3.3 Seanadh Èireann a Tuath
Obraich còmhla rid riochdaire Seanadh Èireann a Tuath
Bidh Seanadh Èireann a Tuath a’ taghadh Buill an t-Seanaidh Reachdail (MLAs). Bidh MLAan a’ dèanamh laghan agus a’ sgrùdadh poileasaidh air cùisean a tha fo smachd an t-Seanaidh (thoir sùil an seo airson tuilleadh fiosrachaidh [Tip: hold Ctrl and click a link to open it in a new tab. (Hide tip)] ) agus ag èisteachd ri agus ag obair às leth luchd-taghaidh na sgìre-pàrlamaid. Coltach ri Pàrlamaid na h-Alba agus na Cuimrigh, tha luchd-còmhnaidh Èireann a Tuath air an riochdachadh le còrr is aon MLA. Tha còignear MLAan ann airson gach 18 sgìre-pàrlamaid ann an Èirinn a Tuath agus tha 90 MLAan ann uile gu lèir.
Faodaidh tu na MLAan agad a lorg le còd-phuist an seo. Faodar fios a chur do dh’oifisean MLA le litir, post-d agus fòn, le Buill gu tric a’ cumail freastal-lannan. Thoir sùil air na rudan a bu chòir agus nach bu chòir a dhèanamh ann an Earrann 2.2 airson comhairle mu dheidhinn fios a chur gu riochdaire taghte.
Bidh MLAan a’ dol gu seisean Làn-choinneimh ann an Seòmar an t-Seanaidh (mar is trice Diluain no Dimàirt). Tha na coinneamhan seo nan deagh chothrom do MLAan cùisean ionadail a thogail ann an deasbadan agus ceistean a chur air ministearan às leth an luchd-taghaidh, a’ gabhail a-steach a’ Phrìomh Mhinistear agus Leas-phrìomh-mhinistear. Faodaidh MLAan luchd-taghaidh na sgìre-pàrlamaid a riochdachadh cuideachd le bhith a’ cur cheistean sgrìobhte a-staigh (a bhios mar is trice a’ faighinn fhreagairtean nas mionaidiche na ceistean labhairteach bho mhinistearan), a’ cur ghluasadan air a’ chlàr-deasbaid (a’ gabhail a-steach deasbadan-sgaoilidh, a bhios mar is trice co-cheangailte ri cùisean sgìrean-pàrlamaid sònraichte), a’ moladh atharrachaidhean do laghan, agus a’ toirt bilean buill phrìobhaideach a-staigh. Mar sin tha tòrr dhiofar dhòighean aig MLAan sam faod iad an luchd-taghaidh a riochdachadh, agus iomadh cothrom ri atharrachadh a chruthachadh.
Tha gnothach an t-Seanaidh poblach. Faodaidh tu beachd do MLA air cùisean poileasaidh sònraichte a rannsachadh le bhith a’ toirt sùil air Hansard an t-Seanaidh airson deasbadan san do ghabh iad pàirt. Faodaidh tu cuideachd faighinn a-mach de na Bilean dhan tug iad taic agus de na ceistean a dh’fhaighnich iad tro làrach-lìn an t-Seanaidh.
A’ cur fianais do Chomataidh
Tha Comataidhean air an dèanamh de MLAan agus a’ cuimseachadh air roinn-riaghaltais sònraichte m.e. Ionmhais, Slàinte agus Foghlam. Bidh Comataidhean a’ cumail Riaghaltas Èireann a Tuath cunntachail, le bhith a’ sgrùdadh agus a’ moladh atharrachaidhean do reachdas, cho math ri cùisean a thogail le bhith a’ cur ghluasadan air clàr-deasbaid an t-Seòmair. Faodaidh Comataidhean na Bilean aca fhèin a mholadh cuideachd.
Bidh iad cuideachd a’ cumail rannsachaidhean, agus mar phàirt de seo faodaidh daoine fa leth agus buidhnean fianais sgrìobhte no labhairteach a chur a-staigh gus na molaidhean aca fhiosrachadh (a dh’fheumas an Roinn no ministear buntainneach a fhreagairt). Tha e comasach sùil a thoirt air-loidhne air dè na cùisean a tha comataidhean a’ rannsachadh an-dràsta agus dè na cinn-latha a dh’fheumar a fhreagairt. Faodaidh comataidhean iarraidh air cuideigin bruidhinn mar neach-fhianais, ma thathar a’ meas gu bheil an t-eòlas buntainneach do rannsachadh.
Bidh comataidhean cuideachd a’ gairm fianais air Bilean, gus am faod am poball buaidh a thoirt air reachdas tro chomataidhean cuideachd.
- Faodaidh tu na comataidhean Seanaidh a th’ ann an-dràsta a lorg an seo.
- Faodaidh tu tuilleadh fhaighinn a-mach mu mar a tha Comataidhean Seanadh Èireann a Tuath ag obair le bhith a’ coimhead air a’ bhidio seo.
Transcript: Bhidio 3: Comataidhean Seanadh Èireann a Tuath
[CEÒL A’ CLUICH]
Ag obair le Buidhnean Uile-phàrtaidh (APGan)
Tha Buidhnean Uile-phàrtaidh (APGan) air an dèanamh de MLAan bho dhiofar phàrtaidhean le ùidh ann an cùis shònraichte. ’S ann do MLAan a-mhàin a tha ballrachd fhoirmeil, ach faodaidh daoine fa leth no buidhnean cuireadh fhaighinn a dhol gu coinneamhan agus geàrr-chunntasan a thoirt gus fios a thoirt is taic a chumail ri obair na buidhne.
Feumar an trì ainmeachaidhean (Nàiseantach, Luchd an Aonaidh agus Eile) aig an t-Seanadh a riochdachadh sa bhallrachd, sam feumar co-dhiù deichnear MLA.
Faodaidh tu coimhead air na CPGan an-dràsta is air fiosrachadh conaltraidh an seo.
A’ taisbeanadh athchuinge tro MLA
Faodaidh MLAan athchuinge phoblach a thaisbeanadh dhan t-Seanadh, le ainmean-sgrìobhte buill a’ phobaill agus ag iarraidh gnìomh bhon riaghaltais air cùis shònraichte Aon uair ’s gun toir Comataidh nan Gnothaichean aonta, bidh an MLA a’ taisbeanadh na h-athchuinge dhan Labhraiche, is ag ràdh beagan mu dheidhinn, agus an uair sin bidh an Labhraiche a’ cur air dòigh gun cuirear an athchuinge dhan mhinistear bhuntainneach. Uaireigin bidh am ministear a’ freagairt nan MLAan eile agus/no an labhraiche a’ mìneachadh dè rinneadh mar thoradh air an athchuinge phoblach.
A’ dèanamh atharrachadh tro cho-obrachadh eadar Tuath is Deas
Tha a’ Chomhairle Ministreil a Tuath/a Deas, sa bheil ministearan Riaghaltas Èireann a Tuath agus Riaghaltas na h-Èireann, ag obair còmhla air poileasaidh a thaobh 12 raointean sa bheil ùidh aca le chèile. Tha sia de na raointean seo air an aontachadh gu co-rèireach ach air an cur an gnìomh fa leth anns gach dligheachas. Tha an sia eile air an aontachadh còmhla ach air an cur an gnìomh tro bhuidhnean-buileachaidh choitcheann airson Èirinn a Tuath agus Poblachd na h-Èireann. Tha fiosrachadh air mar a chuirear fios dhan Chomhairle, a’ gabhail a-steach raointean ùidhe, ri fhaighinn air an làrach-lìn seo.
Gnìomhachd 3: Cò dha an cuirear fios?
Ma tha thu a’ fuireach san RA tha iomadh riochdaire agad: Ball Pàrlamaid na RA, Buill Taigh nam Morairean, agus riochdaire(an) ann am pàrlamaid/seanadh fèin-riaghlach eile ma tha sin buntainneach.
Ann an Gnìomhachd 1 dh’iarr sinn ort smaoineachadh air a bheil cùisean nàiseanta no eadar-nàiseanta sam bith sa bheil ùidh agad agus mar a dh’fhaodadh tu feuchainn ri atharrachadh a dhèanamh. Nis, tha an t-àm ann smaoineachadh air cò an riochdaire a b’ fheàrr gus tòiseachadh leis:
- Am BP agad?
- Buill Thaigh nam Morairean?
- Riochdaire ann am pàrlamaid/seanadh tiomnaichte?
Feumaidh tu rannsachadh a dhèanamh air dè na cùisean ris a bheil gach reachdachadh a’ dèiligeadh (cuimhnich, tha a’ chumhachd aig Pàrlamaid na h-Alba, Pàrlamaid na Cuimrigh agus Seanadh Èireann a Tuath laghan a dhèanamh is seirbheisean poblach a lìbhrigeadh ann an raointean poileasaidh sònraichte a chaidh a thiomnadh dhaibh le Pàrlamaid na Rìoghachd Aonaichte).
Is dòcha gun cuir thu romhad gum biodh cuideigin diofraichte ann an suidheachadh na b’ fheàrr gus do chuideachadh (dh’fhaodadh seo a bhith na chomhairliche ionadail, buidheann eadar-nàiseanta, no buidheann-tagraidh). Bidh na h-earrannan A’ dèanamh atharrachadh cruinneil agus A’ dèanamh atharrachadh taobh a-muigh poilitigs pàrlamaideach inntinneach mar sin.
Ma tha thu a’ fuireach taobh a-muigh na RA, faodaidh tu smaoineachadh air cò na riochdairean taghte (no buidheann/neach eile) a bhiodh as iomchaidh airson na cùis sa bheil ùidh agad.