ප්‍රජාවට හිමි විසඳුම්
| Site: | OpenLearn Create |
| Course: | 1 මූලික සංකල්ප Sinhala |
| Book: | ප්‍රජාවට හිමි විසඳුම් |
| Printed by: | Guest user |
| Date: | Monday, 6 May 2024, 7:06 PM |
1. ප්‍රජා ශක්‍යතාව හඳුන්වා දීම
ශක්‍යතාව යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ ජීවත් වීම, සෞඛ්‍ය සම්පන්න වීම සහ සමෘද්ධිමත් වීමයි. කෙසේ වෙතත්, ප්‍රජාවකට මෙය සැම විටම පහසු නැත. සමහර විට තත්වය ස්ථාවර වන අතර තවත් විටෙක අස්ථාවර වේ. එසේම, සමහර විට සියල්ල සදහටම වෙනස් විය හැක. එම නිසා යම් ප්‍රජාවකට තම ප්‍රතිචාර දැක්වීමට හා පරිසරයට අනුවර්‍තනය වීමට සිදු වේ. මෙය, කාලගුණය, ශාක හෝ සතුන් වැනි භෞතික විද්‍යාත්මක වාතාවරණ විය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, පරිසරය ආර්ථික, සංස්කෘතික, දේශපාලන, නෛතික හා සමාජ සාධක ද ඇතුළත් ය. පුළුල් පරිසරයේ මේ විවිධ අංශයන්ට මුහුණ දීම සඳහා ප්‍රජාවන් උපාය මාර්ග සකස් කළ යුතු අතර වැඩි වන විවිධ අභියෝගයන්ට මුහුණ දීම සඳහා ඔවුන්ගේ සිය පැවැත්මේ උපාය මාර්ග සියල්ලම තිබෙන බව සහතික කර ගැනීමට ඔවුන් ප්‍රවේශම් විය යුතුය.
දකුණු ඇමරිකාවේ ගයනා පලිහ හරහා ආදිවාසී ප්‍රජාවන්ගෙන් එකතු කරගත් තොරතුරු උපයෝගී කරගනිමින් පහත දැක්වෙන ප්‍රජා ශක්‍යතා සිතියම සාදන ලදි. මෙම ප්‍රජාවන් දුරස්ථ වනාන්තර, තෙත්බිම් සහ සවානා ප්‍රදේශ වල ජීවත් වන අතර බොහෝ විට වනාන්තර වල යැපුම් ගොවිතැන, දඩයම් කිරීම සහ මසුන් ඇල්ලීම සඳහා ආහාර මත යැපෙන අතර විවිධ සංස්කෘතික හා භාෂා උරුමයන් ඇත.
පහත ලැයිස්තුවේ ඇති සෑම ප්‍රජා ශක්‍යතා වර්ගයක් සඳහාම, ස්වදේශික ප්‍රජාවන් තමන්ට වැදගත් වූ විවිධ පැවැත්මේ උපාය මාර්ග හඳුනා ගත්හ. මේවායින් සමහරක් එක් කාණ්ඩයකට වඩා අදාළ විය හැකි නමුත් රූපසටහනේ අරමුණ වන්නේ ප්‍රජාව සතුව විවිධ පැවැත්මේ උපාය මාර්ග ගණනාවක් ඇති බව පෙන්වීමයි. එය ප්‍රජාවන් තුළ ආතතීන් පෙන්වීමට ද උපකාරී වේ. නිදසුනක් වශයෙන්, ඔබ මූලික පැවැත්ම සඳහා සම්පත් එකතු කරන්නේ නම්, එයින් අදහස් වන්නේ වෙනත් ප්‍රජාවන් සමඟ බෙදා ගැනීම සඳහා සම්පත් අඩු බවයි. ඔබේ උපාය මාර්ග බොහෝමයක් වෙනස් වීමට එරෙහි වී ඔබේ අනන්‍යතාවය පවත්වා ගෙන යන්නේ නම්, නව වෙනස්කම් වලට අනුගත වීම සඳහා සම්පත් එයින් ඉවත් කර ගත හැකිය. ශක්‍ය හෝ සෞඛ්‍ය සම්පන්න ප්‍රජාවක් යනු විවිධ ප්‍රජා ශක්‍යතා කාණ්ඩ අතර උපාය මාර්ගයන්ගේ සමබරතාවයක් ඇති සමාජයකි.
සිතියම්වල උදාහරණ සහ විවිධ පැවැත්මේ උපාය මාර්ග පිළිබඳ ප්‍රජා හැකියාවන් සිතියමක
උදාහරණයක් වීඩියෝව පෙන්වයි. ශ්‍රී ලංකාවේ කොළඹ නාගරික තෙත් බිම් ආශ්‍රිතව
ජීවත් වන ප්‍රජා කණ්ඩායමකට මේවා භාවිතා කළ හැක.
ශක්‍යතා කාණ්ඩ
1 අපගේ මූලික අවශ්‍යතා සපුරාලන්නේ කෙසේද? - සාමාන්‍ය පාරිසරික තත්ත්වයන් යටතේ පැවතීමට ඔබට ආහාර, ජලය, සුවපහසුකම, නවාතැන් සහ ඉන්ධන වැනි මූලික සම්පත් අවශ්‍ය වේ.
2 අපි අනෙක් අය සමඟ වැඩ කරන්නේ කෙසේද? -වෙනත් ප්‍රජාවන් සහ/හෝ ප්‍රජාවෙන් පිටත සංවිධාන සහ ආයතන සමඟ සහජීවනයෙන් සිටීමට ඔබට හොඳ සබඳතා අවශ්‍යයි.
3 අපි අපේ අනන්‍යතාවය පවත්වා ගන්නේ කෙසේද? පරිසරයේ තාවකාලික වෙනස්කම් වලට එරෙහි වීමට නම් ඔබ සම්ප්‍රදායන් අනුගමනය කළ යුතුය.
4 අපි නව අභියෝග හා බලපෑම් වලට අනුවර්‍තනය වී ඇත්තේ කෙසේද? - පරිසරයේ විශාල හා ස්ථිර වෙනස්කම් වලට අනුවර්‍තනය වීමට නම් ඔබ අලුත් දේ කිරීමට ඉගෙන ගත යුතුය.
5 අපට තෝරා ගැනීමක් සහ නම්‍යශීලී බවක් ලබා දෙන්නේ කුමක් ද? - ඉතා විචල්‍ය පරිසරයක නම්‍යශීලී වීමට නම්, ඔබට තවත් විකල්ප තිබිය යුතුය.
6 සංවිධානය වී කාර්‍යක්‍ෂම වන්නට අපට උපකාරවත් වන්නේ කුමක්ද? - පරිසරයේ සම්පත් හිඟ වූ විට සාර්‍ථකත්‍වය සඳහා ඔබ කාර්‍යක්‍ෂම විය යුතුයි.
2. ප්‍රජා සතු විසඳුම් හඳුන්වා දීම
ප්‍රජාවට හිමි විසඳුම් යනු ප්‍රජාවක් තුළ දැනටමත් තිබෙන හැකියාවන් ප්‍රවර්‍ධනය කරන ප්‍රවේශයකි. මෙම ආකාරයේ ප්‍රවේශයන් ශක්තීන් පදනම් කරගත් ප්‍රවේශයක් ලෙස හැඳින්වේ. එය ප්‍රජාවක් තුළ සහ ප්‍රජාව තුළම පුද්ගලයින්ගේ ධාරිතාව, කුසලතා, දැනුම, සම්බන්ධතා සහ හැකියාවන් කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි.
මෙම සංකල්පය පැමිණෙන්නේ නිෂේධාත්මක හැසිරීම් කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමෙන් හා බාහිරින් මතු වූ විසඳුම් මඟින් ඒවා නිවැරදි කිරීමට උත්සාහ කිරීමට විරුද්ධව, එම ප්‍රජාව තුළ ඇති යහපත් පුරුදු හඳුනාගෙන ඒවායේ භාවිතය ප්‍රවර්‍ධනය කිරීමට උත්සාහ කිරීමෙන් ප්‍රජාවක් තුළ ඇති අභියෝග වඩාත් හොඳින් විසඳිය හැකි බවට කරන නිරීක්‍ෂණයන්ගෙනි. ප්‍රජාවේ (වගුව 1).
ප්‍රජාව සතු විසඳුම් යනු ප්‍රජාවන් විසින්ම සකස් කර ක්‍රියාත්මක කරන ලද පිළිවෙත් ය. වර්තමාන සහ අනාගත ප්‍රජාවන්ගේ යහපැවැත්මට මෙම විසඳුම් දායක වේ. ඔවුන් ප්‍රජාවන් තුළ, ප්‍රජාවන් විසින්, ප්‍රජාවන් සඳහා, උපත ලැබ, වර්ධනය වී ක්‍රියාත්මක කර ඇති අතර බාහිර පාර්ශවකරුවන්ගේ සුළු බලපෑමක් ඇත. ඔවුන් සමාජයේ සියලුම සාමාජිකයින්ට සාධාරණ වන අතර ඒවා පරිසරයට අහිතකර ලෙස බලපාන්නේ නැත.
“ප්‍රජාවට හිමි විසඳුම” යනු කුමක්ද?
- ප්‍රජාවට එය අවශ්‍යයි
- ප්‍රජාව එය කරයි
- සමාජය එය පාලනය කරයි
- එයින් ප්‍රජාවට ප්‍රයෝජන ලැබේ
- විසඳුම සාධාරණයි
- විසඳුම පරිසරයට හොඳයි
- විසඳුම දිගු කාලීන බාහිර ආධාරක මත රඳා නොපවතී
ප්‍රජාව සතු බොහෝ විසඳුම් ප්‍රජාව තුළින්ම වර්ධනය වූවත් අදහස් බාහිරින් ද මතු විය හැකිය. මේවා ප්‍රජාව විසින් හදාගෙන අනුගත වුවහොත් ඒවා ප්‍රජාව සතු විසඳුම් බවට පත්විය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, මෙම නවෝත්පාදනයන් ප්‍රජා විසඳුම් හෑල්ලුවට ලක් කරනවාට වඩා ප්‍රජාවේ ශක්තීන්ට අනුගත වීම සහ සහාය වීම අවශ්‍ය වේ.
ඉහත රූපයේ දැක්වෙන පරිදි, ආහාර සුරක්‍ෂිතතාව සඳහා ප්‍රජාවකට ආහාර ආනයනය කිරීම තාවකාලික විසඳුමක් ලබා දීමට උපකාරී වන අතර යැපීම සහ බල රහිතභාවය ඇති කරයි. ආහාර සුරක්‍ෂිතතාව සඳහා දේශීය විසඳුම් ප්‍රවර්‍ධනය කිරීම (ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා දේශීය තාක්‍ෂණයන් සහ දැනුම වැනි) ප්‍රවර්‍ධනය කිරීම ස්වාධීනත්වය සවිබල ගැන්වීම සහ ප්‍රවර්‍ධනය කිරීමකි.
.ප්‍රජාව සතු විසඳුම් පටිගත කර බෙදා ගන්නේ ඇයි?
ප්‍රජාව සතු විසඳුම් පටිගත කිරීමට හෝ බාහිර ප්‍රේක්‍ෂකයින්ට ප්‍රදර්ශනය කිරීමකින් තොරව ඔබට පහසුවෙන් හඳුනාගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, දෘශ්‍ය පටිගත කිරීම සහ බෙදා ගැනීම පහත ප්‍රතිලාභ ලබා දෙයි:
- එක් ප්‍රජාවක් තුළ විසඳුමක් හොඳින් ක්‍රියාත්මක වුවහොත්, ඒ හා සමාන අභියෝගයකට මුහුණ පා සිටින තවත් ප්‍රජාවකට එය ආශ්වාදයක් ලෙස භාවිතා කළ හැකිය.
- ‘සෙසු ප්‍රජාවන් සමඟ හුවමාරු වන ප්‍රජාවන්’ විශේෂඥයින් විසින් ඔවුන්ගේ අදහස් ප්‍රජාවන් මත පනවන 'ප්‍රවීණයන් විසින් මෙහෙයවනු ලබන ක්‍රියාවලියට අභියෝග කරයි. බෙදා හදා ගන්නා ප්‍රජාවන්ට එකිනෙකාගේ ගැටලු තේරුම් ගැනීමට සහ හොඳම විසඳුම් සෙවීමට වැඩි අවස්ථාවක් තිබේ. විසඳුම් අඩු න්‍යායාත්මක, වඩා යථාර්ථවාදී සහ සිත් ඇදගන්නා සුළු වන අතර සැබෑ ජීවිතයේ සිදුවීම් කෙසේ සිදු වේ දැයි පෙන්වයි.
- එයට සහභාගී වීමට මුලදී මැලි වූ හෝ පසුබට වූ පුද්ගලයින්ට හදුනාගත හැකි ප්‍රතිදාන ක්‍ෂණිකව පෙනෙන බැවින් දායක වීමට ඔවුන් දිරිමත් කළ හැකිය.
2.1. චිලී අර්තාපල් පිළිබඳ උපමාව
ප්‍රජාව සතු විසඳුම් යනුවෙන් අපි අදහස් කරන දෙයට උදාහරණයක් නම් ප්‍රමුඛ පෙළේ පරිසරවේදියෙකු සහ සමාජ ක්‍රියාකාරිකයෙකු වන පෝල් හෝකන් විසින් ප්‍රවර්‍ධනය කරන ලද දැන් ඇති කුප්‍රකට ‘චිලී අර්තාපල් උපමාව’ ය. ‘ආරි ද ජියස්’ උපමාව විස්තර කරන්නේ මේ ආකාරයට ය:
චිලී අර්තාපල් පිළිබඳ උපමාව
චිලී ආර්ථිකය දුෂ්කරතාවයට පත් වූ කාලයක් තිබුණා, මන්ද අපනයනයට වඩා බොහෝ දේ ආනයනය කරන බැවින් ආර්ථිකය බිඳ වැටෙමින් තිබුණි. හේතුව පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබුණි: චිලියට තවදුරටත් තමන්ගේම ආහාරයක් නිපදවා ගත නොහැකි වූ අතර වැඩි වැඩියෙන් ආනයන මත යැපීමට සිදු විය. එක්සත් ජනපදය උදව්වක් දීමට තීරණය කළ අතර ගැටලුව අධ්‍යයනය කිරීම සඳහා කෘෂිකාර්මික විශේෂඥයින් කණ්ඩායමක් යවා ඇත.
කණ්ඩායම පියාසර කළේ සන්තියාගෝ සහ පසුව ඇන්ඩීස් කඳුකරය වෙත ය. අර්තාපල් ආරම්භ වූයේ ඇන්ඩීස් හි ය; එය තවමත් චිලියේ ප්‍රධාන ආහාරය වේ. අර්තාපල් වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ කඳුකරයේ සැලකිය යුතු උසකින් වැඩී ඇත.
එක්සත් ජනපද විශේෂඥයින් අර්තාපල් කෙත්වල සංචාරය කළහ. කෙත්වතු තිබුනේ දැඩි කඳුකරයේ ය. ඒවායේ ඉතා අවිධිමත් හැඩයන් තිබූ අතර ගල් සහිත විය. සෑම ක්ෂේත්‍රයක් තුළම විශේෂඥයින් විසින් අර්තාපල් වර්‍ග 10 ක් හෝ වැඩි ගණනක් වැඩෙන බව සොයා ගත්හ. වටකුරු අර්තාපල් සහ දිගු අර්තාපල්, රතු, සුදු සහ නිල් අර්තාපල් තිබුණි; හා ප්‍රවීණයන් සම්බන්ධයෙන් - සමහර පැලෑටි බොහෝ අර්තාපල් නිෂ්පාදනය කළ අතර අනෙක් ඒවා ඉතා ස්වල්පයක් නිෂ්පාදනය කළහ. මෙය ඉතා අකාර්යක්ෂම බවක් පෙනෙන්නට තිබුණි.
අස්වැන්න නෙළන අවස්ථාවේදී ගැමියන් කැණීම් ක්‍රමයක් අනුගමනය නොකරන බව විශේෂඥයින් දුටු අතර අර්තාපල් එකතු කිරීමේදී ඔවුන් 'කම්මැලියන්' ලෙස පෙනී සිටියහ. අමුතු හැඩැති කෙත්වල කෙලවර වල බොහෝ පැල නොසලකා හරින අතර වල් වැඩීමට ඉඩ හැරියේය. ඒ වන විටත් විශේෂඥයින් තම නිගමනවලට එළඹ තිබුණි. බීජ අර්තාපල් වඩාත් ප්‍රවේශමෙන් තෝරා ගැනීම, ඉහළ අස්වැන්නක් ලබා දෙන ප්‍රභේද වෙත මාරුවීම සහ වඩාත් ක්‍රමානුකූලව වල් නෙලීම සහ කෙත්වතු වගා කිරීම වාර්ෂික බෝගය අවම වශයෙන් 15%කින් වැඩි කරන බව ඔවුන්ගේ ගණනය කිරීම්වලින් පැහැදිලි විය. පහසුවෙන්ම මෙය රටේ ආහාර නිෂ්පාදනයේ හිඟයට සමාන වූ අතර කණ්ඩායම හොඳින් වැඩ කළා යන හැඟීමෙන් තම ගුවන් යානය නැවත එක්සත් ජනපදය බලා ගෙන ගියා.
නමුත් උපදෙස් වැරදි ය. විද්‍යාඥයින්ගේ ප්‍රවේශය කෙතරම් විද්‍යාත්මක වුවත්, ඇන්ඩීස් හි වසර දහස් ගණනක් වැඩෙන අර්තාපල් පදනම් කරගෙන රැස් කරගත් දේශීය අත්දැකීම් සමඟ තරඟ කිරීමට ඔවුන්ට නොහැකි විය.
කඳුකරයේ සිය මුළු ජීවිතයම පදනම් කරගත් චිලී ගම්වාසීන් දැන සිටියේ විවිධාකාර භයානක දේ තම අර්තාපල් වලට හානි කළ හැකි බවයි. වසන්තයේ ප්‍රමාද වූ හිම හෝ ගිම්හානයේදී දළඹු වසංගතයක් ඇති විය හැක. ඕනෑම අර්තාපල් සෑදීමට හෝ ශීත කාලය පැමිණීමට පෙර දිලීර ශාක විනාශ කළ හැකිය. වසර ගණනාවක් තිස්සේ මේ සෑම ගැටලුවක්ම වරින් වර සිදු වී ඇත.
අළුත් ගැටලුවක් සිදු වූ සෑම අවස්ථාවකදීම ගැමියෝ තම කෙත්වතු වෙත ඇවිද යන අතර සෑම තැනම - කෙලවරේ, පර්වතයෙන් ඔබ්බට සහ වල් පැලෑටි මධ්‍යයේ - නොනැසී පවතින අර්තාපල් පැල ගැන සොයති. නවතම වසංගතයෙන් ඔරොත්තු දිය හැක්කේ දිවි ගලවා ගත් පැලෑටි වලට පමණි. අස්වැන්න නෙළන අවස්ථාවේදී ගැමියෝ දිවි ගලවා ගත් අයව ප්‍රවේශමෙන් හාරා වටිනා අර්තාපල් නැවත තම නිවෙස් වෙත ගෙන යති. ඔවුන්ට සහ ඔවුන්ගේ දරුවන්ට ශීත amineතුවේ සාගතයකට මුහුණ දීමට සිදු විය හැකි නමුත් අවම වශයෙන් ලබන වසරේ අල අල තිබීම තුළින් නව ආරම්භයක් ලබා ගත හැකිය. ඔවුන් විශේෂිත ගොවිතැන් පුරුදු හෝ අර්තාපල් විශේෂයකට කොටු වී නැත; සමහර අවස්ථාවලදී ඔවුන් අකාර්යක්ෂම විය හැකි නමුත් ඔවුන්ගේ දෛනික පුරුද්දට විවිධත්වය ව්‍යාප්ත වී ඇති අතර එමඟින් අනාගත අභියෝගයන්ට මුහුණ දීමට ඉඩ සලසයි.
Arie de Geus (1997) Adapted from The Living Company, pp. 177-179
දැන්, මෙම පොත අවසන් කිරීමෙන් පසු, නැවත ප්‍රධාන පිටුවට ගොස් ක්‍රියාකාරකම් 3 සම්පූර්ණ කිරීමට වග බලා ගන්න.