2.5 Ymholi gwerthfawrogol ar waith

LOUISE CASELLA: Nick, rwy'n gwybod bod dy adran wedi bod yn arbrofi gyda sawl peth o ran cysylltu uwch-aelodau o staff â grwpiau gwahanol o staff, cefndiroedd gwahanol, rhywbeth rydym yn rhoi cynnig arni yma yng Nghymru hefyd. Beth yw dy brofiad di?

NICK BARRATT: Yn bersonol, mae wedi bod yn brofiad cadarnhaol iawn ond heriol, ond rydym yn dal i geisio gweithio allan a yw'n mynd i gael yr effaith, y newid, rydym yn chwilio amdano ar draws yr uned ehangach. Mae tipyn ohonom ni, 580 o bobl. Ac rydym yn gwybod bod rhai o'n cydweithwyr o gefndiroedd gwahanol yn ei chael hi'n anodd iawn deall pwy ydynt, dod o hyd i'w llais, a gweld eu hunain yn cael eu hadlewyrchu yn yr hyn rydym yn ei wneud.

Felly y sbardun oedd rhoi cyfle i'r grwpiau ein herio ni fel arweinwyr, i roi rhywfaint o gynghreiriaeth a gwneud rhywbeth gwahanol, cymryd risgiau, ac o'r fan honno y daeth ein mentora o chwith. A allwn ni wneud gwahaniaeth? A allwn ni glywed rhai o'r straeon a theimlo'n gyfforddus ynghylch teimlo'n anghyfforddus iawn? Sut rydych wedi mynd ati i weithredu yng Nghymru?

LOUISE CASELLA: Fe wnaethon ni ddechrau, am wn i, drwy adael i bobl – gofyn i bobl ein herio yn sgil Mae Bywydau Du o Bwys, lle gwnaethon ni stopio a meddwl am yr hyn rydym yn ei wneud oherwydd rydym yn gwneud popeth yn iawn o ran rhoi tic yn y bocs o ran cyflwyno'r cynlluniau, gwneud ein hasesiadau o'r effaith ar gydraddoldeb a phopeth arall. Ond roedd cwestiwn ynghylch pwy rydym yn gofyn iddynt rannu eu profiadau â ni a chymryd rhan? Ac nid wyf yn gwybod amdanoch chi, ond yn sgil hynny, cefais lwyth o ohebiaeth gan staff am yr hyn roedd hynny'n ei olygu iddynt a'r effaith a gafodd arnynt.

Ac felly un o'r pethau y gwnaethom ni ei roi at ei gilydd yn sgil hynny oedd ein Grŵp Her Cydraddoldeb. A'i rôl yw gofyn i ni – yn hytrach na gwneud i ni newid. Gwaith y grŵp yw gofyn i ni os ydym – i graffu arnom a phrofi a ydym yn pennu'r targedau cywir i weld a ydym yn gwneud cynnydd go iawn neu a yw'n rhywbeth rydym yn ei wneud ar bapur yn unig.

Ond wedyn fe wnaeth hynny ein harwain i feddwl am a sut rydym yn gwybod, a ble mae'r drafodaeth? Felly mae gennym raglen mentora o chwith dda sydd ar waith nawr. Mae gen i brofiad ohoni. Mae ychydig yn heriol, ondyw e, pan rydych chi'n dechrau cael y sgyrsiau hynny, ac rydych yn dechrau sylweddoli pa mor wahanol yw eich profiad chi o gymharu â phrofiad y bobl rydych yn siarad â nhw. Ac mae'n gwneud i chi ddechrau meddwl mewn ffordd fwy ymwybodol am sut rydych yn datblygu polisïau neu'n datblygu arferion yn y swyddfa. Dyna, i mi, yw'r gwahaniaeth.

NICK BARRATT: Mae'n ddiddorol iawn eich bod chi'n gofyn i'ch grŵp ddwyn yr uwch-arweinwyr i gyfrif oherwydd rydym– rydym wedi mabwysiadu safbwynt tebyg, am wn i. Mae angen i ni gael ein dwyn i gyfrif, yn bendant, oherwydd fel grŵp arweinyddiaeth, fe wnaethom ni sylweddoli, o ran gwasanaethau dysgu a darganfod, nad ydym mor amrywiol â hynny. Dyna oedd y broblem gyntaf, oherwydd gallem fod yn ceisio gwneud pethau a oedd yn cael eu hystyried yn ymarfer ticio bocs heb ddeall mewn gwirionedd y rheswm go iawn am y broblem neu'r profiad yr oedd pobl yn ei chael/gael yn ddyddiol. Ond fe wnaethom ni hefyd sylweddoli nad oeddem yn ddigon agos, fwy na thebyg, at y ffordd y gallai'r atebion hynny edrych.

LOUISE CASELLA: Ie.

NICK BARRATT: Felly roedd y mentora o chwith yn gyfle i ni weld pethau yn uniongyrchol ac i wrando, chi'n gwybod? Mae pob arweinydd yn gweithio mewn ffyrdd gwahanol. Ond yn aml rydych chi'n cael eich ystyried fel y rhai sy'n gwneud pethau ac yn gwneud y newid. Ac, mewn gwirionedd, roedd hi'n heriol iawn ac yn anghyfforddus iawn gwrando ar straeon pobl a gwrando arnynt yn cael eu chwarae yn ôl i chi.

Felly, i ddechrau, mae'n ymwneud â'r dewrder y gwnaeth pobl ei ddangos drwy fod yn fentoriaid ar ffigurau ar lefel eithaf uchel, y dewrder i gymryd y cam hwnnw i fyny, oherwydd rydym yn sefydliad eithaf hierarchaidd, ond hefyd y gonestrwydd cignoeth hwnnw drwy sôn wrth bobl am yr hyn y maen nhw wedi'i brofi. Roedd cymaint o weithiau pan roedd fy ngheg ar y llawr oherwydd doeddwn i ddim wedi bod yn dyst iddo am nad wyf yn dod ar ei draws fy hun.

LOUISE CASELLA: Na, dydych chi ddim yn y grwpiau hynny eich hun. Felly mae'n cymryd eich anadl i ffwrdd weithiau pan fyddwch chi'n clywed am – rwy'n credu, i fi yn benodol, nid oedd rhai o'r profiadau o reidrwydd gyda'r Brifysgol Agored, ac roedd hynny'n eithaf diddorol. A'r hyn roedden nhw'n adlewyrchu arno, y gwahaniaeth rhwng y profiad roedden nhw'n ei gael nawr a'r profiad roedden nhw wedi'i gael yn y gorffennol, ond y ffaith na allent anghofio am yr hyn roedden nhw wedi'i brofi yn y gorffennol. Ac felly y cwestiwn yw sut rydych chi'n rhoi sicrwydd i bobl nad yw pethau'n mynd i fod yr un fath yn eu rôl bresennol ac nad ydym am fynd i'r cyfeiriad hwnnw, ond yn hytrach ein bod am ddysgu rhywfaint oddi wrthyn nhw am ba mor rhwydd y gallwn lithro i mewn iddo heb wybod hefyd.

NICK BARRATT: Sut beth oedd eich sesiynau mentora o chwith? Beth wnaethon nhw ei newid, yn eich barn chi? A oedd eiliad lle – dydw i ddim yn gwybod amdanoch chi, ond fe wnaeth y byd symud ar ei echel. Gawsoch chi un o'r eiliadau hynny?

LOUISE CASELLA: Dydw i ddim yn credu – na, dydw i ddim yn credu y ces i – ges i ddim eiliad o epiffani, ond yn raddol fe ddechreuais i feddwl, o ie, doeddwn i ddim wedi meddwl am hynny. O ie, doeddwn i ddim wedi meddwl am hynny. Ac wedyn fe ddechreuodd pethau adeiladu i fyny, ac roedd eiliad pan wnes i, fwy na thebyg, gamu i ffwrdd oddi wrtho. Fe wnes i hynny, am wn i, yn y sesiwn ddiweddaraf lle y gwnes i feddwl am yr holl beth a gofyn i fi fy hun sut roeddwn i'n mynd i fyfyrio ar hynny. Ac, am wn i, mae rhywbeth y mae'n rhaid i chi ei wneud amdano ar y diwedd yn hytrach na dim ond ei amsugno.

NICK BARRATT: Ie. Rwy'n dueddol o neidio i mewn i'r hyn y gallwn ni ei wneud i ddatrys y peth, rwy'n neidio i mewn i ddull gweithredu. Ond mae'r myfyrio hynny mor bwysig oherwydd rwy'n credu ei fod yn ymwneud â rhoi lle i chi'ch hun ystyried y mater yn llawn ond hefyd sylweddoli nad oes ffordd gyflym o lwyddo weithiau hefyd. Mae'n rhan o amrywiaeth o bethau y mae angen i ni ei wneud fel sefydliad ac fel pobl hefyd.

LOUISE CASELLA: Rwy'n un sy'n neidio i mewn a cheisio datrys pethau hefyd, a rhan o hyn yw na allwch wneud hynny. Yn wir, efallai y byddwch yn gwneud mwy o niwed drwy wneud hynny oherwydd os byddwch chi'n ceisio mynd ati i ddatrys y pethau y mae pobl wedi sôn wrthych amdanynt neu rhai o'r pethau y mae pobl wedi siarad â chi amdanynt, byddwn yn dangos sut rydych yn gwybod amdanynt.

Felly, mae'n rhaid i chi fabwysiadu barn ehangach a meddwl am y peth o'ch sedd chi, lle y gallwch dynnu sawl llinyn ynghyd i wneud rhywbeth – gallwch ddatrys y peth yna draw fanna drwy dynnu rhai llinynnau ynghyd a gwneud yn siŵr eich bod yn mynd i'r afael â'r cyfan. Rwy'n credu bod angen bod yn eithaf gofalus o ran y ffordd rydych chi'n defnyddio'r hyn rydych wedi'i ddysgu.

NICK BARRATT: Sut gallai hyn gael ei ddatblygu ym mhob rhan o'r Brifysgol Agored yng Nghymru o ran gwneud yn siŵr bod mentora o chwith yn rhywbeth y mae pobl yn cael y cyfle i'w wneud? Ond hefyd mae rhywfaint o'r dysgu a rhai o'r adnoddau sy'n ei ategu yn rhan o'n bywydau bob dydd, y ffordd rydym yn gweithio, yn hytrach na –

LOUISE CASELLA: Wel, dyna'r hyn sy'n ddiddorol.

NICK BARRATT: -rhywbeth sydd ar yr ochr?

LOUISE CASELLA: Rwy'n credu mai bywydau bob dydd a'r ffordd rydym yn gweithio ydyw. Rwy'n credu y byddai'n rhyfedd iawn i fynd, nawr bod pob un ohonom ni wedi dysgu hyn sut mae pob un ohonom ni'n mynd i ddod â'r cyfan at ei gilydd fel tîm a dweud beth rydym yn mynd i'w wneud, oherwydd ni ddylai hynny fod yn rhan o'r ffordd rydym yn meddwl bob dydd ac yn rhan o'ch ffordd o wneud pethau heb wybod yn y dyfodol. Mae angen i chi symud eich anymwybod o un lle i'r llall ac yna gwneud yn siŵr ei fod yn berthnasol.

A sut rydym yn mynd i'w newid? Wel, rwy'n credu ein bod yn mynd i gadw i ddysgu ohono. Dydw i ddim yn siŵr a ydw i'n mynd i'w newid ryw lawer ar y funud. Rwy'n eithaf hoffi lle rydym arni ar y funud o ran yr hyn rydym yn ei wneud a'r hyn rydym yn ei gyflwyno. Mae ychydig o amser ar gael iddo ymsefydlu eto, ac yna fe wnawn ni feddwl am sut y gallwn fynd ati i'w ddatblygu a beth fydd yn digwydd nesaf. Beth amdanoch chi?

NICK BARRATT: Rwyf mewn sefyllfa debyg rwy'n meddwl, ac rwy'n credu ei fod yn ymwneud â bod yn gyfforddus â'r ffaith nad ateb dros nos ydyw. Byddwn yn gweld y newid ystyrlon drwy wneud e'n iawn, cymryd yr amser, ond hefyd nifer o liferi gwahanol y mae'n rhaid i ni eu tynnu. Felly rwy'n credu bod mentora o chwith, i'r rhai sydd wedi bod yn gysylltiedig ag arwain LDS ar lefel uchel, wedi gwneud iddynt sylweddoli maint yr her, ond hefyd y buddiannau gwirioneddol.

Nid yw'n ymwneud ag, o ie, mae angen i ni wneud e' am ei fod e'n beth da i'w wneud. Rydym wedi dechrau ystyried sut y bydd yr amrywiaeth gyfoethog honno o brofiadau yn newid y ffordd rydym yn mynd ati i wneud popeth a wnawn, o'r ffordd rydym yn cynhyrchu deunyddiau i gefnogi ein myfyrwyr a'r ffordd rydym yn rhyngweithio â'n gilydd i roi ein gwerthoedd ni a gwerthoedd pobl eraill ar waith, felly rwy'n credu bod rhywbeth gwirioneddol ddwfn a sylfaenol sy'n rhan bwysig o'r dysgu.

Ond hefyd mae'n rhaid i ni feddwl am y ffordd rydym yn ysbrydoli ac yn modelu ein hymddygiadau, sut rydym yn darparu cynghreiriaeth – dyna oedd un o'r pethau mwyaf a gymerais o'm sesiynau mentora fy hun, yr ymdeimlad na allwn wneud pethau, ond y gallwch chi ein helpu i wneud y pethau hynny am nad oes gennym y gynrychiolaeth honno eto yn rhannau uchaf y sefydliad.

Felly rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth, beth gallwn ni ei wneud yn y byrdymor i helpu pobl i gael y lle, yr hyder, yr ymddiriedaeth ein bod yn gwneud rhywbeth nad yw'n mynd i fod yn, o ie, rydym wedi gwneud ambell beth ac rydym yn mynd i stopio hyn? Dyma'r hyn ydym. Dyma'r Brifysgol Agored. Dyma ein gwerthoedd, ac rydym am wneud yn siŵr eu bod yn rhan o bopeth a wnawn – y ffordd rydym yn recriwtio, y ffordd rydym yn cefnogi. Felly rwy'n tybio ei bod yn sgwrs barhaus.

LOUISE CASELLA: Ie. Does dim angen iddi fod yn strwythuredig ychwaith, am wn i. Rwy'n credu mai un o'r pethau eraill yw – rydym yn gwneud mentora o chwith strwythuredig, ond rwy'n credu ei fod yn ein hatgoffa i fynd allan a siarad â phobl yn rheolaidd hefyd.

NICK BARRATT: A dyna lle mae ein ffyrdd ehangach o weithio mor bwysig oherwydd rwy'n credu ein bod ni wedi colli rhywbeth pwysig wrth symud ar-lein, ac mae angen i ni gael rhywfaint o hynny yn ôl.

LOUISE CASELLA: Mae'n ymwneud â sut rydych chi'n sicrhau'r cydbwysedd hwnnw, ac rwy'n credu fy mod i wedi gwneud pob un o'm sesiynau mentora o chwith ar-lein, felly dydw i ddim wedi cyfarfod â'r rhai sy'n cael eu mentora gennyf wyneb yn wyneb. Rwyf wedi cyfarfod â nhw o'r blaen, ond dydw i ddim wedi cyfarfod â nhw wyneb yn wyneb ers i ni fod yn gwneud e', ac rwy'n credu ei fod e'n newid eithaf diddorol wrth i amser fynd heibio, i'w wneud e' wyneb yn wyneb yn hytrach nag ar-lein.

NICK BARRATT: Ie, rwyf wedi cael un sesiwn wyneb yn wyneb, ond roedd honno ar y diwedd. Ac felly roeddem yn gallu ystyried rhai o'r deunydd gyda'n gilydd ar-lein. Ond, mewn gwirionedd, wrth siarad dros goffi y cawsom ni sgwrs wirioneddol werthfawr – felly efallai bod rhywfaint o'r cysylltu a'r ymgysylltu cynnar hwnnw wedi helpu, ond roedd e'n teimlo'n naturiol.

LOUISE CASELLA: Ie. Ond yn ddiddorol hefyd, a oedd yn teimlo'n fwy diogel i'r rhai a oedd yn cael eu mentora – y mentor, sori, oherwydd ni yw'r rhai sy'n cael eu mentora yn y sefyllfa hon – a oedd yn fwy diogel i'r mentor fod ar-lein gyda ni –

NICK BARRATT: Mae hynny'n ddiddorol, ondyw e?

LOUISE CASELLA: – i ddechrau –

NICK BARRATT: Ddylwn i fod wedi gofyn. [CHWERTHIN]

LOUISE CASELLA: – oherwydd doedd e' ddim yn codi cymaint o ofn yn eistedd i lawr gyda rhywun a oedd ar lefel uchel iawn, yn ôl y dyb.

NICK BARRATT: Ie, ond mae'n ymwneud â sut rydym ni, am wn i, yn creu'r lle diogel hwnnw oherwydd rwy'n gwybod ei bod e'n swnio'n wych am fod pobl yn ein gweld ni o ran teitlau ein swyddi yn fwy aml na pheidio. Ac eto, rwy'n dysgu bob dydd, a dyna'r peth gwych am y Brifysgol Agored yw eich bod yn dysgu drwy gyfarfod â phobl wahanol a gwahanol – mae'n sefydliad mor eang. A gobeithio y gallwn ni ddarbwyllo pobl ein bod yn bobl sy'n ceisio deall yr iaith gywir, y ffordd gywir o ymgysylltu a'n bod yn barod i arbrofi a rhoi cynnig ar bethau. Nid ydym yn gwybod beth sydd orau weithiau.

LOUISE CASELLA: Rwy'n credu ei fod e'n dangos eich parodrwydd i ddysgu, yn dangos y ffaith nad oes gan bob un ohonoch yr atebion sydd eu hangen arnoch. Mae cael mewnbwn gan bobl eraill er mwyn cael yr atebion hynny yn bwysig o ran yr hyn rydych chi'n ei wneud hefyd.

NICK BARRATT: Felly, beth rydych chi'n mynd i'w wneud nesaf o ran y cynllun?

LOUISE CASELLA: Ei ailadrodd a sicrhau ei fod ar gael ar gyfer y tranche nesaf. Rwy'n credu bod cynllun ‘curious coffee’ ar waith hefyd lle y gall pobl gael coffi gydag unrhyw un. Felly dydw i ddim yn credu ei fod e'n teimlo mor ffurfiol â mentora o chwith. Ac rwy'n credu y gallai hyn roi mwy o – rydym yn gobeithio y bydd hynny'n gwneud i bobl deimlo y gallant ddod i mewn, a gall unrhyw un ofyn i gael coffi gydag unrhyw un. Ac efallai y bydd hynny'n cynnig ffordd feddalach i bobl a all ddatblygu wedyn yn gynllun mentora o chwith mwy strwythuredig.

NICK BARRATT: Mae'n teimlo'n fwy naturiol, ondyw e?

LOUISE CASELLA: Mhm.

NICK BARRATT: Rwy'n credu y gallwn ni wneud rhywbeth tebyg iawn – ei ehangu, sicrhau bod mwy o bobl yn cymryd rhan ym mhob ystyr, a gweld sut eith pethau. Ond rwy'n credu y byddwch chi'n gwybod pan fydd wedi cyrraedd pwynt lle mae'n rhywbeth rydym yn ei wneud fel mater o drefn.

LOUISE CASELLA: Ie, yn bendant.

NICK BARRATT: Ac rwy'n hoffi'r pwynt nad oes angen iddo fod yn gyfyngedig ac yn strwythuredig i weithio. Beth am fynd ati i arbrofi a gweld sut eith hi.

LOUISE CASELLA: Yn union. Gwych.

NICK BARRATT: Iawn?