Podczas tej sesji zastanowisz się, jak pomóc młodym ludziom w kreatywnym planowaniu ich docutubes, czyli krótkich filmów, które mogą pomóc zgłębić kwestie związane z tolerancją religijną i pokojem. Jak pomóc im opowiedzieć swoje historie? W szczególności w trakcie tej sesji:
Zanim zapoznasz się z fazą Planowania, obejrzyj Film nr 1, dzięki któremu uzyskasz ogólny obraz tego, na czym ona polega. Film pokazuje młodych ludzi podczas pracy nad planami ich filmów w Granadzie, Lowanium i Londynie.
Później przyjrzysz się temu materiałowi jeszcze raz, zwracając uwagę na szczegóły. Teraz po prostu go obejrzyj, a na koniec zanotuj jedno zdanie na temat tego, jak rozumiesz cel etapu Planowanie.
Jaki jest cel fazy Planowanie?
Faza Planowanie polega na umożliwieniu młodym ludziom zastanowienia się, jak zamienią swoje pomysły, które powstały podczas fazy Zaangażowanie, w coś wizualnego, kreatywnego i z konkretnym przesłaniem.
Zamierzeniem pedagogicznym filmów Docutube nie jest to, aby pomóc młodym ludziom stać się następcami Stevena Spielberga (jeżeli jednak tak się stanie, to tym lepiej!) – chodzi raczej o proces uczenia się i tworzenia. Celem tworzenia filmów Docutube jest pomaganie uczestnikom warsztatów w rozwinięciu ich idei na temat różnorodności religijnej i tolerancji poprzez przejście przez proces myślenia, planowania i tworzenia, a następnie dzielenia się ich przesłaniem z innymi. Filmy Docutube, w sensie pedagogicznym, są środkiem „aktywnego uczenia się” lub „kreatywnej praktyki analitycznej” (Parry i Johnson 2007; Gauntlett 2011). Jako dydaktyk będziesz musiał/a sprawić, by młodzi ludzie pamiętali, że nie biorą udział w kursie z zakresu produkcji filmowej. Nie jest wymagana perfekcja!
Niemniej jednak, aby rozwinąć i wyrazić swoje pomysły, a także czerpać radość z tego doświadczenia, młodzieżż powinna dysponować kilkoma podstawowymi narzędziami, które pozwolą im przekształcić pomysły w materiał wizualny. Jest to cel fazy planowania.
Odłożysz na chwilę na bok temat tolerancji religijnej i przyjrzysz się różnym gatunkom filmów dokumentalnych. Nichols (2001) wyróżnia sześć gatunków w ramach tego rodzaju. Trzy wymienione poniżej są szczególnie istotne z perspektywy filmów Docutube:
Zastanów się nad trzema typami filmu dokumentalnego i spróbuj podać przykład każdego z nich spośród filmów, które oglądałeś/aś. Zapisz je w poniższym polu. Jeśli nie przychodzą ci do głowy przykłady niektórych typów, podaj tylko te, które pamiętasz.
Na przykład:
Celem filmów Docutubes jest pomoc młodzieży w dostrzeżeniu związków między przeszłością a teraźniejszością, kiedy będą rozważać kwestię różnorodności religijnej. Zamiast patrzeć na przeszłość przez pryzmat dzisiejszych doświadczeń, wyzwaniem, jakie postawisz przed młodymi ludźmi, będzie opowiedzenie takiej historii o przeszłości, która przemawiać będzie do osób żyjących w teraźniejszoeści. To trafne podsumowanie celu filmu Docutube – a także wizji całego projektu RETOPEA.
Obejrzyj teraz jeszcze raz krótką animację, która wyjaśnia cel tworzenia filmów Docutube i zachęca młodych ludzi do nakręcenia ich własnego materiału. Wideo to jest także dostępne w rozdziale Zasoby i może być wykorzystane do promowania projektu RETOPEA wśród młodzieży. Rozdział Zasoby można znaleźć na dole spisu treści każdej sesji.
Zwróć szczególną uwagę na środkową część animacji, poświęconej Rogerowi Williamsowi, postaci historycznej, z którą zetknęliście się w ramach Sesji nr 1. W trakcie oglądania notuj, w jaki sposób ta przykładowa historia łączy przeszłość z teraźniejszością (w razie potrzeby można zatrzymać film). Następnie streść w maksymalnie 100 słowach, jakie jest twoim zdaniem główne przesłanie tej historii.
Na początku lektor stwierdza, że historia z przeszłości odnosi się do dzisiejszych ulic, społeczności, sportu, hobby itp. Narracja łączy przeszłość z teraźniejszością i skupia się na sposobie, w jaki Roger Williams myślał o różnorodności religijnej i niereligijnej, a w szczególności na jego metaforze społeczeństwa jako statku, na którym panuje różnorodność, sprawiedliwość i uczciwość. Animacja nadaje opowiadaniu współczesny wymiar, przenosząc młodego człowieka na statek.
Głównym przesłaniem tej opowieści jest to, że przeszłość – w tym przypadku historia Rogera Williamsa – może dać nam unikalny i trafny wgląd (choć niekoniecznie proste odpowiedzi) w zagadnienie wolności religijnej w różnych społeczeństwach.
Często mówi się o tym, że młodzi ludzie chcą znaleźć sposób, na wyrażenie siebie. Wymaga to jasnej komunikacji i świadomości, co chce się przekazać. W animacji z Ćwiczenia nr 2 główne przesłanie dotyczyło możliwości istnienia wolności religijnej w zróżnicowanym społeczeństwie.
Dużą część etapu planowania filmu stanowi pomoc młodym ludziom w podjęciu decyzji o tym, co stanowi główną myśl, którą chcą przekazać. Nadszedł teraz czas na obejrzenie kolejnego materiału, przygotowanego przez grupę uczniów z Warszawy, który pomoże ci zastanowić się nad różnymi sposobami przekazywania głównego przesłania filmu. Zwróć uwagę, że został on nakręcony w języku polskim – tłumaczenie na język angielski jest dostępne w napisach.
(Warto podkreślić, że ten przykład jest jednym z naszych dłuższych filmów Docutubes, a jego realizacja wymagała od młodych twórców dużo planowania, nagrywania i montażu. Większość materiałów jest krótsza, zwłaszcza gdy do dyspozycji było mniej czasu).
W polu poniżej spróbuj streścić w kilku zdaniach, jakie jest według ciebie główne przesłanie filmu.
Głównym przesłaniem filmu jest to, że migracje mniejszości religijnych i tworzenie ich własnych przestrzeni (np. budowa synagog) od dawna stanowiły część historii Warszawy i że jest to ważna kwestia, którą należy brać pod uwagę, gdy omawia się dziś kwestie migracji i różnorodności.
W dwóch filmach, które obejrzałeś/aś w poprzednim rozdziale, pokazywano związki między przeszłością a teraźniejszością. W jaki sposób?
Następne ćwiczenie pomoże ci zastanowić się, jak baza danych z wycinkami RETOPEA może wesprzeć cię w tworzeniu powiązań między przeszłością a teraźniejszością.
Zrobisz teraz krok wstecz i przyjrzysz się jednemu z wycinków, który stał się inspiracją dla filmu stworzonego przez uczniów z Warszawy, których widziałeś/aś w Filmie nr 3. Pomoże ci to zastanowić się, jak wykorzystać materiał, by pomóc młodym ludziom w kreatywnym planowaniu ich własnych przedsięwzięć.
Wycinek, który pochodzi z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, to XVII-wieczna akwaforta przedstawiająca panoramę Troków, miasta, które było częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przyjrzyj się wycinkowi, a następnie w polu poniżej napisz, jak twoim zdaniem mógł on zainspirować uczniów do stworzenia ich filmu Docutube. Tekst zamieszczony na rysunku został przytoczony niżej.
Tekst z wycinka
Ta XVII-wieczna akwaforta pokazuje panoramę Troków, miasta położonego niedaleko Wilna. Troki były jednym z największych skupisk karaimów, wyznawców religii będącej odłamem judaizmu. Na akwaforcie widać karaimską modlitewnię, a obok niej tatarski meczet. Współistnienie różnych wyznań było typowe dla Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Mieszkali tu katolicy, Żydzi, prawosławni, muzułmanie, luteranie, kalwiniści, Ormianie i wielu innych. Część wystawy w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN skupiona wokół panoramy Trok poświęcona jest skomplikowanym debatom religijnym prowadzonym między przedstawicielami różnych wyznań. Były one możliwe na większą skalę dzięki rozwojowi druku, który ułatwił rozpowszechnianie świętych pism i traktatów polemicznych. Choć takie spory umożliwiały lepsze zrozumienie między różnymi wyznaniami, prowadziły jednocześnie do konfliktów i przemocy, zwłaszcza ze strony Kościoła katolickiego, który próbował wzmocnić swoją zagrożoną po reformacji pozycję.
Chociaż panorama przedstawia Troki w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (które leżą na terenie dzisiejszej Litwy), a nie Warszawę, skłoniła uczniów do zastanowienia się nad tym, co krajobrazy miast – zarówno te przedstawione na historycznych obrazach, jak i te, które widzą teraz, gdy wyglądają przez okno – mogą nam powiedzieć o różnorodności religijnej oraz obecności mniejszości etnicznych, w przeszłości i obecnie.
Dzisiejsza architektura religijna miasta może nie odzwierciedlać jego różnorodności w przeszłości, a w miarę jak zmienia się różnorodność religijna w czasach współczesnych, mogą pojawiać się nowe miejsca kultu. Religijna różnorodność i architektura miasta stale się zmieniają, a wiele miast ma długą tradycję tworzenia swoich miejsc przez mniejszości religijne – w przypadku tego filmu jest to społeczność żydowska w Warszawie.
(Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o tym wycinku, możesz znaleźć jego pełną wersję na stronie internetowej RETOPEA.)
Uczniowie, zainspirowani tym siedemnastowiecznym źródłem, potrafili pokazać konkretne, silne powiązania między historią a teraźniejszością. Zrobili to na kilka sposobów.
Po pierwsze, aby podkreślić, jak ważna jest pamięć o licznej społeczności żydowskiej, która istniała w Warszawie przed Holokaustem, przedstawili materiał o nowoczesnej instalacji artystycznej w mieście, zatytułowanej Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich. Palma (z rodzaju tych, które występują powszechnie w Jerozolimie) przypomina o historycznej społeczności żydowskiej w mieście.
Film zawierał jeszcze jeden dowód na silne powiązania przeszłoąści z teraźniejszością. Na początku dokumentu lektorka mówi: „Migracje są obecnie często uważane za coś negatywnego, zwłaszcza dla krajów, które przyjmują migrantów.” Było to nawiązanie do bardzo aktualnej kwestii dla młodych ludzi w Polsce pod koniec 2021, kiedy to wiele politycznych i medialnych kontrowersji wzbudził napływ uchodźców, często z ogarniętych wojną krajów muzułmańskich na Bliskim Wschodzie, którzy przez Białoruś przybyli do Polski. W czasie, gdy uczniowie tworzyli swój film, wielu ludzi czekało na granicy z Polską, nie mogąc jej przekroczyć, będąc jednocześnie osobami niemile widzianymi w Białorusi. W ten sposób film tworzy mocne powiązanie między historycznymi i współczesnymi kwestiami migracji.
Ważne będzie umożliwienie młodym ludziom poświęcenia dużej ilości czasu na omówienie swoich poglądów na temat różnorodności religijnej i tolerancji w przeszłości i obecnie. Pierwsze pomysły mogły powstać już podczas fazy Zaangażowanie, ale etap planowania ma na celu ich skrystalizowanie. W tym celu podziel uczestników na grupy 2–4 osobowe, w których będą od tej pory pracować.
Następnie możesz postąpić w ten sposób:
Kiedy uczestnicy wykonają już prace przygotowawcze, będą mogli zacząć szczegółowo planować swoje filmy.
Wyobraźmy sobie, że młodzi uczestnicy warsztatów stworzyli intelektualne powiązanie między przeszłością a teraźniejszością i wybrali główne przesłanie, które ma przekazywać ich film. Robią dobre postępy – mają już podstawy dla swojego dokumentu. Nadszedł czas, aby pomóc im zastanowić się nad tym, jak zamienią swój pomysł w film audiowizualny.
Obejrzysz teraz jeszcze raz krótki materiał o fazie planowania z początku tej sesji. Film towarzyszy młodym ludziom w procesie przygotowania ich filmów w Granadzie w Hiszpanii, Lowanium w Belgii oraz w Londynie w Wielkiej Brytanii. Po obejrzeniu wideo zanotuj w polu poniżej wszelkie szczegółowe porady dotyczące planowania filmu Docutube, które w nim przedstawiono.
Następnie zajmiesz się głębszą analizą niektórych z tych zagadnień.
Oto kilka porad, na które mogłeś/aś zwrócić uwagę. Być może pomyślałeś/aś także o innych.
Jak powiedział jeden z uczestników naszych warsztatów: „trzy minuty to nie jest dużo czasu!” Zdziwisz się, jak szybko zapełniają się trzy minuty. Dlatego będziesz musiał/a stale kierować młodych ludzi z powrotem do ich głównego przesłania. Co jest istotą tego, co starają się przekazać? W jaki sposób ich narracja może przedstawić to przesłanie w sposób jasny i zwięzły?
Z filmu dowiesz się, że staranne planowanie jest niezbędne w procesie tworzenia filmów Docutubes. Teraz zajmiesz się różnymi aspektami tego problemu w sposób bardziej szczegółowy.
Pamiętasz zapewne, że jeden z członków zespołu RETOPEA podkreślił w Filmie nr 1, że faza planowania polega na przełożeniu pomysłów młodych ludzi na formę wizualną. W tym celu dobrze jest poprosić uczestników i uczestniczki o zastanowienie się nad tym, kto, co i jakie miejsce jest tematem ich filmu.
Przypomnij sobie typy filmu dokumentalnego: ekspozycyjny, partycypacyjny i performatywny. Czy w filmie będzie tylko lektor lub lektorka, czy też pozostali młodzi ludzie również będą w nim uczestniczyć? Czy chcą przeprowadzać wywiady z innymi ludźmi? Pamiętaj, że nie każdy członek grupy musi być „gwiazdą” przygotowywanego dokumentu – może się okazać, że niektórzy wolą być zaangażowani tylko od strony technicznej/praktycznej, np. w przy obsłudze kamery.
Jeśli młodzi ludzie planują przeprowadzić wywiady z innymi osobami, będą musieli ustalić, kim będą ich rozmówcy oraz ilu ich będzie. W filmie była mowa o używaniu rekwizytów – przykładem, który widziałeś/aś, była mapa Lowanium. Istnieje wiele różnych rekwizytów, które można wykorzystać w materiale. Bądźcie kreatywni! Oto kilka przykładów rekwizytów, które zostały użyte w wideo przygotowanych w ramach projektu RETOPEA:
Styl vlogowy – mówienie bezpośrednio do kamery w formie pamiętnika – który młodzi ludzie znają z takich platform jak YouTube, może być efektywny i wygodny, choć ma pewne ograniczenia. W przypadku wyboru tego stylu, prawdopodobnie zajdzie potrzeba połączenia go z innymi materiałami filmowymi – obrazami z wycinków, zdjęciami plenerowymi w stylu wiadomości telewizyjnych lub innymi efektami wizualnymi, takimi jak rysunki czy tekst.
Może być tak, że film Docutube będzie nadawać się do nakręcenia w klasie. Być może jednak zechcecie kręcić w lokalizacji, która będzie związana z przesłaniem filmu, np. gdzieś indziej na terenie szkoły lub nawet „w plenerze” – w przestrzeni kultu, muzeum lub miejscu historycznym.
Należy wspomnieć, że każdy z elementów „kto”, „co” oraz „gdzie” składających się na film Docutube ma swoje implikacje etyczne. Zastanowisz się nad nimi dokładniej podczas Sesji nr 3 dotyczącej produkcji.
W Filmie nr 1 widziałeś/aś, że kiedy młodzi ludzie mają świadomość, że będą prezentować swój pomysł na film nauczycielowi lub grupie (czy też nauczycielowi i grupie jednocześnie), pomaga im to w prawdziwym skupieniu na celu. Wyznacz grupie określony czas, w którym będzie musiała być gotowa do wykonania tego zadania. Reakcja na prezentację powinna być zarówno motywująca, jak i konstruktywnie krytyczna. W razie potrzeby możesz dać grupom możliwość dalszego dopracowania ich planów.
Możesz zadać uczestnikom i uczestniczkom następujące pytania:
Kiedy młodzi ludzie zaprezentują już swój pomysł na film i otrzymają przydatne informacje zwrotne, prawdziwe korzyści wyniosą z bardziej szczegółowego przedstawienia swojego planu na papierze. Jednym z dobrych sposobów na to jest opracowanie scenopisu. Tabela 1 zawiera przykład prostego formularza, który można wykorzystać jako podstawę scenopisu. Możesz także wydrukować pusty formularz do wykorzystania w klasie. Znajdziesz go w rozdziale Zasoby.
Materiał wizualny | Narracja |
Tytuł: „Migracja Żydów do Warszawy” | |
Prezenterka przedstawia wprowadzenie do filmu wewnątrz budynku | Migracje szczególnie teraz uważane są za coś negatywnego, szczególnie dla kraju, który przyjmuje imigrantów. Jesteśmy teraz w Warszawie, polskiej stolicy, która kiedyś uznawana była za azyl dla wielu różnych imigrantów religijnych, a szczególnie Żydów. |
Kamera przesuwa się i zmienia się kąt ujęcia | Prezenter: Jednak czy teraz ludzie są tak samo dobrze nastawieni do innych wyznań religijnych? |
Nowe ujęcie z prezenterem na zewnątrz. Kamera przesuwa się w górę od jego stóp. | Prezenter: Zapytamy się teraz uczniów, studentów i przechodniów w Warszawie, co sądzą na temat imigrantów religijnych i o sytuacji, w której Warszawa stałaby się dla nich wspólnym azylem. |
Nowe ujęcie, również na zewnątrz (można na przykład wykorzystać ogród) Prezenterka rozmawia z inną osobą. | Dzień dobry, chciałabym panu zadać parę pytań. Co Pan sądzi o tym, aby w Warszawie powstały nowe synagogi? |
Rozmówca odpowiada. |
Jak już wspomniano na początku sesji Planowania, najważniejsza w filmach Docutube jest metoda (myślenie i kreatywność), a nie efekt końcowy (wysokiej jakości film dokumentalny). Grupa młodych ludzi może stworzyć dokument o bardzo niskim standardzie z punktu widzenia jakości wizualnej, ale mimo to odnieść ogromne korzyści z intelektualnego z twórczego procesu tworzenia go. Oczywiście – im lepszy film, tym więcej satysfakcji młodzi ludzie odczują z całego doświadczenia. W związku z tym, w ramach Ćwiczenia nr 6, poznasz doświadczenia filmowca biorącego udział w tworzeniu pilotażowych filmów Docutubes, a także przyjrzysz się niektórym technikom, które młodzi ludzie mogą uwzględnić podczas planowania swoich filmów.
Obejrzyj poniższy materiał w którym filmowiec, Gail Block, opowiada o kilku technikach, jakich użyć mogą młodzi ludzie. W trakcie oglądania wypisz kilka wspomnianych przez niego technik.
Jako praktyk, Gail stosuje podejście odnoszące się do świata rzeczywistego, przekładając style performatywne, partycypacyjne i ekspozycjne, które wcześniej poznałeś/aś, na praktyczne narzędzia dla filmowców: dramatyzację, wywiad, grafikę, miejsca plenerowe. Zwraca uwagę na przewagę argumentacji nad finezją techniczną i mówi, ile treści można zmieścić w krótkim filmie.
Przejdziesz teraz do rozważań na temat etapu planowania i roli nauczyciela w ułatwianiu całego procesu.
Obejrzysz teraz film, w którym dr Nadia Hindi, pracownica naukowa Uniwersytetu w Granadzie w Hiszpanii, omawia rolę nauczyciela lub animatora w procesie tworzenia filmów Docutubes. Po obejrzeniu filmu zanotuj główne kwestie, na które zwróciłeś/aś uwagę po zapoznaniu się z jej przemyśleniami.
W filmie pojawia się wiele różnych porad, ale być może jedną z najważniejszych jest to, by pozwolić młodym ludziom na kreatywność, objąć rolę lidera w tym procesie i być otwartym na to, że będą nawiązywać do swoich własnych doświadczeń.
Możesz teraz sprawdzić, czego się nauczyłeś/aś podczas tej sesji, rozwiązując test końcowy.
Otwórz odnośnik w nowej karcie lub oknie, przytrzymując klawisz Ctrl (lub Cmd na komputerze Mac), kiedy na niego klikniesz. Wróć tutaj, kiedy skończysz.
Podczas Sesji nr 2 udało nam się poruszyć wiele tematów. Zapoznałeś/aś się z procesem twórczym polegającym na omawianiu i planowaniu pomysłów oraz zobaczyłeś/aś, jak wykorzystać wycinki RETOPEA do generowania treści, które jednoznacznie odnoszą się do pokoju religijnego i tolerancji – stanowiących fundament dobrego filmu Docutube.
W ramach tej sesji podkreślano, jak ważne jest skupienie się na procesie, a nie na efekcie końcowym. Jak powiedział Karel van Nieuwenhuyse w Filmie nr 1, pod koniec tego etapu młodzi ludzie powinni już dowiedzieć się bardzo dużo o punktach widzenia innych uczestników warsztatów. Podczas następnej sesji dowiesz się, jak wspierać swoją grupę w realizacji ich własnych materiałów.
Możesz teraz przejść do Sesji nr 3.
Niniejszy darmowy kurs został opracowany przez Johna Maidena, Davida Robertsona, Stefanie Sinclair i Johna Wolffe’a. Został opublikowany w maju 2022 r.
Z wyjątkiem materiałów pochodzących od podmiotów zewnętrznych i o ile nie wskazano inaczej (zob. warunki i zasady), niniejsze treści są udostępniane na międzynarodowej licencji Creative Commons — Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International — CC BY-NC-ND 4.0 (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych). Użytkownik zobowiązuje się nie rozpowszechniać materiałów z tego kursu bez uprzedniej pisemnej zgody The Open University.
Poniższe materiały, których autorów tu wymieniamy, są zastrzeżone i wykorzystywane na podstawie licencji (nie podlegają one licencji Creative Commons). Serdecznie dziękujemy następującym źródłom za zgodę na powielenie materiałów w niniejszym darmowym kursie:
Odznaka kursu: ©The Open University
Zdjęcie tytułowe kursu: wykorzystane za zgodą uczestników warsztatów RETOPEA. http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Zdj. 2: zdjęcie: John Maiden ©The Open University
Zdj. 3: młodzi ludzie podczas pracy nad swoimi filmami Docutubes w ramach projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Zdj. 4: Zdjęcie: Albert Kozik dla ©The Open University
Zdj. 5: zdjęcie: Amy Popple dla ©The Open University
Film nr 1: ©The Open University dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Film nr 2: ©The Open University dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Film nr 3: film Docutube, zrealizowany przez grupę studentów w Warszawie dla projektu RETOPEA, Polska http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Film nr 4: ©The Open University dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Film nr 5: ©The Open University dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Dołożono wszelkich starań, aby skontaktować się z właścicielami praw autorskich. Jeśli któryś z nich został nieumyślnie pominięty, wydawcy chętnie podejmą odpowiednie działania przy najbliższej sposobności.
Nie przegap okazji!
Jeśli lektura powyższego tekstu zainspirowała cię do dalszej nauki, zachęcamy do dołączenia do milionów osób, które odkrywają nasze darmowe materiały edukacyjne i kwalifikacje, odwiedzając The Open University – www.open.edu/ openlearn/ free-courses.