3.1 Senedd yr Alban

Ffigur 7: Logo Senedd yr Alban.

Gallwch geisio newid pethau drwy Senedd yr Alban yn y ffyrdd canlynol.

Gweithio gyda’ch cynrychiolydd etholedig

Mae aelodau Senedd yr Alban yn cynrychioli etholwyr yn Senedd yr Alban, yn ogystal ag archwilio gwaith Llywodraeth yr Alban a’i dal i gyfrif. Gall ASAau helpu etholwyr gyda materion sydd wedi’u datganoli i Senedd yr Alban (rhagor o wybodaeth yma) – Senedd y DU neu gynghorau lleol sy’n delio â materion eraill. Yn wahanol i Senedd y DU, caiff trigolion yr Alban eu cynrychioli gan fwy nag un ASA:

  • Un ASA etholaeth, sy’n cynrychioli ardal leol.
  • Saith ASA ranbarthol, sy’n cynrychioli ardal fwy sy’n cynnwys etholaeth rhywun.

Chwiliwch am eich ASA yn ôl cod post yma. Gellir cysylltu â swyddfeydd ASA drwy lythyr, e-bost a dros y ffôn, ac mae’r Aelodau’n cynnal cymorthfeydd rheolaidd. Edrychwch ar yr hanfodion yn Adran 2.2 i gael cyngor ar gysylltu â’ch cynrychiolwyr etholedig.

Mae llawer o ffyrdd y gall ASA helpu etholwr i newid pethau. Yn y siambr ddadlau, gall Aelodau o Senedd yr Alban gyflwyno cynnig am broblem y mae etholwr wedi’i dwyn i’w sylw a gofyn i Senedd yr Alban fynd i’r afael â hi. Gall ASAau hefyd godi materion lleol a chenedlaethol a chwestiynu polisi’r llywodraeth yn ystod Hawl i Holi’r Prif Weinidog a Chwestiynau Holi eraill (testun, cyffredinol a phortffolio), yn ogystal ag anfon cwestiynau ysgrifenedig. Mae’r rhain yn gyfleoedd gwych i ASAau godi ymwybyddiaeth o faterion y mae etholwyr wedi cysylltu â hwy yn eu cylch.

Gall ASAau hefyd gynnig hyd at ddau Fil Aelod yn ystod pob sesiwn seneddol pedair blynedd; gall y rhain ymwneud â materion y mae etholwr wedi’u codi. Gallwch weld y cynigion sydd eisoes wedi cael eu cyflwyno yma.

Ffigur 8: Siambr drafod Senedd yr Alban.

Gweithio gyda Grwpiau Trawsbleidiol

Mae grwpiau trawsbleidiol yn cynnwys Aelodau o Senedd yr Alban a phobl eraill sydd â diddordeb mewn mater penodol. Rhaid iddynt gynnwys ASAau o fwy nag un blaid wleidyddol. Er nad oes ganddynt unrhyw bwerau i gyflwyno materion yn ffurfiol i’r system seneddol, mae’r grwpiau’n lle defnyddiol i randdeiliaid allanol, gan gynnwys sefydliadau ac aelodau o’r cyhoedd, drafod materion sy’n berthnasol i ASAau, rhannu gwybodaeth, a chodi ymwybyddiaeth o faterion a all, yn ei dro, effeithio ar yr agenda wleidyddol ehangach. Mae rhagor o wybodaeth am Grwpiau Trawsbleidiol ar gael yma.

Rhoi eich barn i Bwyllgorau

Mae pwyllgorau am gael gwybod beth yw barn trigolion yr Alban er mwyn helpu Aelodau gyda’u hymholiadau. Gallwch gyflwyno eich barn am ymchwiliadau ac ymgynghoriadau cyfredol y pwyllgor drwy chwilio am y materion diweddaraf sy’n cael eu trafod ar wefan Senedd yr Alban.

Os yw’r drafodaeth yn ymwneud â bil, gallwch fel arfer gyflwyno ymateb manwl ar-lein ar fanylion y bil neu ateb arolwg byr ar egwyddorion cyffredinol y bil. Mae pynciau eraill hefyd yn cael eu trafod lle gofynnir am adborth yn fwy cyffredinol drwy ffurflen gyflwyno neu fforwm trafod ar-lein.

Efallai hefyd y cewch eich galw i fod yn dyst mewn sesiwn pwyllgor, os yw’r pwyllgor yn teimlo bod gennych wybodaeth bwysig i’w harchwilio’n fanylach.

Gallwch gael rhagor o wybodaeth am sut mae Pwyllgorau Senedd yr Alban yn gweithio drwy wylio Fideo 1.

Fideo 1: There shall be a Scottish Parliament – Committees (Sylwch nad oes llais i'w glywed ar y fideo hwn)

Cyflwyno neu lofnodi deiseb

Gall unrhyw berson neu sefydliad gyflwyno deiseb – does dim angen i chi fyw yn yr Alban hyd yn oed, a does dim ots pa mor hen ydych chi. Mae’r Pwyllgor Cyfranogiad Dinasyddion a Deisebau Cyhoeddus yn gosod y rheolau ynghylch sut mae deisebau’n gweithio.

Un o’r rheolau pwysicaf yw bod rhaid i’r ddeiseb ymwneud â a) rhywbeth sydd wedi’i ddatganoli i Senedd yr Alban, b) sy’n berthnasol i’r Alban gyfan.

Dylech hefyd fod wedi cysylltu â naill ai ASA neu lywodraeth yr Alban cyn dechrau’r ddeiseb, a rhoi gwybod i’r Pwyllgor beth ddigwyddodd o ganlyniad i’r cyswllt hwnnw. Os bydd eich deiseb yn bodloni’r rheolau ac yn cael ei chymeradwyo, bydd yn cael ei hychwanegu at y wefan Deisebau er mwyn i bobl eraill ei llofnodi.

Ar ôl i’ch deiseb gael ei chyhoeddi, bydd y Pwyllgor yn edrych arni ac yna’n penderfynu pa gamau i’w cymryd. Mae hyn yn cynnwys y canlynol:

  • Gofyn i lywodraeth yr Alban, sefydliadau neu unigolion ymateb.
  • Gofyn i’r deisebydd am fwy o wybodaeth neu ofyn iddo siarad â’r Pwyllgor am y ddeiseb.
  • Argymell camau gweithredu ar gyfer llywodraeth yr Alban.
  • Gofyn am ddadl yn y Siambr.
  • Ei chyfeirio at bwyllgor arall.
  • Cau’r ddeiseb.

Mae rhagor o wybodaeth am ddeisebau Senedd yr Alban ar gael yma.

Gallwch hefyd gael rhagor o wybodaeth am sut mae deisebau Senedd yr Alban yn gweithio drwy wylio Fideo 2.

Fideo 2: Petitioning the Scottish Parliament (Sylwch nad oes llais i'w glywed ar y fideo hwn)

Cymryd rhan mewn protest neu wrthdystiad heddychlon

Mae gan Senedd yr Alban bolisi protest heddychlon swyddogol dan y faner ‘agored, hygyrch a chyfranogol’ gyda phrotestiadau yn ‘rhan hanfodol o fynegi democratiaeth yn yr Alban’. Dylai unrhyw un sy’n cynllunio protest yn Senedd yr Alban ysgrifennu at heddlu neu unedau diogelwch Senedd yr Alban i ofyn am ganiatâd i gynllunio protest swyddogol ar dir Senedd yr Alban. I gael eu cymeradwyo, rhaid i brotestiadau fynd i’r afael â holl reolau’r polisi swyddogol, fel bod yn ddi-blaid. Mae rhagor o wybodaeth am drefnu protest ar dir Senedd yr Alban ar gael yma.

Ffigur 9: Mae streic newid hinsawdd wedi'i threfnu gan fyfyrwyr yn digwydd y tu allan i Senedd yr Alban.

Cynnal digwyddiad codi ymwybyddiaeth yn y Senedd

Fel arfer, bydd digwyddiadau a noddir gan ASA yn cael eu cynnal ar ddiwrnodau busnes yn ystod amser cinio a gyda’r nos. Mae’r digwyddiadau hyn yn gyfle i godi ymwybyddiaeth o fater gydag ASAau yn y Senedd ac maent yn cael eu cynnal mewn gwahanol rannau o’r adeilad, yn dibynnu ar ba mor fawr yw’r digwyddiad.

Gall Aelodau o Senedd yr Alban hefyd noddi arddangosfeydd i gyfrannu at waith y Senedd a chodi ymwybyddiaeth o faterion, a galwadau am luniau (mae’r rhain yn gyfle i dynnu lluniau Aelodau o Senedd yr Alban yn cefnogi achos).

Rhaid i ddigwyddiadau beidio â bod yn wleidyddol ond gallant adlewyrchu buddiannau a sefyllfa polisi ASA. Mae lleoliadau ar gael am ddim, er ei bod yn costio i logi offer clywedol. Mae rhagor o wybodaeth am drefnu digwyddiad ar gael yma.