiol. Ac oddeutu 60 i 1 yw'r gymhareb.

Y tro cyntaf erioed i mi ddarlunio Cynefin yn ei fformat pum parth oedd er mwyn disgrifio'r gwahanol fathau o gymuned yn IBM. Ceir papur o'r enw Complex Acts of Knowing ac roedd hwnnw yn ei hanfod, yn dadlau eich bod yn ysgogi'r rhwydweithiau anffurfiol a phan fyddwch yn cael rhywbeth rydych chi eisiau, yn ei wneud yn ffurfiol. Nid ydych yn dechrau â rhywbeth ffurfiol, oherwydd ni fydd ar y lefel haniaeth na chodeiddio iawn. Dyna'r clic yn ôl i Boisot.

Pa ffordd bynnag, datblygodd fel hynny ac mae'n debygol o fod yn haws esbonio ei ffurf bresennol. Yn ei hanfod, ym myd natur, os byddwch yn anwybyddu plasma, mae tri math o system yn bodoli-- systemau trefnus, systemau cymhleth a systemau anhrefnus. A'r ffordd-- nid yw'r diffiniadau wedi'u cytuno'n llwyr yn y maes eto, yn enwedig ar anhrefn, felly byddaf yn diffinio fy nhermau i. Iawn? Mae rhywun am ei alw'n rhywbeth gwahanol, does dim ots gen i.

Ond mae system drefnus mor hynod gyfyngedig, mae modd rhagweld popeth. Felly, os dewch chi i'r DU, rydym yn gyrru ar y chwith, ac yn yr Almaen, maent yn gyrru ar y dde. Mae gennych lefel cyfyngiad a lefel gymdeithasol a dderbynnir, sy'n golygu bod gennych allu i ragweld yn y system.

Rwyf newydd fod yn cerdded yn Iwerddon a llwyddais i ysigo fy mys. Rwyf wedi cael fy nysgu sut i roi fy mys yn ôl yn ei le, ond rydw i hefyd yn cerdded gyda meddygon. Felly, cafodd ei roi mewn sblint ymhen eiliadau. Roeddent yn gwybod beth i'w wneud. Dydw i ddim, oherwydd maen nhw wedi cael y math yna o hyfforddiant. Felly, mae yna gorff o wybodaeth lle mae gennych allu i ragweld a sicrwydd a'r mater yw pa lefel o'r boblogaeth sy'n meddu ar y sicrwydd hwnnw. A phethau da yw hynny felly mae'n drefnus.

System anhrefnus yn fy ngeiriau i, yn fy iaith i, yw system lle nad oes cyfyngiadau effeithiol. Felly, nid yw hyn yr un peth ag anhrefn penderfynedig mewn ffiseg. Ac mae'n system sy'n golygu mai dim ond cyflwr dros dro mewn bodau dynol ydyw. Nid yw bodau dynol yn hoffi systemau heb gyfyngiadau. Maent yn eu creu nhw'n gyflym iawn. Ac felly, un o'r pethau pwysicaf mewn cyflwr anhrefnus yw ei gydnabod yn gyflym, oherwydd efallai na fyddwch yn ei weld nes ei bod hi'n rhy hwyr. A byddai rhywun arall wedi creu strwythur.

Yna mae'r trydydd cyflwr yn gymhleth, a daw hyn o systemau cymhleth y gellir eu haddasu. Mae gan systemau cymhleth yr hyn a elwir yn gyfyngiadau galluogi. Gan esbonio'n syml, mae systemau trefnus yn gynwysedig, mae systemau cymhleth yn gysylltiedig. Sy'n golygu nad oes ganddynt ffiniau o reidrwydd.

Felly, mae popeth wedi'i gysylltu â phopeth arall, ond mae cymaint o gysylltiadau posibl. Neu a defnyddio iaith well, cylymau, ni allwch ragweld y canlyniadau. Felly, y prif beth i'w ddeall am system addasol gymhleth yw nad oes achosiaeth linol berthnasol.

Felly, mae gan system gymhleth dueddiadau, ond dim achosiaeth. Ac mae hynny'n dychryn y rhan fwyaf o bobl o'u croen, ond dyna'r ffordd rydym yn byw ein bywydau. Dyna'r rheswm dros greu'r stori parti i blant, er mwyn ei ddarlunio er enghraifft.

Dyna drosiad syml yn y fan honno. Felly, os byddaf yn cymryd deunydd solid, hylif a nwy, y solid yw'r drefn, yr hylif yw'r cymhleth a'r nwy yw'r anhrefn. Mae hynny'n drosiad eithaf da. Mae rhai systemau yn drefnus, rhai yn anhrefnus, rhai yn gymhleth. Gall ein hamgyffrediad o'r rheini fod yn wahanol i'r hyn ydyn nhw ond mae gwirionedd yn bodoli. Felly, tair system, graddiannau cyfnod, shifft, egni rhyngddynt. Ac os cofiwch eich gwyddoniaeth sylfaenol yn yr ysgol uwchradd, mae yna bwynt cydbwysedd o ran pwysedd a thymheredd, lle mae'n debygol – a fydd rhywbeth yn troi'n solid, yn hylif neu'n nwy.

Ac yn Cynefin, dyna yw'r parth canolig, y mae llawer o bobl yn cadw anghofio, sydd bellach yn cael ei adnabod fel y parth aporetig. Cyfeiriad at gysyniad Derrida o aporia yw hynny. Ceir un enwog - dywedodd gwestiwn lle rydych yn gwybod nad cwestiwn yw'r ateb, ond proses. Yr unig gwestiynau gwerthfawr yw cwestiynau lle nad ydych yn gwybod yr ateb nes i chi feddwl yn wahanol.

Felly, gan ddefnyddio Cynefin, dylai pobl-- ac mae gennym restrau o aporia corfforol, esthetig ac ieithyddol y gall pobl eu defnyddio. Caiff ei adnabod fel dryswch bwriadol weithiau, er mwyn i chi allu penderfynu pa agweddau ar broblem sy'n drefnus, yn gymhleth neu'n gallu bod yn anhrefnus.

Wedyn, rydym yn rhannu parth trefnus Cynefin yn ddau, ond nid ffin sifft mewn camau yw hwn - clir a chymhleth. Mae'r enghraifft ein bod yn gyrru ar y chwith mor glir, mae pawb yn ei dderbyn. Mae cymhleth yn enghraifft feddygol, dim ond nifer bach o bobl sy'n ei gwneud. Ac yna pan fyddwn yn soffistigedig iawn, rydym yn tynnu un llinell yn fwy ar Cynefin, ac yn creu pedair ardal drothwyol. Felly, nid oedd pwynt lle mae systemau cymhleth yn mynd yn gymhleth, ardal drothwyol gymhleth lle nad yw arbenigwyr yn cytuno, yn yr un modd â ni wnaeth epidemiolegwyr gytuno â gwyddonwyr ymddygiadol wrth arwain at COVID-19. Felly, ceir elfen drothwyol yno ac mae hynny'n ein galluogi i greu aporia fel nwyddau dryslyd, dryslyd iawn ac yna'r maes mawr yma am sut i ddefnyddio anhrefn i wneud penderfyniadau gwasgaredig.

Felly, mae gan Cynefin, yn dibynnu ar y ffordd rydych chi'n ei wneud, bum parth neu naw parth ar lefelau soffistigeiddrwydd gwahanol. A'r egwyddor sylfaenol yw, gweithio allan ble rydych chi a dewis yr adnodd penderfynu priodol. Dyluniwyd popeth a wnawn i gael ei ddarlunio ar gefn napcyn bwrdd o'r cof. Ac mae hynny'n bwynt epistemolegol pwysig iawn. Os na allwch ddarlunio rhywbeth ar gefn napcyn bwrdd o'r cof, ni fyddwch yn ei ddefnyddio'n barhaus.

Felly, tair llinell yw Cynefin ar ei ffurf symlaf, yna gallwch ychwanegu ddwy linell arall ato a bydd gennych yr hyn sydd ei angen arnoch. A'r gallu hwnnw i wneud hynny a chael sgwrs sy'n bwysig iawn mewn fframweithiau cefnogi penderfyniadau.

Os byddwn yn defnyddio Cynefin ar gyfer timau neu ffyrdd o weithio, mae'n gymharol syml. Iawn? Ac mae'n seiliedig ar y ddau/ac ar egwyddorion. Felly mae adnoddau a thechnegau gwahanol yn gweithio mewn cyd-destunau gwahanol. Dyma gwpwl o enghreifftiau oherwydd bydd hynny'n gwneud pethau'n gliriach.

Os ydych chi'n gweithio ym maes datblygu meddalwedd, bydd gennych ystod gyfan o ddulliau, adnoddau a fframweithiau ar gael i chi. Yr enw ar un o'r rhai mwyaf poblogaidd yw sgrym, sydd wedi ennill ei blwyf i raddau cymharol helaeth. O ran Cynefin, mae'n dda iawn ar yr hyn a elwir yn gymhlyg trothwyol. Felly, cymryd pethau sydd wedi'u ffurfio'n rhannol a'u hailadrodd yn drothwyol er mwyn eu gwneud nhw'n gymhleth ac er mwyn gallu eu lluniadu fel y maen nhw. Iawn? Pan fyddwch chi yn y gofod hwnnw, rydych chi'n gwneud hynny, ond nid yw'n dda iawn ar gymhlyg pur. Felly, mae gennym ddulliau eraill.

Er enghraifft, un o'r rhai rydym yn ei ddefnyddio yw cymryd hyfforddwr defnyddwyr i siarad â phobl TG. Mae'n haws hyfforddi defnyddwyr i siarad â phobl TG na hyfforddi pobl TG i ddeall defnyddwyr. Fel pensaer systemau a'r rhaglennydd ifanc, mae hynny'n fath o driawd a byddwn yn taflu 20 triawd at broblem er mwyn adeiladu prototeipiau cyn i ni ei symud i broses sgrym. Felly, rydym yn rhoi llawer o bethau llai yn gyfochrog â'i gilydd.

Pan fyddwch yn y parth cymhleth, bydd pethau fel blychau amser yn gweithio wedyn, ac felly'n gwneud pethau fel rhaeadr. Iawn? Technegau datblygu traddodiadol felly. Felly, mae'n eich symud i ffwrdd o ddweud bod yna un adnodd neu dechneg y dylem ei ddefnyddio/defnyddio bob amser, i ddweud bod technegau gwahanol yn gweithio mewn ffyrdd gwahanol.

Un o'r pethau sy'n ei sbarduno hynny yw pan ddaeth ail-beiriannu proses busnes i fodolaeth. Rwy'n cofio edrych arno a dweud bod hyn yn dda iawn ar gyfer gweithgynhyrchu. Ond mae'n ofnadwy ar gyfer gwasanaethau oherwydd mae'n tybio system drefnus, reoledig, gynwysedig. Ac felly, does dim byd o'i le ar y systemau ERP hynod strwythuredig hyn, lle mae gennych drefn a chyfyngiadau a rheolaeth dros amser, lle nad oes gennych chi hynny, mae'n rhaid i chi ddefnyddio technegau gwahanol sy'n gallu eu bwydo nhw.

Felly, egwyddor Cynefin yw dweud, iawn, gallech chi ddyrannu eich holl adnoddau a thechnegau i Cynefin er mwyn paratoi. Felly, sut mae delio â systemau gwahanol oherwydd os yw'n drefnus, mae gennym allu i ragweld. Os yw'n gymhleth, mae'n rhaid i ni wneud ymchwiliadau methiant diogelwch cyfochrog ac ati. Fel y dywed yr ymadrodd, pawb at y peth a bo. Mae'n rhaid i chi weld beth yw'r nod cyn dewis pa adnodd neu dechneg sy'n gweddu orau i'r gwaith.

Rwy'n credu os edrychwch chi ar ofod y rhaglen newid ehangach, mae Cynefin yn un gydran yno. Mae'n werth i bobl lawrlwytho'r canllaw maes newydd, oherwydd bod proses gyfan wedi'i gosod ynddo yn nodi sut mae adeiladu ecosystem a all ymateb i fygythiad heb ei ragweld eto? Ac nid y pethau hysbys diarwybod yw'r bygythiadau mawr i'r cwmnïau, ond y pethau anhysbys diarwybod. Ac yna'r hyn sy'n hollbwysig, yw'r pethau hysbys diarwybod, y pethau y mae ein sefydliad yn gwybod ond nad ydym yn gwybod ar lefel penderfynu.

Felly, dyweder bod y canllaw maes yn gosod hynny ac yn nodi tri pheth allweddol y dylai pob sefydliad ei wneud. Adeiladwch eich cyflogeion a'ch cysylltiadau allweddol i mewn i rwydwaith synhwyro dynol er mwyn i chi allu cael y dolenni adborth amser go iawn hyn. Mapiwch eich gwybodaeth ar y lefel manylder iawn. Mewn argyfwng, mae'n rhaid i chi addasu pethau rydych eisoes yn dda am wneud, a gwneud rhywbeth hollol wahanol. Ac mae hynny'n golygu bod rhaid i chi wybod yr hyn a wyddoch ar y lefel manylder iawn i ddelio ag ef. A'r trydydd peth yw adeiladu rhwydweithiau anffurfiol. Os bydd pawb o fewn dau gyswllt i bawb arall, mae gan y system wydnwch uchel.

O fewn hynny, mae addysgu pobl ar Cynefin yn adeiladu criwiau arbenigol, ceir corff cyfan o adnoddau a thechnegau ynddo. Ond egwyddor sylfaenol dylunio mewn sefydliad, yn enwedig yn y byd modern, yw dylunio sefydliad sy'n gallu gwneud penderfyniadau gwasgaredig mewn cyd-destun gan mwyaf, gydag ymdeimlad o bwrpas, ond nid gyda nodau penodol. Ac rwy'n meddwl mai dyna'r math o'r genhedlaeth nesaf hon o strategaeth.

End transcript: Fideo 8 Cyflwyniad i Cynefin

Lawrlwytho

Fideo 8 Cyflwyniad i Cynefin

Fel yr eglura Dave Snowden yn Fideo 8 'Cynefin Framework – Getting started with Cynefin’, mae elfen o symlrwydd yn y dull o ddatrys problemau gan nad oes y fath beth ag un ateb i bob cwestiwn a phwysleisia bwysigrwydd rhwydweithiau anffurfiol ar gyfer datrys problemau yn well ac yn fwy effeithiol. Gellir addasu'r fframwaith Cynefin i ddarparu dull gweithredu syml y gellir ei ffitio ar gefn napcyn, a chyfeiria at y stori parti plant er mwyn dangos y fframwaith symlaf.

Creda fod tri pheth y dylai sefydliadau eu gwneud i fagu hyder cyflogeion ar gyfer rhagweld y pethau anhysbys a newid, ac ymdrin â nhw, a magu rhwydweithiau anffurfiol a ffurfiol.

• Mapiwch eich gwybodaeth i'r gronynogrwydd sydd ei angen
• Ail-ddefnyddiwch beth ydych chi eisoes yn dda am ei wneud
• Datblygwch rwydweithiau ffurfiol.