1 Casglu data

Yn y cyflwyniad, soniwyd am y ffyrdd gwahanol y gallwch ddangos gwybodaeth – er enghraifft, mewn tablau, diagramau, siartiau neu graffiau. Fodd bynnag, cyn y gallwch greu unrhyw un o’r rhain, mae angen ichi gasglu’r wybodaeth i’w rhoi ynddynt.

Un ffordd o gasglu gwybodaeth yw trwy arolwg. Ydych chi erioed wedi cael eich stopio ar y stryd gan rywun sy’n gwneud arolwg, neu wedi cwblhau un ar lein?

Yn aml byddwch yn gweld arolygon ganYouGov [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)] , sy’n enghraifft o gwmni ymchwil marchnata a data, y cyfeirir ato ar raglenni newyddion ar y teledu neu mewn papurau newydd. Mae YouGov yn comisiynu arolygon ar wahanol bynciau, gan gynnwys y rhai canlynol (efallai y byddwch eisiau agor hwn mewn ffenestr neu dab newydd):

• bwriad y cyhoedd o ran pleidleisio pe bai Etholiad Cyffredinol yn cael ei gynnal yfory

• yr actor nesaf i chwarae James Bond

• pa mor aml rydyn ni’n edrych ar ein ffonau symudol

• blaenoriaethau pobl o ran ymdrin â newid hinsawdd..

Noder o’r enghreifftiau hyn sut y gall canlyniadau arolwg gael eu cyflwyno mewn ffyrdd gwahanol.

Dull o gasglu data yw arolwg. Ond ar ôl ichi gasglu’r data, mae angen eu trefnu a’u dangos mewn ffordd sy’n hawdd ei deall.

Mae gwneud hyn yn syml wrth drin data arwahanol – hynny yw, data sy’n cynnwys pethau ar wahân y gellir eu cyfrif. Er enghraifft:

• nifer y bobl ar fws

• nifer y ceir mewn maes parcio

• nifer y dail ar goeden.

Mae siart cyfrif yn ffordd ddefnyddiol o gasglu gwybodaeth. Mae siart cyfrif yn cynnwys cyfres o rifiadau. Mae’n gweithio fel hyn:

• Ar gyfer pob peth, neu uned, rydych yn ei gyfrif – pob person ar fws, pob car mewn maes parcio, pob deilen ar goeden, neu beth bynnag – rydych yn gwneud marc rhifiad o fel hyn:

  

• Pan rydych yn cyfrif hyd at bum uned, rydych yn ‘croesi allan’ y pedwar marc rhifiad o arall fel hyn:

  

• Yna rydych yn parhau i gyfrif yr unedau mewn grwpiau o bump, fel a ganlyn:

  = 4

  = 5

  = 6

  = 10

Nawr rhowch gynnig ar y gweithgaredd canlynol. Cofiwch wirio’ch atebion pan fyddwch wedi cwblhau’r cwestiynau.

Enghraifft: Defnyddio siart cyfrif

Gallwch ddefnyddio siartiau rhifiad i gofnodi data wrth ichi gynnal arolygon a chasglu data.

Ydych chi erioed wedi gweld pobl wrth ochr y ffordd yn cynnal arolwg traffig? Efallai eu bod yn cofnodi nifer y bobl ym mhob car, ac ar ddiwedd yr arolwg, gallent adio’r rhifiadau at ei gilydd a chofnodi’r cyfansymiau. Byddai eu siart cyfrif yn edrych rhywbeth fel hyn:

Nifer y bobl yn y car	Nifer y ceir	Cyfanswm nifer y ceir
1		4
2		3
3		1
4		2
5+		1

Pam defnyddio siartiau rhifiadau felly? Oherwydd maen nhw’n ffordd gyflym a syml o gofnodi data.

Nawr rhowch gynnig ar y gweithgareddau canlynol. Cofiwch wirio’ch atebion pan fyddwch wedi cwblhau’r cwestiynau.

Gweithgaredd 2: Creu siart cyfrif

Mewn arolwg, gofynnwyd i ddau ddeg o bobl faint o bobl oedd yn byw yn eu tŷ. Dyma’r atebion:

2	3	1	4	3
2	3	2	1	2
1	3	4	2	2
3	1	3	2	2

Defnyddiwch y wybodaeth yn y tabl uchod i greu eich siart cyfrif eich hun o faint o bobl sy’n byw mewn tŷ. Dylech drefnu’ch siart cyfrif fel a ganlyn:

Nifer y bobl yn y tŷ	Nifer yr ymatebion

Ateb

Nifer y bobl yn y tŷ	Nifer yr ymatebion
1
2
3
4

Gweithgaredd 3: Creu siart cyfrif

Mae’r wybodaeth ganlynol yn gofnod o liwiau’r ceir mewn maes parcio un amser cinio:

coch	melyn	coch	glas	gwyn
glas	du	gwyn	coch	gwyrdd
coch	gwyn	gwyrdd	du	glas
gwyn	glas	coch	coch	du

Lluniadwch siart cyfrif i gyflwyno’r data.

Ateb

Dylai’ch tabl edrych fel hyn:

Nifer y ceir â lliwiau penodol mewn maes parcio un amser cinio

Lliw y car	Nifer y ceir	Cyfanswm
Du		3
Glas		4
Gwyrdd		2
Coch		6
Gwyn		4
Melyn		1

Sylwch fod teitl gan y siart cyfrif. Mae’n bwysig rhoi teitl cyffredinol i bob tabl, graff neu siart a luniwch.