Use 'Print preview' to check the number of pages and printer settings.
Print functionality varies between browsers.
Printable page generated maandag, 29 april 2024, 11:12 AM
Sessie 2: Plan - voorbereiding om uw docutube te maken
Inleiding
In deze sessie denkt u na over het helpen van jongeren bij het creatief plannen van hun docutubes, de korte, creatieve films die ze kunnen produceren om kwesties van religieuze tolerantie en vrede te onderzoeken. Hoe kunt u ze helpen om ‘een verhaal te vertellen’? U zal meer specifiek:
- verschillende soorten documentaire filmmaken bekijken
- leren hoe u jongeren kunt helpen beslissen over de belangrijkste 'boodschap' van hun film
- nadenken over de intellectuele en visuele ingrediënten van een docutube, en hoe deze samen te brengen in een ‘shooting script’.
Bekijk voordat u meer te weten komt over de planfase, Video 1 om u een idee te geven van wat het inhoudt. De video volgt jongeren die werken aan hun docutube-plannen in Granada, Leuven en Londen.
U zal deze video later nog een keer in meer detail bekijken, dus geniet nu gewoon van het bekijken van de video en noteer aan het einde een zin die samenvat hoe u de planfase van het maken van een docutube ziet en wat deze probeert te bereiken.
Wat probeert de planfase te bereiken?
Discussion
De Plan-fase gaat over het laten nadenken van de jongeren over hoe ze hun ideeën, ontwikkeld tijdens de Start-fase, gaan omzetten in iets visueels en creatiefs en met een gerichte boodschap.
1 Soorten documentaire film
Het pedagogische doel van docutubes is niet om jonge mensen te helpen de volgende Steven Spielberg te worden (al is dat misschien een welkome bonus!) - het doel is echter het leren en het creatieve proces. Het doel van het maken van docutubes is om deelnemers te helpen hun ideeën over religieuze diversiteit en tolerantie te ontwikkelen door een proces van denken, plannen en creëren te doorlopen om een boodschap aan anderen over te brengen. Docutubes zijn in pedagogische termen een middel tot 'actief leren' of 'creatieve analytische praktijk' (Parry en Johnson, 2007; Gauntlett, 2011). Als opvoeder moet je de jongeren helpen in het achterhoofd te houden dat een docutube-project geen cursus filmmaken is. Perfectie is geen vereiste!
Dit gezegd hebbende, om hun ideeën te ontwikkelen en uit te drukken, en om van de ervaring te genieten, zullen jonge mensen baat hebben bij enkele van de basisinstrumenten om hun ideeën om te zetten in een visuele boodschap. Dit is het doel van de planningsfase.
U zet het thema religieuze tolerantie even opzij en denkt na over verschillende documentaire genres. Nichols (2001) suggereert dat er zes soorten documentaire film zijn. De drie hieronder genoemde zijn met name relevant voor docutubes:
Beschrijvend: in wezen een voice-over ('stem van God') benadering, waarbij een of meer deelnemers een bespreking vertellen over een reeks beelden (objecten, plaatsen enz.).
Interactief : hier worden de interacties van de filmmakers met de onderwerpen en het materiaal de focus van de documentaire.
Performatief: een documentaire waarin de filmmaker(s) actief betrokken zijn bij de actie, misschien zelfs zelf het onderwerp worden.
Activiteit 1
Denk aan de drie documentaire ‘soorten’ en probeer van elk een voorbeeld te bedenken uit documentaires die u hebt gezien. Noteer uw voorbeeld in het onderstaande tekstvak. Als u voor sommigen geen voorbeeld kunt bedenken, doe dan gewoon degene waarvoor u dat wel kunt.
Discussion
Bijvoorbeeld:
- Beschrijvend: Planet Earth (2006). Dit wordt 'gedreven' door een enkele vertelling, door David Attenborough, die de beelden van de natuur beschrijft ('belichten').
- Deelnemend: Louis Theroux: The City Addicted to Crystal Meth (2009). In feite valt al het werk van Louis Theroux in deze categorie: hij is altijd op het scherm en heeft interactie met zijn onderwerpen.
- Performatief: Super Size Me (2004). Deze documentaire is 'performatief' omdat de regisseur zelf het onderwerp is, 30 dagen lang alleen McDonald's eten.
2 Kernboodschappen communiceren via docutubes
Het doel van docutubes is om jongeren te helpen verbanden te leggen tussen heden en verleden wanneer ze nadenken over religieuze diversiteit. In plaats van het verleden te bekijken door de lens van hedendaagse ervaringen, is de uitdaging voor de jongeren om een verhaal over het verleden te vertellen dat tot het heden spreekt. Dit vat het doel van een docutube mooi samen - en inderdaad de visie van het RETOPEA-project.
Activiteit 2
Bekijk nu nog eens de korte animatie die het doel van docutubes uitlegt en jongeren uitdaagt om er een te maken. Deze video is ook verkrijgbaar in de Bronnen-sectie en kan worden gebruikt om RETOPEA bij uw jongeren te promoten. U vindt de Bronnen-sectie onderaan de inhoudslijst voor elke sessie.
Besteed bijzondere aandacht aan het centrale deel van de animatie die zich richt op Roger Williams, de historische figuur die u in sessie 1 tegenkwam. Maak tijdens het kijken enkele aantekeningen over hoe het voorbeeldverhaal een verband legt tussen verleden en heden (u kunt de video zo nodig pauzeren). Vat vervolgens in niet meer dan 100 woorden samen wat volgens u de centrale boodschap van dit verhaal is.
Discussion
De voice-over beweert in het begin dat dit verhaal uit het verleden vandaag de dag relevant is voor straten, gemeenschappen, sport en hobby's. Het verhaal legt verbanden tussen verleden en heden door te kijken naar de manier waarop Roger Williams dacht over religieuze en niet-religieuze diversiteit, en in het bijzonder zijn metafoor van de samenleving als een schip, een van diversiteit, rechtvaardigheid en eerlijkheid. De animatie geeft het verhaal een eigentijdse relevantie door de jongere op het schip te plaatsen.
De centrale boodschap van het verhaal is dat het verleden – in dit geval het verhaal van Roger Williams – u unieke en relevante inzichten kan geven (hoewel niet noodzakelijk eenduidige antwoorden) over religieuze vrijheid in diverse samenlevingen.
Er wordt vaak gesproken over jongeren die ‘hun stem vinden’. Dit vereist duidelijk en met overtuiging spreken om een kernboodschap over te brengen. In de animatie in Activiteit 2 ging de centrale boodschap over de mogelijkheid van godsdienstvrijheid in een diverse samenleving.
Activiteit 3
Een groot deel van de planningsfase van de docutube bestaat uit het helpen van uw jongeren om te beslissen wat het belangrijkste is dat ze willen overbrengen. Het is nu tijd om nog een echte docutube te bekijken, geproduceerd door een groep studenten in Warschau, Polen, om u te helpen nadenken over het overbrengen van een belangrijke boodschap. Houd er rekening mee dat deze docutube in het Pools is opgenomen; een Engelse vertaling is beschikbaar in het transcript.
(Het is vermeldenswaard dat dit voorbeeld een van onze langere docutubes is, en het kostte de jongeren veel planning, filmen en monteren om het tot stand te brengen. De meeste docutubes zullen korter zijn, vooral als er minder geplande tijd beschikbaar is.)
Probeer in het onderstaande tekstvak in een paar zinnen samen te vatten wat volgens u de belangrijkste boodschap van de film is.
Discussion
De kernboodschap van de docutube is dat de migratie van religieuze minderheden en place-making (bijvoorbeeld de bouw van synagogen) lange tijd deel uitmaakte van de geschiedenis van Warschau, en dat dit een belangrijke overweging is wanneer kwesties van migratie en diversiteit tegenwoordig worden besproken.
3 Heden en verleden verbinden
De twee video's die u in het vorige gedeelte hebt bekeken, hebben beide verbanden gelegd tussen verleden en heden. Hoe hebben ze dat gedaan?
- De animatie over Roger Williams (Video 2) liet zien hoe ideeën over religieuze tolerantie in de samenleving een lange geschiedenis hebben en dat deze ook vandaag de dag nog steeds relevant zijn.
- De docutube van studenten in Warschau (video 3) besprak hoe historische migratie en place-making door religieuze minderheden de houding tegenover dezelfde kwesties vandaag kunnen vormen.
De volgende activiteit helpt u na te denken over hoe de RETOPEA knipseldatabase u kan helpen om verbanden te leggen tussen verleden en heden.
Activiteit 4
U zet nu een stap terug en kijkt naar een van de knipsels die de inspiratie vormden voor de docutube gemaakt door de studenten uit Warshau die u in video 3 zag. Dit zal u helpen nadenken over hoe een knipsel kan worden gebruikt om de jongeren te helpen met hun creatieve planning.
Het knipselfragment, afkomstig uit het POLIN Museum van de Geschiedenis van de Poolse Joden in Warschau, is een zeventiende-eeuwse ets van een panorama van Troki, een stad die deel uitmaakte van het Pools-Litouwse Gemenebest. Bekijk het knipsel en schrijf in het tekstvak hieronder hoe het volgens u de docutube van de leerlingen heeft geïnspireerd. Merk op dat de tekst in de afbeelding hieronder is weergegeven.
Tekst in knipsel
Deze 17e-eeuwse ets toont een panorama van Troki, een stad in de buurt van Vilna. Troki was een van de grootste centra van Karaïten, een sekte binnen het jodendom. Op de ets is een Karaïtisch gebedshuis te zien, en daarnaast een Tataarse moskee. Het naast elkaar bestaan van verschillende religies was typerend voor het Pools-Litouwse Gemenebest. Het was de thuisbasis van katholieken, joden, orthodoxe christenen, moslims, lutheranen, calvinisten, Armeniërs en vele anderen. Het deel van de tentoonstelling in het POLIN Museum van de Geschiedenis van de Poolse Joden, gebouwd rond het panorama van Troki, richt zich op de complexe religieuze debatten tussen vertegenwoordigers van verschillende religies. Ze waren mogelijk op grotere schaal dankzij de ontwikkeling van het drukwerk dat het verspreiden van heilige geschriften en polemische verhandelingen mogelijk maakte. Hoewel dergelijke debatten een beter begrip tussen verschillende religies mogelijk maakten, leidden ze tegelijkertijd tot conflicten en geweld, vooral van de kant van de katholieke kerk, die haar bedreigde positie na de Reformatie probeerde te versterken.
Discussion
Hoewel het panoramische beeld van Troki in het Pools-Litouwse Gemenebest is (dat in het huidige Litouwen is maar nog steeds bij de Poolse naam wordt genoemd), niet van Warschau, zette het de studenten aan het denken over welke stadsgezichten - hetzij die in historische afbeeldingen of wat ze nu zien als ze uit het raam kijken – ons zou kunnen vertellen over religieuze diversiteit en de aanwezigheid van minderheden, vroeger en nu.
De religieuze architectuur van een stad van vandaag weerspiegelt misschien niet de diversiteit in het verleden; en naarmate de religieuze diversiteit in het heden verandert, kunnen er nieuwe plaatsen van aanbidding opduiken. De religieuze diversiteit en architectuur van een stad verandert voortdurend; en veel steden hebben een lange traditie van placemaking door religieuze minderheden – in het geval van deze docutube, de Joodse gemeenschap in Warschau.
(Als u meer wilt weten over dit knipsel, kunt u de volledige versie vinden op de RETOPEA website.)
Hoewel de leerlingen zich lieten inspireren door deze zeventiende-eeuwse bron, wisten ze gerichte, krachtige verbanden te leggen met het heden. Er waren een aantal manieren waarop ze dit deden.
Ten eerste, om te laten zien hoe belangrijk het is om de belangrijke Joodse gemeenschap die vóór de Holocaust in Warschau bestond te herdenken, hebben ze beelden opgenomen van een moderne kunstwerkinstallatie in de stad genaamd 'Greetings from Jerusalem Avenue'. De palmboom (van het soort dat gebruikelijk is in de stad Jeruzalem), is een herinnering aan de historische Joodse gemeenschap in de stad.
De docutube bevatte een tweede krachtige link met het heden. Aan het begin van de film zei de voice-over: ‘Migraties worden nu vaak als iets negatiefs beschouwd, vooral voor de landen die migranten verwelkomen.’ Dit was een verwijzing naar een zeer actuele kwestie voor de jongeren in Polen eind 2021, aangezien er veel politieke en mediacontroverse was over de inspanningen van migranten, vaak uit door oorlog verscheurde landen met een moslimmeerderheid in het Midden-Oosten, die migreerden via Wit-Rusland naar Polen. Op het moment dat de studenten hun docutube aan het maken waren, stonden veel migranten te wachten aan de grens van Polen. Ze waren niet in staat om binnen te komen en waren niet welkom in Wit-Rusland. Zo legt de film een krachtig verband tussen historische en hedendaagse migratieproblematiek.
3.1 Start van de planningsfase
De activiteit IN DE PRAKTIJK hieronder zal uw jonge deelnemers aanmoedigen om na te denken over hoe de knipsel(s) die ze hebben gekozen, kunnen helpen om de belangrijkste boodschap die ze in hun docutube willen overbrengen, te laten zien.
IN DE PRAKTIJK: Planning met de knipsels
Het is belangrijk om de jongeren voldoende tijd te geven om hun ideeën over religieuze diversiteit en tolerantie, vroeger en nu, te bespreken. Ze hebben misschien al ideeën ontwikkeld tijdens de Start-fase, maar de Plan-fase gaat over het uitkristalliseren van die ideeën. Om dit te doen, kunt u ze in groepjes van 2-4 laten werken.
U kunt dan het hieronder beschreven proces volgen.
- Laat elke groep zich concentreren op een of twee knipsels. U zou hen kunnen vragen om de volgende vraag te bespreken: ‘Welk(e) knipsel(s) verraste(n) of interesseerde(n) u het meest, en waarom?’
- Vraag nu waarom ze denken dat de historische knipsel(s) die ze hebben gekozen relevant is/zijn voor hedendaagse kwesties van religieuze diversiteit en tolerantie. U zou vragen kunnen stellen als:
Is het relevant voor uw eigen ervaringen met religieuze diversiteit en tolerantie?
Is het relevant voor iets waar u over gehoord heeft in het nieuws?
- Vraag ze nu om in elke groep samen te vatten wat hun 'kernboodschap' zou kunnen zijn in een docutube, die verleden en heden met elkaar in verband brengt.
Zodra de jongeren het grondwerk hebben gedaan, zijn ze klaar om hun docutube tot in detail te plannen.
4 De ingrediënten van een docutube
Stelt u zich voor dat uw jongeren een intellectuele link hebben gelegd tussen verleden en heden en hebben besloten welke centrale boodschap ze met hun docutube willen overbrengen. Ze maken goede vorderingen: ze hebben nu de intellectuele basis voor hun docutube. Het is nu tijd om uw jongeren te helpen nadenken over hoe zij hun idee zullen omzetten in audiovisuele film.
Activiteit 5
U zal nu de kortfilm over de Plan-fase aan het begin van deze sessie nog eens bekijken. Deze film volgt jonge mensen door het planningsproces in Granada, Spanje; Leuven, België; en Londen, Verenigd Koninkrijk. Noteer tijdens het bekijken van de video in het onderstaande vak elk specifiek advies dat wordt gedeeld over het plannen van een docutube.
Vervolgens gaat u dieper in op een aantal van deze problemen.
Discussion
Hier zijn enkele van de adviezen die u misschien zijn opgevallen. Mogelijk heeft u aan andere gedacht.
- Denk na over hoe u uw verhaal visueel kunt vertellen.
- Stel uzelf de vraag, wat is de boodschap, wat is het onderwerp?
- Je kunt niet alles in een film doen – 3 minuten is niet lang.
- Noteer eerst uw ideeën op papier.
- Houd het simpel.
Houd het verhaal rechtlijnig.
Zoals een van de jongeren zei: drie minuten is niet lang! U zal verbaasd staan hoe snel drie minuten gevuld zijn. Daarom zal u de jongeren moeten blijven terugbrengen naar hun centrale boodschap. Wat is de essentie van wat ze proberen te zeggen? Hoe kan hun verhaal deze boodschap duidelijk en beknopt weergeven?
Uit de video heeft u de boodschap begrepen dat een zorgvuldige planning essentieel is voor het docutube-proces. U gaat nu in meer detail in op de verschillende aspecten hiervan.
4.1 De ingrediënten van een docutube: wie, wat en waar?
Zoals iemand van het RETOPEA-projectteam in Video 1 zei, gaat de planningsfase van de docutube over het vertalen van de ideeën van jongeren in een visueel formaat. Om dit te doen, kan het nuttig zijn uw jongeren te vragen na te denken over het ‘wie’, ‘wat’ en ‘waar’ van hun film.
Wie zal er in de film figureren?
Denk terug aan de beschrijvende, deelnemende en performatieve soorten documentaires. Komt er alleen een voice-over of doen de jongeren ook mee aan de film? Willen ze andere mensen interviewen? Onthoud dat niet iedereen in een groep in de docutube hoeft te 'schitteren' - u zal misschien merken dat sommigen er de voorkeur aan geven alleen betrokken te zijn bij de technische/praktische kant, b.v. de camera gebruiken.
Wat zal je filmen?
Als de jongeren van plan zijn andere mensen te interviewen, moeten ze beslissen wie en hoeveel mensen. De film ging over het gebruik van rekwisieten – een voorbeeld dat je zag was de kaart van Leuven. Er zijn allerlei verschillende rekwisieten die u in een docutube kunt gebruiken. Wees creatief! Hier zijn enkele voorbeelden van rekwisieten die zijn gebruikt in docutubes:
- een citaal van een RETOPEA-knipsel geschreven op een whiteboard
- een close-up van een RETOPEA-knipsel
- kunstwerk, foto's of animatie door leden van de groep
- een historisch kostuum voor een jongere om te dragen
- plaknotities met sleutelwoorden.
De vlog-stijl – rechtstreeks tegen de camera spreken in dagboekstijl – die uw jongeren heel goed zullen herkennen van platforms zoals YouTube – kan effectief en handig zijn, hoewel beperkt. Als deze stijl wordt gekozen, moet deze waarschijnlijk worden gemengd met ander beeldmateriaal: afbeeldingen uit de knipsels, opnamen op locatie in nieuws-stijl of andere visuele trucs zoals het gebruik van tekeningen of tekst.
Waar zal je een opname maken?
Het kan zijn dat de docutube zich leent om gefilmd te worden in een klaslokaal. Het kan echter zijn dat u wilt filmen op een bepaalde plaats die relevant is voor de boodschap van de film, misschien ergens anders op het schoolterrein of zelfs 'op locatie', bijvoorbeeld in een gebedshuis, een museum of op een historisch monument.
Het is belangrijk om te vermelden dat de wie, wat en waar ingrediënten van een docutube elk ethische implicaties hebben. In de ‘Creëren’-sessie (Sessie 3) gaat u dieper in op deze ethische kwesties.
IN DE PRAKTIJK: Uw groep hun film laten 'pitchen'
Zoals u in video 1 hebt gezien, concentreren jongeren zich beter als ze weten dat ze hun film zullen ‘pitchen’ aan hun leraar of leeftijdsgenoten (of beide). Geef uw groep een bepaalde tijd wanneer ze hier klaar voor moeten zijn. De reactie op de pitch moet zowel bemoedigend als constructief kritisch zijn. U kunt uw groepen indien nodig de kans geven om terug te keren en hun plannen te verfijnen.
U zou de groepen vragen kunnen stellen zoals:
- Wat is uw kernboodschap?
- Wie, waar en wat film je?
- Welke rollen zullen de verschillende mensen in je groep hebben?
- Heb je nagedacht over veiligheid, ethiek en copyright (zie sessie 3)?
4.2 Ingrediënten van een docutube: een 'opnamescript' opstellen
Zodra uw jongeren hun film hebben kunnen 'pitchen' en nuttige feedback hebben gekregen, zullen ze er echt baat bij hebben om hun plan gedetailleerder op papier te krijgen. Een goede manier om dit te doen is door een opnamescript te bedenken. Tabel 1 is een voorbeeld van een eenvoudige manier om een opnamescript op te stellen. U kunt ook een blanco formulier afdrukken om in de klas te gebruiken in het gedeelte Resources.
| Visuele beelden | Woorden |
|---|---|
| Titel zegt ‘Joodse migratie naar Warschau’ | |
| Presentator introduceert de film in het gebouw | Migraties worden nu vaak als iets negatiefs beschouwd, vooral voor de landen die migranten verwelkomen. We zijn nu in Warschau, de hoofdstad van Polen, een stad die historisch gezien werd beschouwd als een asiel voor religieuze immigranten, in het bijzonder joden. |
| Camera 'pans' over en opname verandert in nieuwe hoek | Presentator: Maar is de houding van mensen ten opzichte van andere religies nu nog steeds positief? |
| Nieuwe opname van presentator buiten. Camera 'pans' vanaf de voeten. | Presentator: We vragen studenten en mensen in de straten van Warschau wat ze denken over religieuze immigranten en of ze een toevluchtsoord zouden kunnen vinden in Warschau. |
| Nieuwe opname, ook buiten (tuin gebruiken?). Presentator spreekt met geïnterviewde. | Hallo, ik zou u een paar vragen willen stellen. Wat zou u ervan vinden als er nieuwe synagogen zouden worden gebouwd in Warschau? |
| Geïnterviewde antwoordt. |
4.3 Het perspectief van een filmmaker
Zoals besproken aan het begin van deze Plan-sessie, ligt de nadruk van docutubes op de methoden (nadenken en creatief zijn) in de plaats van het einddoel (een documentaire van hoogstaande kwaliteit). Een groep jonge mensen zou een docutube van zeer lage standaard kunnen maken, vanwege de visuele kwaliteit, maar toch enorm profiteren van het intellectuele en creatieve proces bij het maken ervan. Maar hoe beter de film, hoe meer voldoening jonge mensen zullen halen uit de hele ervaring. Dus in Activiteit 6 hoort u de ervaring van een filmmaker die betrokken was bij enkele van de pilot-docutubes, en kijkt u opnieuw naar enkele technieken die jonge mensen zouden kunnen overwegen bij het plannen van hun films.
Activiteit 6
Bekijk de onderstaande film waarin filmmaker Gail Block vertelt over enkele van de technieken die jongeren zouden kunnen gebruiken. Schrijf tijdens het kijken enkele van de genoemde technieken op.
Discussion
Als praktiserend filmmaker hanteert Gail een realistische benadering en vertaalt zij de performatieve, participatieve en beschrijvende stijlen die u heeft bekeken in praktische hulpmiddelen in de gereedschapskist van een filmmaker: drama, interview, afbeeldingen, locaties. Ze legt de nadruk op technische finesse en adviseert hoeveel inhoud je in een kortfilm kunt passen.
4.4 De rol van de leerkracht
U gaat nu verder met nadenken over de planningsfase en de plaats van de docent om dit te faciliteren.
Activiteit 7
U gaat nu naar een film kijken waarin Dr. Nadia Hindi, een academicus aan de Universiteit van Granada, Spanje, de rol van de leraar of jeugdleider in het docutube-proces bespreekt. Noteer na het bekijken van de film de belangrijkste punten die u uit haar reflecties op het planningsproces hebt gehaald.
Discussion
Er worden verschillende punten in de film gemaakt, maar misschien wel een van de belangrijkste is om de jongeren creatief te laten zijn, ze het voortouw te laten nemen in het proces en voor hen om open te staan en verbanden te leggen met hun eigen ervaringen.
5 Sessie 2 quiz
U kunt nu controleren wat u in dit gedeelte hebt geleerd door de quiz aan het einde van de sessie af te nemen.
Open de quiz in een nieuw tabblad of venster door Ctrl (of Cmd op een Mac) ingedrukt te houden wanneer u op de link klikt. Keer hier terug wanneer u gereed bent.
6 Samenvatting van Sessie 2
U heeft veel materiaal besproken in Sessie 2. U heeft het creatieve proces van het bespreken en plannen van ideeën verkend en u heeft laten zien hoe u de knipsels kunt gebruiken om inhoud te genereren die duidelijk betrekking heeft op religieuze vrede en tolerantie - de ruggengraat van een goede docutube.
Deze sessie heeft benadrukt hoe belangrijk het is om te focussen op het proces, in plaats van op het resultaat. Zoals Karel van Nieuwenhuyse in Video 1 zei, zouden de jongeren aan het einde van deze fase veel over elkaars standpunt moeten hebben geleerd. In de volgende sessie leert u hoe u uw groep kunt ondersteunen bij het tot stand brengen van hun docutubes.
U kunt nu gaan naar Sessie 3.
References
Acknowledgements
Deze gratis cursus werd geschreven door John Maiden, David Robertson, Stefanie Sinclair en John Wolffe. Deze werd voor het eerst gepubliceerd in mei 2022.
Behalve de materialen van derden en waar anderzijds aangegeven (zie algemene voorwaarden), is deze inhoud beschikbaar gesteld onder een Creative Commons — Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International — CC BY-NC-ND 4.0. U stemt ermee in deze cursus niet te verspreiden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van The Open University.
Het hieronder erkende materiaal is eigendom van en wordt onder licentie gebruikt (niet onderworpen aan Creative Commons-licentie). Met dank aan de volgende bronnen voor toestemming om materiaal in deze gratis cursus te reproduceren:
Afbeeldingen
Cursus badge: ©The Open University
Cursus afbeelding: Gebruikt met toestemming van RETOPEA workshopdeelnemers. http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Afbeelding 2: fotograaf: John Maiden ©The Open University
Afbeelding 3: jonge mensen werken aan hun docutubes voor het RETOPEA-project http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Afbeelding 4: Fotograaf: Albert Kozik voor ©The Open University
Afbeelding 5: fotograaf: Amy Popple voor ©The Open University
Video's
Video 1: ©The Open University voor het RETOPEA project http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Video 2: ©The Open University voor het RETOPEA project http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Video 3: docutube, geproduceerd door een groep studenten in Warschau voor het RETOPEA-project, Polen http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Video 4: ©The Open University voor het RETOPEA project http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Video 5: ©The Open University voor het RETOPEA project http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Er is alles in het werk gesteld om contact op te nemen met de auteursrechthebbenden. Als er per ongeluk iets over het hoofd is gezien, zullen de uitgevers graag bij de eerste gelegenheid de nodige regelingen treffen.
Mis het niet
Als het lezen van deze tekst u heeft geïnspireerd om meer te leren, bent u misschien geïnteresseerd om u aan te sluiten bij de miljoenen mensen die onze gratis leermiddelen en kwalificaties ontdekken door The Open University te bezoeken - www.open.edu/ openlearn/ free-courses.