3.3 Lleihau eich allyriadau carbon

Newid hinsawdd

Mae Confensiwn Fframwaith y Cenhedloedd Unedig ar Newid Hinsawdd yn diffinio newid hinsawdd fel:

Sero net

Sero net yw llwyddo i gael cydbwysedd rhwng y carbon sy’n cael ei allyrru i’r atmosffer a’r hyn sy’n cael ei dynnu o’r atmosffer.

Yn y fideo yma mae Stephen Peake, Athro Newid Hinsawdd ac Ynni yn y Brifysgol Agored, yn rhoi trosolwg o sero net.

Download this video clip.Video player: hyb_1_2022_sep104_explaining_what_netzero_is_stephen_peak.mp4

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript

STEPHEN PEAKE

Mae yna’r ymadrodd yma y mae’n debyg bod llawer ohonoch wedi ei glywed, ‘sero net’. Beth mae’n ei olygu? Yn syml mae’n golygu bod rhaid i ni gael ein casgliad o allyriadau nwyon tŷ gwydr, sef carbon deuocsid, methan, ocsid nitrus, a rhai nwyon diwydiannol ar hyd y ffordd hefyd, mae’n rhaid i ni ar y cyd stopio allyrru’r rhain i’r atmosffer fel petai’r atmosffer yn ddim ond bin ac y gallwn ni ddal i’w lenwi. Ac mae angen i ni eu diffodd fel bod hynny wedi ei atal.

Ond oherwydd y gair bach yna ‘net’, yr hyn mae hynny’n ei olygu yw bod raid i ni fynd ymhellach na hynny. Felly dim allyriadau i’r atmosffer. Ond mewn rhai achosion i rai nwyon, mae’n rhaid i ni ddechrau sugno’r nwyon hynny allan o’r atmosffer dros dro a’u storio nhw yn rhywle, eu cuddio am beth amser, ychydig o ganrifoedd efallai. Ac mae angen i ni wneud hyn i gael systemau’r Ddaear yn ôl yn gytbwys.

Felly mae sero net am allyriadau y mae pobl yn eu rhoi yn yr atmosffer. Ac mae’n rhaid i ni ei ddiffodd i sero, ond mae’n rhaid i ni fynd trwy sero i’r negyddol. A dyna pam ein bod yn defnyddio’r gair “net” oherwydd nid dim ond lleihau’r allyriadau positif yw hyn, mae’n mynd i’r negyddol a sugno’r allyriadau hynny allan o’r atmosffer.

Tua 10 i 15 mlynedd yn ôl daeth gwyddonwyr at ei gilydd a dechrau siarad am gynhesu byd-eang mewn termau llai haniaethol. Fe wnaethant ddechrau dweud, wel, faint o gynhesu? Faint? Beth mae hynny’n ei olygu? Rydym ni i gyd wedi llofnodi cytundeb rhyngwladol i sefydlogi’r newid hinsawdd a’i atal rhag digwydd, atal yr holl bethau drwg rhag digwydd, ond nid ydym wedi rhoi rhif arno mewn gwirionedd. Felly mae’n dal, ar y funud, mae’n darged eithaf amwys.

Felly wrth iddyn nhw redeg eu modelau, fe wnaethant ddechrau cael ffigwr, roedd yn dal i ymddangos dro ar ôl tro, a’r ffigwr hwnnw oedd tua 2 radd dros ben y cyfnod cyn-ddiwydiannol. Ac maen nhw wedi cael llawer o gyfarfodydd am y peth ac maen nhw’n rhwbio eu gên a chrafu eu pennau ac yn dweud ydi hynny o gwmpas y rhif iawn, na ddylem ni anelu at gynhesu byd-eang 2 radd yn uwch na’r diwydiannol?

Ac fel y digwyddodd hi roedd y ffigwr hwnnw o gwmpas yr un iawn. Felly os ydych am sefydlogi cynhesu byd-eang ar 1 a 1/2 gradd uwch ben y cyn-ddiwydiannol, sef y mwyaf uchelgeisiol y mae’r gwyddonwyr yn dueddol o fynd ato yng Nghytundeb Paris, er enghraifft. Os ydych am sefydlogi ar 1 a 1/2 gradd, rhaid i’ch allyriadau byd-eang gyrraedd 0 a mynd yn negyddol yn eithaf buan yn yr 20 mlynedd nesaf, erbyn 2050.

Os byddwch yn derbyn eich bod am sefydlogi ar dymheredd ychydig yn uwch, a 2 radd uwch ben y diwydiannol, yna mae gennym ychydig mwy o amser. A rhaid i’r allyriadau fynd yn sero erbyn tua 2070. Felly, y naill ffordd neu’r llall, boed yn anelu am 1 a 1/2 gradd uwch ben y cyn-ddiwydiannol neu yn anelu am ychydig mwy o le gyda 2 radd o gynhesu, tua’r cyfnod 2050 i 2070 y bydd yn rhaid i allyriadau byd-eang fod wedi cyrraedd eu brig a lleihau yn sylweddol. Ac ar y pwynt hwnnw, byddant yn mynd trwy sero a byddant yn mynd yn negyddol wrth i ni sugno mwy o’r nwyon yma allan o’r atmosffer nag y byddwn yn eu rhoi ynddo.

End transcript

Lawrlwytho

 

Cynhesu byd-eang

Cynhesu byd-eang yw’r cynnydd tymor hir yn nhymheredd arwyneb y Ddaear oherwydd gweithgareddau pobl, sy’n cynyddu nwyon tŷ gwydr sydd â’r potensial i gynhesu a newid ein hinsawdd fyd-eang.

Yn y fideo mae Stephen Peake, yn rhoi trosolwg o gynhesu byd-eang.

Download this video clip.Video player: hyb_1_2022_sep105_what_is_global_warming_stephen_peake.mp4

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript

STEPHEN PEAKE

Gadewch i ni ddechrau gyda chynhesu byd-eang. Iawn, mae gan y Ddaear atmosffer. Mae’n denau iawn os gwnewch chi edrych arno o’r gofod. Ond mae’n atmosffer hardd wedi ei lunio o aer a llawer o nwyon, ocsigen, nitrogen a rhai nwyon eraill.

Ac mae’r atmosffer hwnnw yn caethiwo ychydig o heulwen a fyddai fel arall yn cael ei adlewyrchu’n syth yn ôl. Felly mae’n torri ar draws rhywfaint o’r heulwen dros dro. Mae’n ei gaethiwo. Mae’n gweithredu fel rhyw fath o, rydym yn hoffi dweud blanced, ond mewn gwirionedd nid yw blanced yn ddiffiniad da. Ond nid yw tŷ gwydr chwaith, a dweud y gwir, os ydyn ni’n mynd i fod yn dechnegol. Ond fe wnawn ei alw yn effaith tŷ gwydr oherwydd mewn tŷ gwydr mae ychydig yn gynhesach na’r tu allan, mae’r tu mewn yn gynhesach mewn gwirionedd na’r tu allan.

Felly dyna’r effaith tŷ gwydr. Mae’n ymyrraeth dros dro ar yr ymbelydredd haul sy’n dod i mewn ac yn bownsio ychydig o gwmpas cyn mynd allan. A thra mae’n bownsio o gwmpas mae’n cynhesu mwy ar y blaned nag y byddai os na fyddai gennym atmosffer. Fe fyddem lawer iawn yn oerach ar y blaned. Felly mae’r atmosffer yn cyflawni swyddogaeth ddymunol. Mae’n ein cadw’n gynhesach ac yn gadael i fywyd fod fel y mae.

Nawr, mae rhywfaint o’r nwyon tŷ gwydr grymus yn yr atmosffer yn anwedd dŵr. Wel, mae hynny’n naturiol, ond carbon deuocsid. Mae hynny’n naturiol. Ond pan fyddwn yn llosgi tanwydd ffosil, rydym yn rhoi carbon deuocsid ychwanegol yn yr atmosffer, nad yw o broses naturiol. Y carbon wedi ei ffosileiddio oedd yn y ddaear yr ydym wedi ei gloddio yw hwn mewn olew, a nwy ac rydym yn ei losgi. Ac rydym yn gwthio’r allyriadau hynny i’r atmosffer.

Felly rydym yn cael effaith tŷ gwydr cryfach. Rydym yn cael darn ychwanegol sydd wedi ei achosi gennym ni fel pobl, nid un sydd wedi dod o natur. Felly rydym yn gwneud i’r hafaliad fod ychydig yn anghytbwys. Yna pan fyddwch yn cael allyriadau ychwanegol anthropogenig, wedi eu creu gan bobl, yna rydym yn cael yr effaith tŷ gwydr cryfach. Rydym yn galw hynny yn gynhesu byd-eang.

End transcript

Lawrlwytho

 

Allyriadau nwyon tŷ gwydr

Mae’r Protocol Nwyon Tŷ Gwydr yn fframwaith byd-eang i fesur a rheoli allyriadau nwyon tŷ gwydr i alluogi safonau cyfrifo ac adrodd corfforaethol ar gyfer allyriadau nwyon tŷ gwydr oddi wrth sefydliadau.

Rhoddir yr allyriadau nwyon tŷ gwydr mewn grwpiau a elwir yn ‘gwmpas’ a ddangosir yn y tabl a’r ffigwr isod. Mae Cwmpas 1 a 2 yn gofyn am roi adroddiadau gorfodol gan sefydliadau. Gall fod yn heriol pennu allyriadau Cwmpas 3, ond maent yn gyfrifol am tua 80% o allyriadau sefydliadau.

Maximise

Ffigwr 11: Diagram o gwmpasau ac allyriadau ar draws y gadwyn werth

disgrifiad hir|Cuddio disgrifiad

Delwedd yn dangos trosolwg o gwmpasau ac allyriadau’r Protocol Nwyon Tŷ Gwydr ar draws y gadwyn werth. Ar frig y ddelwedd mae cymylau, gyda chwe chylch ar eu traws, pob un yn cynnwys un o’r termau canlynol: CO2; CH4; N2O; HFCs; PFCs; SF6. Ar waelod y ddelwedd mae saeth yn rhedeg o’r chwith i’r dde, wedi ei rannu’n dair adran, dan y teitl ‘Upstream activities’, ‘Reporting company’ a ‘Downstream activities’. O’r cwmwl ar yr ochr chwith, mae saeth lydan sy’n crymanu i lawr ac yn ôl i fyny at y cymylau. Rhoddir y teitl ‘Scope 2: Indirect’ i hwn uwch ben blaen y saeth. Ychydig nes i’r dde ac yn is, mae saeth debyg, dan y teitl ‘Scope 3: Indirect’. Ar yr ochr dde mae saeth arall yn crymanu, fel y lleill, gyda’r teitl ‘Scope 3: Indirect’. Rhwng y saethau yma, yn y canol, mae saeth yn pwyntio i fyny at y cymylau, gyda’r teitl ‘Scope 1: Direct’. Ar hyd y saeth Cwmpas 2 mae’r testun ‘purchased electricity, steam, heating and cooling for own use’ gydag eicon plwg. Ar hyd y saeth Cwmpas 3 mae nifer o eiconau a’r testun cysylltiedig: ‘purchased goods and services’ gydag eicon ffatri; ‘capital goods’ gydag eicon lori; ‘fuel and energy related activities’ gydag eicon pyllau glo; ‘transportation and distribution’ gydag eicon llong; ‘waste generated in operations’ gydag eicon bin ar olwynion; ‘business travel’ gydag eicon awyren; ‘employee commuting’ gydag eicon trên; ‘leased assets’ gydag eicon swyddfa. Yn y saeth ganol, ar y gwaelod mae’r testun ‘company vehicles’ gydag eicon lori ac yn uwch i fyny mae’r testun ‘company facilities’ gydag eicon swyddfa. Ar hyd y saeth Cwmpas 3 mae rhagor o eiconau a’u testun cysylltiedig: ‘transportation and distribution’ gydag eicon llong; ‘processing of sold products’ gydag eicon ffatri; ‘use of sold products’ gydag eicon bwlb golau; ‘end of life treatment of sold products’ gydag eicon bin sbwriel; ‘leased assets’ gydag eicon swyddfa; ‘franchises’ gydag eicon busnes bach; ‘investments’ gydag eicon arian.

Ffigwr 11: Diagram o gwmpasau ac allyriadau ar draws y gadwyn werth

Yn y fideo mae Scott Stonham, Dadansoddwr Technoleg Gynaliadwy Annibynnol ac awdur adroddiad ‘Exploring digital carbon footprints’ Jisc, yn esbonio’r Protocol Nwyon Tŷ Gwydr.

Download this video clip.Video player: hyb_1_2022_sep106_ghg_protocol.mp4

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript

SCOTT STONHAM

Wrth feddwl am effaith hinsawdd ac allyriadau carbon, mae hi braidd yn ffwrdd â hi i ddweud allyriadau carbon neu garbon deuocsid. Mewn gwirionedd mae llawer o nwyon eraill sy'n gwneud-- sy'n cael eu creu a'u hallyru sy'n gwneud hyd yn oed mwy o niwed na charbon deuocsid. Yn eu plith mae ocsid nitrig, methan a llawer o hydrofflworocarbonau. Mae pob math o nwyon eraill.

Ac mae gan bob un o'r rhain ei lefel effaith ei hun ar yr amgylchedd. Mae rhai ohonynt yn aros yn yr amgylchedd yn hirach, rhai am gyfnod byrrach ond maent yn cael llawer mwy o effaith o ran gallu nwyon tŷ gwydr, i'r fath raddau eu bod yn helpu i ddal gwres ar ein planed. Felly, er mwyn ceisio osgoi rhywfaint o'r dryswch a'r diffyg cyfatebiaeth rhwng pob un o'r rhain, rydym wedi dod i'r term hwnnw-- efallai i chi glywed iddo gael ei alw yn garbon deuocsid cyfatebol.

Felly mae'r carbon deuocsid cyfatebol yn creu cae chwarae teg ymhlith y rheini pan fyddwn yn trafod y CO2Es, neu'r carbon deuocsid cyfatebol hwn. Nawr, mae yna sefydliad o'r enw GHG Protocol, y Protocol Nwy Tŷ Gwydr. A'r hyn y mae'n ei wneud yw ceisio rhoi'r allyriadau hyn mewn cwmpasau gwahanol amrywiol o amgylch sefydliad, sef y pethau y mae gan sefydliad ddylanwad arnynt.

Dyma'r cwmpasau-- mae tri ohonynt. Cwmpas 1, cwmpas 2, cwmpas 3. Cwmpas 1 yw'r pethau lle mae gennym-- wel, cwmpas 1 a chwmpas 2, gadewch i ni eu tynnu ynghyd oherwydd maen nhw'n tueddu i fod y pethau sy'n dod at ei gilydd, mewn gwirionedd. Ceir y trydan a brynwn, yr egni a ddefnyddiwn i redeg a chynnal ein hadeiladau a'n fflyd, ond mae'r rheiny i gyd o fewn cwmpas 1 a chwmpas 2.

Ac yn gyffredinol, maent yn gymharol fach o ran allyriadau nwy tŷ gwydr cyffredinol sefydliad. Pa mor fach felly? Wel, maent yn tueddu i fod-- hynny yw, yn achos Apple, rwy'n credu bod cwmpas 1 a chwmpas 2 yn llai nag 1%. A dweud y gwir, rwy'n credu mai 0.1% o'r cyfanswm allyriadau a ddatganwyd ydyw. Ac mae'r gweddill yn cwympo i'r hyn sy'n cael ei adnabod fel cwmpas 3.

Mae Cwmpas 3 yn ymdrin â phopeth arall, a phethau na fyddech yn sylweddoli eich bod chi, fel sefydliad, yn gyfrifol amdanynt fwy na thebyg. Felly mae gennych, wrth gwrs, bethau fel yr allyriadau sy'n cael eu creu wrth i chi gludo pethau. Mae gennych hefyd gynhyrchion, nwyddau a gwasanaethau rydych yn eu prynu.

Felly mae'r allyriadau carbon sy'n cael eu creu o ganlyniad i'r pethau rydych yn eu prynu, neu hyd yn oed y gwasanaethau ar-lein rydych yn tanysgrifio iddynt, y gwasanaethau cwmwl, y tanwydd y bydd ei angen arnoch sydd y tu allan i'ch cyflenwad trydan. Efallai eich bod yn prynu ffynonellau stêm neu danwydd arall hefyd.

Ceir y gwastraff sy'n cael ei greu, ble mae eich arian yn cael ei fuddsoddi yn eich pensiynau, a hefyd yr egni sy'n cael ei ddefnyddio gan ddefnyddwyr terfynol eich cynhyrchion neu eich tîm sy'n gweithio oddi ar y safle hefyd. Felly cwmpas 1, cwmpas 2, cwmpas 3 yw'r cwmpasau hyn. Ond mae allyriadau cyfredol sefydliad yn cwympo o fewn cwmpas 3. Ac o fewn hynny, mae'r rhan fwyaf ohonynt yn cwympo o fewn cwmpas 3 categori 1, sef cynhyrchion a gwasanaethau.

Felly dyma lle gallwn ni ddechrau edrych ar gwmpas 1, cwmpas 2, cwmpas 3, o fewn y protocol nwy tŷ gwydr hefyd. Felly, i grynhoi, cwmpas 1 yw'r egni rydym yn ei brynu a'i ddefnyddio. Cwmpas 2 yw'r egni a'r allyriadau sy'n gysylltiedig â rhedeg ein hadeiladau a'n fflyd. A chwmpas [3] yw popeth arall.

Ac mae popeth arall yn mynd o'r cynhyrchion a'r gwasanaethau rydym yn eu prynu a'r allyriadau a gafodd eu creu wrth gynhyrchu a dosbarthu'r rheini i ble y caiff ein harian ei ddefnyddio yn y pensiynau a'n buddsoddiadau i'r egni sy'n cael ei ddefnyddio gan ddefnyddwyr terfynol ein cynhyrchion a'n staff a'n timau.

Mae 15 categori i gwmpas 3. Y gyfran fwyaf o'r holl allyriadau ar gyfer pob sefydliad yw hyn. Rwy'n credu i adroddiad Apple ddweud mai cwmpas 3 oedd 99.9% o'i allyriadau. Mae rhyw 80% o rai dwy brifysgol, wnâi ddim crybwyll eu henwau, yn perthyn i gwmpas 3. Ac mae hyn yn rhywbeth-- ac o fewn y cwmpas 3 hwnnw, prynu gwasanaethau a nwyddau yw'r rhan helaeth ohono.

Mae hynny'n rhyw 90% i'r rhan fwyaf o bobl-- mae cwmpas 3 yn hwnnw, 70% i 90%. Felly mae hynny'n rhywbeth y mae gan y gadwyn gyflenwi a chaffael reolaeth drosto. Yr her yw ein bod ni'n gwneud penderfyniadau o amgylch-- rydym yn ceisio gwneud penderfyniadau o ran ai cynnyrch A neu gynnyrch B sy'n well, ac nid oes gennym y wybodaeth yn llawn.

Mae gan y sector rai adnoddau-- mae adnodd HESCET yn un rwy'n gwybod amdano-- sef ceisio rhoi sgôr i gyflenwyr ar sail eu dwysedd carbon. Felly rydych chi'n cyfrifo pa mor ddwys o ran carbon yw cyflenwr, faint o arian rydych chi'n ei wario gyda'r cyflenwr hwnnw, ac yna'n gweld pa rai o'ch cyflenwyr sydd â'r ôl troed carbon mwyaf ac yn canolbwyntio ar y rheini.

Ac mae hynny'n ddiddorol. Mae hynny'n lle da i ddechrau yn bendant. Y drafferth yw y gallech brynu cynhyrchion oddi wrth-- cynhyrchion gwahanol wrth gyflenwyr gwahanol a gwledydd gwahanol ac nid yw pethau'n gwbl gyson mewn gwirionedd. Felly un o'r heriau rydym yn ei weld nawr-- rwyf eisoes yn gweld cwmnïau sy'n helpu ac yn drilio am i lawr-- yw sut mae cyrraedd lefel y cynnyrch?

Oherwydd ar lefel y cynnyrch hefyd, pan fyddwch yn gallu dweud bod cynnyrch A yn well na chynnyrch B yn lle cyflenwr A a chyflenwr B, pan ddaw hi i unigolyn yn creu effaith ac unigolyn yn gwneud penderfyniad, maen nhw'n cyseinio llawer yn haws-- rydym yn cyseinio mwy o ddeall hynny mewn gwirionedd, mae'r llygoden hon yn hanner ôl troed carbon y llygoden honno ac maen nhw'n gwneud yr un peth. Felly rydw i'n mynd i gael yr un yma.

Felly, mae'n rhaid i ni gyrraedd y lefel cynnyrch honno. Ond ar y cyfan, nid yw'r gadwyn gyflenwi yn ymwneud â phrynu pethau, mae'n ymwneud â gwneud yn siŵr bod gennym y contractau a'r cymorth i wneud yn siŵr y gallwn eu defnyddio am gyfnod hwy. Mae hynny'n faes mawr. Felly, pan fyddwn yn trafod TG, mae hynny'n golygu TG cylchol, cyfarpar wedi'i adnewyddu a'i ail-weithgynhyrchu.

A hefyd beth sy'n digwydd ar ôl i ni roi'r gorau i'w defnyddio? Ac maen nhw'n dweud nad yw 80% o'r deunyddiau wedi'u hailgylchu yn gorffen eu taith yn y lleoedd y rhoddwyd addewid y byddent yn mynd iddynt. Maent yn gorffen eu taith mewn lleoedd ofnadwy gan wneud niwed ofnadwy i-- yn gwneud i bobl fyw bywydau ofnadwy. Felly mae'n rhaid i ni fod yn fwy atebol am hynny. Mae'n rhaid i ni gael y wybodaeth i'n helpu ni i wneud y penderfyniadau iawn am hynny hefyd.

End transcript

Lawrlwytho

 

Ôl troed carbon

Mae ôl troed carbon yn ddull o fesur y nwyon tŷ gwydr a gynhyrchir yn uniongyrchol neu anuniongyrchol gan weithgareddau unigolyn, sefydliadau a chymuned, a’r gweithgareddau i gynhyrchu cynnyrch.

Yn y fideo mae Stephen Peake yn esbonio beth yw ôl troed carbon.

Download this video clip.Video player: hyb_1_2022_sep107_what_is_a_carbon_footprint_stephen_peake.mp4

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript

STEPHEN PEAKE

Felly beth yw ôl troed carbon? Eich ôl troed carbon o dyweder gweithgaredd fel mynd ar wyliau neu fwyta stêc neu adael y golau ymlaen yw faint o nwyon tŷ gwydr sy’n gysylltiedig â’r peth hwnnw, y gweithgaredd yr ydych yn ei wneud. Felly gallech gyfrifo ôl troed carbon eich pryd, o fanana, gallech gyfrifo ôl troed carbon popeth yr ydych yn ei wneud mewn blwyddyn, gallech ei wneud yn flynyddol, gallech gyfrifo ôl troed carbon eich aelwyd yn wythnosol.

Felly ôl troed carbon yw syniad eich bod yn dod o hyd i ffordd o gyfrifo ac adio’r holl garbon deuocsid, neu os ydych yn ffermwr, yr ocsid nitrus neu fethan neu arall os ydych yn y diwydiant nwyon tŷ gwydr eraill yr ydych yn gyfrifol amdanynt ac yr ydych yn eu taflu i’r atmosffer. Adiwch chi’r cyfan. Ac yna mae hynny’n rhoi dull i chi fesur yr effaith yr ydych yn ei gael. Ac rydym yn ei alw yn ôl troed, oherwydd, olion traed yw effaith pobl sydd wedi bod yn cerdded ar y tywod neu bridd. Felly mae’n ôl troed.

End transcript

Lawrlwytho

 

Os ydych yn dymuno deall rhagor am eich ôl troed carbon eich hun, gallwch ddefnyddio Cyfrifiannell Carbon y Brifysgol Agored ar OpenLearn.

Yr economi gylchol

Fframwaith i daclo heriau byd-eang gan gynnwys newid hinsawdd yw’r economi gylchol sy’n seiliedig ar dair egwyddor:

• Diddymu gwastraff a llygredd
• Cylchredeg cynhyrchion a deunyddiau
• Adfywio natur

Yn y fideo mae Dr Alice Moncaster, Uwch Ddarlithydd mewn Amgylchedd Adeiledig Cynaliadwy yn y Brifysgol Agored, yn rhoi trosolwg o’r economi gylchol.

Download this video clip.Video player: hyb_1_2022_sep108_circular_economy_alice_moncaster.mp4

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript

ALICE MONCASTER

Ie, mae'n siŵr. Felly, gallai economi gylchol fod yn derm defnyddiol iawn yn fy marn i er mwyn i bobl ddechrau deall sut i fyw ar gyfer y dyfodol, sut i fyw i leihau ein heffaith ar y byd. Ond gallai hefyd gael ei ddefnyddio yn y ffordd anghywir fel rhywfaint o, gadewch i ni gefnogi busnes yn ôl yr arfer. Ac rwy'n mynd i geisio esbonio hynny.

Yn fy marn i, tyfodd yr economi gylchol o'r ystyr o beidio ag edrych ar gynhyrchion o'r crud i'r bedd, o enedigaeth i farwolaeth, os mynnwch chi, ond edrych arnynt o grud i grud. Felly, daeth y syniad hwn o grud i grud i fodolaeth rhyw 15 i 20 mlynedd yn ôl. Ac mae'r economi gylchol yn dweud hynny'n syml. Mae'n dweud os byddwch yn cymryd cynnyrch ar ddiwedd ei oes ac yn ei ailddefnyddio, yn ei roi'n ôl i mewn yn syth, yna bydd gennych gylch.

Rhyw fath o syniad ydyw sydd ychydig fel peiriant mudiant parhaus. Nid yw'n gweithio mewn gwirionedd. Oherwydd mewn gwirionedd, ar ddiwedd oes cynnyrch, mae ar ddiwedd ei oes oherwydd nid yw'n gallu cyflawni ei swyddogaeth mwyach. A'r hyn sy'n digwydd mewn gwirionedd yw ei fod yn cael ei israddio. Hyd yn oed os caiff ei ailddefnyddio'n llwyr, mae'n cael ei israddio.

Er enghraifft, ym maes adeiladu, os caiff concrit ei ddymchwel, nid yw'n cael ei ailddefnyddio fel darn o goncrit. Caiff ei ailddefnyddio fel darn o agreg neu ddarn o graidd caled, sy'n ddeunydd o werth llawer is o ran swyddogaeth a chost. Felly dydych chi ddim wir yn cadw'r gwerth hwnnw i gyd yn y gadwyn. Rydych chi'n colli masau trwy'r cylch hwnnw mewn gwirionedd.

Er mwyn i'r economi gylchol ddweud ie, dylech wneud hynny. Dylech ailddefnyddio deunyddiau sydd ar ddiwedd eu hoes cymaint ag y gallwch chi ac mewn unrhyw ffordd y gallwch chi. Ond mae'n dweud hefyd y dylech ymestyn oes y deunydd hwn cyhyd â phosibl. Oherwydd cyn gynted ag y bydd yn cyrraedd diwedd ei oes weithredol, bydd ei werth yn gostwng. Felly, mae'n rhaid i chi estyn ei oes.

Ac mae'n dweud hefyd am leihau'r deunyddiau rydych yn eu rhoi yn y lle cyntaf, a hynny cyn belled ag y gallwch. Felly'r tri pheth hyn ydynt. Nid dim ond cloi'r cylch ydyn nhw. Mae hefyd yn ymwneud â chulhau'r cylch, ac mae hefyd yn ymestyn oes cynnyrch.

Felly o ran adeiladu, rwy'n credu bod hyn yn cefnogi'n llwyr y syniad o ail-osod. Os gallwch ail-osod adeilad, rydych yn ei gadw mewn defnydd cyhyd ag sy'n bosibl. Rydych yn ei ail-osod gyda'r deunyddiau carbon isaf a'r swm isaf o ddeunyddiau i wneud y gwaith gorau y gallwch chi.

Ond pan fyddaf yn dweud swm, dydw i ddim wir yn golygu tunelli. Rwy'n golygu o ran eu heffaith ar y ddaear, y deunyddiau isaf o ran effaith. Felly'r economi gylchol yw hynny yn gryno. Ac mae'n syniad gwych ac yn gweithio'n dda iawn gyda chynhyrchion wedi'u gweithgynhyrchu. Mewn rhywbeth fel adeilad, sef llawer o gynhyrchion wedi'u gweithgynhyrchu, y cyfan wedi'u rhoi at ei gilydd, pob un gydag oes gwahanol, pob un angen ei ddisodli ar adegau gwahanol, mae'r broses yn un llawer mwy cymhleth.

Rhywbeth sy'n cael effaith fawr ar yr oes gyfan, effaith adeilad swyddfa yw pa mor aml y caiff y brydles ei hadnewyddu. Felly, os byddwch yn cael prydles newydd gyda phreswylydd newydd bob blwyddyn, yna bydd popeth yn cael eu rhwygo allan a'u disodli bob blwyddyn. Felly, bydd holl ffitiadau a gorffeniadau mewnol swyddfa, o'u cynnwys nhw a'ch asesiad oes gyfan, yn dod allan fel cyfran enfawr o oes garbon gyfan y swyddfa honno. Felly, rydych chi yn llygad eich lle. Mae ffitiadau a gorffeniadau yn bwysig hefyd.

End transcript

Lawrlwytho

 

Mae ffocws cynyddol ar yr economi gylchol, maes y gallech fod yn dymuno dod yn ôl ato i’w archwilio ymhellach. Mae’r rhan Mwy nag ailgylchu ar wefan Llywodraeth Cymru, sy’n cynnwys ei strategaeth i wneud yr economi gylchol yng Nghymru yn ffaith, a’r asesiad llesiant, yn rhoi cipolwg ar yr hyn y mae angen i sefydliadau ei ystyried i ddatblygu ffyrdd mwy cynaliadwy o leihau gwastraff a gwarchod adnoddau.

• What is the circular economy and why does it matter?
• What is a circular economy?