2.1 Delio ag ansicrwydd

Rhaid i bob sefydliad ymdrin ag ansicrwydd, a all fod oherwydd ffactorau mewnol a/neu allanol. Er bod hyn yn elfen gyson i sefydliadau, gall effeithio, nid yn unig ar allu sefydliad i ffynnu, ond hefyd ar lesiant y rhai o’i fewn.

Mae cael dull cadarn o reoli ansicrwydd yn gofyn am ddiben a gweledigaeth glir, a strwythur sydd wedi ymwreiddio ar gyfer newid i helpu i reoli disgwyliadau a dealltwriaeth pam bod angen newid, yn y tymor byr a hir.

Mae llawer o sefydliadau yn cynllunio ar gyfer y dyfodol tymor byr a hir, ar sail dealltwriaeth o’r amgylchedd y maent yn gweithredu ynddo.

Mae’r fframweithiau VUCA (volatile - anwadal, uncertain - ansicr, complex - cymhleth ac ambiguous - amwys), TUNA (turbulent - cythryblus, uncertain- ansicr, novel - newydd, ambiguous - amwys) a’r Fframwaith Cynefin yn canolbwyntio ar wneud synnwyr o systemau trefnus, cymhleth a dryslyd mewn cyfnod o ansicrwydd. Fe’u defnyddir yn aml gan sefydliadau i helpu wrth wneud synnwyr o ansicrwydd, cynllunio at y dyfodol ac ymdrin â newid.

Defnyddiwyd y byrfodd VUCA gan fyddin UDA yng nghyswllt yr amgylchedd diogelwch rhyngwladol ar ôl 2001 (Stiehm, 2002).

Maximise

Ffigwr 2: Ystyr gwreiddiol y byrfodd VUCA

disgrifiad hir|Cuddio disgrifiad

Y ddelwedd yn dangos ystyr VUCA, gyda phob llythyren wedi ei hehangu mewn blwch gyda disgrifiad oddi tani. Anwadal – Mae newid yn gyflym ac yn rhagweladwy; Ansicr – Mae heddiw yn aneglur a'r dyfodol yn ansicr; Cymhleth – Mae sawl ffactor cydgysylltiedig ar waith gan achosi anhrefn a dryswch; Amwys – Ceir diffyg eglurder neu ymwybyddiaeth o sefyllfaoedd.

Ffigwr 2: Ystyr gwreiddiol y byrfodd VUCA

Addaswyd y byrfodd ar gyfer busnesau gan Bob Johansen (2009) i ddisgrifio sut y mae grymoedd allanol yn amharu ar sefydliadau. Awgrymodd Bill George (2017) bod angen i arweinwyr mewn sefydliadau sy’n cynllunio ar gyfer ansicrwydd fod yn ddilys, greu eglurder, a bod â dewrder yn eu penderfyniad a’r gallu i addasu (Ffigwr 3).

Maximise

Ffigwr 3: Ystyr y byrfodd VUCA 2.0

disgrifiad hir|Cuddio disgrifiad

Mae’r ddelwedd yn disgrifio VUCA 2.0, gyda phob llythyren wedi ei hehangu mewn blwch gyda disgrifiad oddi tani. Gweledigaeth – Meddu ar weledigaeth glir i weld trwy'r anhrefn; Dealltwriaeth – Dealltwriaeth drylwyr o alluoedd a strategaethau; Dewrder – Camu i fyny i heriau a gwneud penderfyniadau beiddgar; Addasrwydd – Bod yn hyblyg i newidiadau cyflym.

Ffigwr 3: Ystyr y byrfodd VUCA 2.0

Dull damcaniaeth gymdeithasol yw amgylcheddau TUNA i ddeall yr amodau ar gyfer ansicrwydd, a ddatblygwyd gan Dr Rafael Ramirez a Dr Angela Wilkinson, yn yr Oxford Scenario Planning Approach (OSPA). Mae’r dull hwn yn un defnyddiol i ystyried, cynllunio ac ymateb i newid cyflym a radical, a gall helpu sefydliadau i ddatblygu ‘Ail-fframio strategol’ i ddatrys problemau.

Maximise

Ffigwr 4: Amgylcheddau TUNA

disgrifiad hir|Cuddio disgrifiad

Cythrwfl	Ansicrwydd	Newydd-deb (ac unigryw)	Amwysedd
Cyflymder y newid, sy’n gymhleth iawn ac ansicrwydd.	Gall ansicrwydd fod yn anrhagweladwy, yn ymyrryd a gall fod tu hwnt i reolaeth.	Ymateb i sefyllfaoedd sydd yn rhai y gellir eu dychmygu ac na ellir eu dychmygu, sydd yn gofyn am gysyniadau, technolegau a dulliau newydd.	Rheoli a deall dehongliadau gwahanol o sefyllfa, yn aml pan nad oes llawer o wybodaeth neu wybodaeth i’r gwrthwyneb ar gael.

Ffigwr 4: Amgylcheddau TUNA

Mae’r fframwaith Gwneud Synnwyr Cynefin a ddatblygwyd gan Dr David Snowden yn helpu arweinwyr a sefydliadau i wneud synnwyr o sefyllfaoedd gwahanol, a dangos y gall fod arnynt angen dull gwahanol o wneud penderfyniadau. Mae’n rhoi pum maes i asesu’r sefyllfa.

Ffigwr 5: Fframwaith Cynefin

disgrifiad hir|Cuddio disgrifiad

Delwedd yn dangos fframwaith Cynefin Mae’r term 'dryslyd' yn y canol, gyda phedair ardal wedi eu gwahanu o’i gwmpas. Mae gan yr ardal uchaf ar y chwith y teitl ‘cymhlyg’, gyda’r term ‘cyfyngiadau galluogi’ yn eistedd tu allan iddo a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion sy'n dod i'r amlwg’, yn ogystal â’r geiriau archwilio, synhwyro ac ymateb, gyda saeth o probe at archwilio a saeth arall o synhwyro at ymateb. Mae gan yr ardal uchaf ar y dde’r teitl ‘cymhleth’, gyda’r term ‘cyfyngiadau llywodraethol’ yn eistedd tu allan iddo a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion da’, yn ogystal â’r geiriau synhwyro, dadansoddi ac ymateb, gyda saeth o synhwyro at dadansoddi a saeth arall o dadansoddi at ymateb. Mae’r teitl ‘anrhefnus’ ar yr ardal ar y gwaelod ar y chwith, gyda’r term ‘dim cyfyngiadau effeithiol’ yn eistedd tu allan iddo a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion nofel’, yn ogystal â’r geiriau gweithredu, synhwyro ac ymateb, gyda saeth o gweithredu at synhwyro a saeth arall o sense at ymateb. Teitl yr ardal ar y gwaelod ar y dde yw ‘clir’, gyda’r term ‘cyfyngiadau sefydlog’ yn eistedd tu allan iddi a saeth yn pwyntio tuag ato. Y tu mewn i’r chwarter mae’r term ‘arferion gorau’, yn ogystal â’r geiriau synhwyro, categoreiddio ac ymateb, gyda saeth o synhwyro at categoreiddio a saeth arall o categoreiddio at ymateb.

Ffigwr 5: Fframwaith Cynefin

Mae cymhlethdod gweithredu mewn amgylchedd ansicr yn golygu y gall llawer o’r heriau sy’n wynebu sefydliadau gael eu hystyried yn ‘broblemau enbyd’ (Rittel a Webber, 1973) neu broblemau anhydrin. Byddwch yn archwilio’r rhain yn yr adran nesaf.