1. Utunzaji Baada ya Kuzaa katika Kituo cha Afya na katika Jamii

Kipindi cha 1 Utunzaji baada ya kuzaa katika kituo cha afya na katika Jamii

Utangulizi

Utunzaji wa baada ya kuzaa ni utunzaji anaopewa mama na mtoto wake mchanga mara tu baada ya kuzaa na kwa wiki sita ya kwanza ya maisha (Picha 1.1). Kipindi hiki hudhihirisha kuanzishwa kwa awamu mpya ya maisha ya kifamilia kwa wanawake na wenzi wao na mwanzo wa rekodi ya kiafya maishani mwa watoto wachanga (au watoto waliozaliwa - jina linalotumiwa mara nyingi na madaktari, wauguzi na wakunga).

Ingawa kipindi cha baada ya kuzaa hakina utata kwa wanawake na watoto wengi, utunzaji bora wa baada ya kuzaa pia inahusu kutambua mchepuko wowote dhidi ya upataji nafuu unaotarajiwa baada ya kuzaa, na kutathmini na kutatua ipasavyo kwa wakati ufaao. Ni jambo la kusikitisha kuwa katika nchi nyingi za Sahara ya Afrika chini ya asilimia 37 ya wanawake ndio huzalia kwenye vituo vya afya na chini ya asilimia 10 hupokea utunzaji wowote baada ya kuzaa katika muda wa siku mbili baada ya kuzaa. Kwa hivyo, jukumu lako kama mhudumu wa afya nje ya hospitali ni muhimu katika kuboresha hali hii, kutambua dalili za hatari na kupunguza athari mbaya kwa kina mama na watoto wachanga.

Katika kila nchi barani Afrika, kipindi cha baada ya kuzaa mara nyingi hutambulika kwa vitendo maalumu vya kitamaduni. Kuelewa imani na asasi za kijamii katika jamii yako ni jambo la kimsingi katika kuhakikisha utunzaji bora wa baada ya kuzaa. Katika Kipindi hiki cha kwanza cha somo, utajifunza kuhusu ni kwa nini huduma katika kipindi cha baada ya kuzaa ni muhimu sana na kuhusu umuhimu wa kushiriki na kujihusisha kwa jamii katika kutimiza utunzaji bora wa baada ya kuzaa. Tunatoa muhtasari wa baadhi ya mbinu za uhamasishaji wa jamii kwa kifupi na kujadili jinsi ya kujenga ubia na watu mashuhuri wanaoweza kukusaidia kuwatunza kina mama na watoto wao.

Malengo ya Somo la Kipindi cha 1

Baada ya kusoma katika Kipindi hiki, unapaswa kuwa na uwezo wa:

1.1 Kufafanua na kutumia kwa usahihi maneno yote muhimu yaliyochapishwa kwa herufi nzito. (Swali la kujitathmini 1.1)

1.2 Kueleza umuhimu wa utunzaji baada ya kuzaa kwa kuzingatia wakati ambapo kina mama wengi na watoto wachanga hufariki na visababishi vikuu vya vifo hivi. (Swali la kujitathmini 1.2)

1.3 Kueleza kwa kifupi mabadiliko makuu ya kifiziolojia kwa mama na mtoto mchanga katika kipindi cha baada ya kuzaa. (Swali la kujitathmini 1.3)

1.4 Kueleza dalili kuu za hatari kwa mama na mtoto mchanga katika kipindi cha baada ya kuzaa. (Swali la kujitathmini 1.3)

1.5 Kueleza umuhimu wa kujihusisha kwa jamii katika utunzaji wa baada ya kuzaa na kuelezea jinsi utakavyojenga ushirikiano na watu mashuhuri katika jamii hiyo. (Swali la kujitathmini 1.2)

1.1 Je, kwa nini utunzaji baada ya kuzaa ni muhimu?

Utunzaji bora baada ya kuzaa unaweza kuleta tofauti zaidi kwa afya na maisha ya kina mama na watoto wachanga mwanzoni mwa kipindi cha uchanga na siku saba za kwanza za maisha. Hata hivyo, kipindi hiki cha uchanga, tangu kuzaliwa hadi siku 28 baada ya kuzaliwa ni wakati wa kiwango cha juu cha hatari. Vifo vya watoto wachanga waliozaliwa wakiwa hai vitokeavyo katika kipindi cha siku 28 za kwanza huripotiwa na nchi zote ulimwenguni kama kiwango chavifo vya watoto wachanga kwa kila watoto 1,000 wanaozaliwa wakiwa hai. Vile vile, ripoti za vifo vya kina mama vitokanavyo na ujauzito ni vifo vya wanawake vitokanavyo na matatizo yanayohusiana na matatizo ya baada ya kuzaa na sio tu yale yanayotokea wakati wa kuzaa. Viwango hivi vyote ni viashiria muhimu vya ubora wa utunzaji baada ya kuzaa.

Kipindi baada ya kuzaa ni wakati muhimu kwa mama na mtoto wake mchanga. Hii ndiyo sababu ya kwanza ya kukufanya ulenge utunzaji zaidi na mazingatio kwa kipindi hiki. Afrika, uwiano wa vifo vitokanavyo na ujauzito ni miongoni mwa wiano za juu zaidi ulimwenguni. Kina mama 673 hufariki kwa kila watoto 100,000 wanaozaliwa wakiwa hai. Vile vile, kiwango cha vifo vya watoto mwanzoni mwa kipindi cha uchanga piakilikuwa juu sana ambapo watoto 39 walifariki katika juma la kwanza la maisha kwa kila watoto 1,000 waliozaliwa wakiwa hai. Afrika ni mojawapo ya bara ambako nusu ya jumla ya vifo vya watoto wachanga hutokea.

Kipindi hiki chenye hatari ya juu pia ndio wakati ulio na kiwango cha chini cha matumizi ya huduma za kiafya kwa kina mama na watoto barani Afrika. Hii ndiyo sababu ya pili inayokulazimu kuzingatia sana utunzaji baada ya kuzaa.

Ikiwa watoto wote wachanga watapokea utatuzi bora na kwa gharama nafuu katika kipindi cha baada ya kuzaa, imekadiriwa kuwa vifo vya watoto wachanga vinaweza kupunguzwa kwa asilimia 10-27. Hii ina maana kuwa, kiwango cha juu cha matumizi ya utunzaji wa baada ya kuzaa kinaweza kuokoa maisha ya watoto wachanga 60,000 kila mwaka barani Afrika na kuisaidia nchi hiyo kutimiza Lengo la Milenia la Maendeleo la kupunguza vifo vya watoto walio chini ya umri wa miaka mitano kwa theluthi mbili kufikia mwaka wa 2015.

Kwa kweli, utunzaji wa baada ya kuzaa ni bora ukitolewa katika kituo cha afya. Hata hivyo, kutokana na sababu nyingi za kijamii, kiuchumi na kitamaduni kama vile umbali na gharama ya kwenda kuhudumiwa, kina mama wengi vijijini huzalia nyumbani. Kwa hivyo, njia halisi zaidi ya kutoa utunzaji baada ya kuzaa katika siku za usoni barani Afrika huenda iwe ni kwa mhudumu wa afya kama wewe kuwatembelea nyumbani.

1.2 Je, ni wakati upi ambapo kina mama na watoto wachanga hufariki katika kipindi cha baada ya kuzaa?

Kina mama na watoto wao wachanga wamo katika hatari zaidi ya kufariki mwanzoni mwa kipindi cha uchanga, hasa saa 24 za kwanza baada ya kuzaa na katika siku saba za kwanza baada ya kuzaa (tazama Jedwali 1.1). Jinsi unavyoweza kuona katika jedwali, asilimia 45 hadi 50 ya vifo vya kina mama na watoto wachanga hutokea katika saa 24 za kwanza baada ya kuzaa. Asilimia 65 hadi 75 ya vifo vya kina mama na watoto wachanga hutokea katika muda wa juma moja baada ya kuzaa. Huu ni ushahidi unaolazimu utoaji wa utunzaji bora na kikamilifu kwa kina mama na watoto wachanga katika siku chache za kwanza baada ya kuzaa.

Kwa hali fulani zinazohatarisha maisha ya mama na mtoto mchanga, utunzaji bora baada ya kuzaa hutolewa katika saa na siku chache za kwanza au baadaye kwa kuchelewa. Hali hizi za kiafya zinapotambulika mapema ndivyo zinavyoweza kuthibitiwa kikamilifu; ndivyo mama na mtoto wanavyopewa rufaa ya kupata matibabu spesheli kwa haraka na ndivyo matokeo yatakavyokuwa mazuri. Nyingi za tatuzi hizi hutegemea sana wakati. Unapaswa kuzingatia haya unapotoa utunzaji kwa kina mama na watoto wao siku chache za kwanza za maisha baada ya kuzaa.

1.3 Je, kina mama na watoto wachanga katika kipindi cha baada ya kuzaa hufariki kutokana na nini?

Lengo kuu la kutoa utunzaji bora baada ya kuzaa ni kuzuia vifo vya kina mama na watoto wachanga na vile vile matatizo ya muda mrefu. Unapaswa kujua visababishi vikuu vya vifo katika kipindi cha baada ya kuzaa ili uweze kutoa utunzaji bora wa baada ya kuzaa na kwa wakati ufaao pale nyumbani na katika kituo cha afya.

Kujua ni nini hasa kinachosababisha vifo vya kina mama na watoto wachanga ni muhimu kwa kutambua hatua muhimu zinazowezakutatuavisababishi vikuu vya vifo katika kipindi baada ya kuzaa. Jedwali 1.2 linaonyesha asilimia ya vifo vya kina mama na visababishi vikuu vya vifo hivi kwa wanawake barani Afrika.

Jedwali 1.3 linaonyesha visababishi vya vifo vya watoto wachanga barani Afrika. Utajifunza kuhusu utunzaji maalum kwa watoto waliozaliwa kabla ya muda wa ujauzito kuisha na waliozaliwa na uzani wa chini katika Kipindi cha 8 cha somo cha Moduli hii.

1.4 Je, kwa nini wanawake na watoto wachanga wamo katika hatari kubwa katika kipindi cha baada ya kuzaa?

Saa 4-6 za kwanza baada ya kuzaa ndicho kipindi ambapo mama anaweza kuathiriwa sana na matatizo yatokanayo na kutokwa na damu nyingi. Visababishi huwa kupoteza damu nyingi kupitia katika eneo ambapo plasenta ilikuwa imejishikiza kwenye uterasi ya mama au kupasuka kwa uterasi wakati wa uchungu wa kuzaa na kuzaa. Kutokwa na damu kabla ya kuzaa pia kunaweza kuhatarisha maisha ya mtoto kwa kumkosesha oksijeni na virutubishi.

Mama pamoja na mtoto wamo katika hatari kubwa ya kukumbwa na matatizo mengine ikiwa marekebisho ya kifiziologia yanayotokea katika miili yao hayatatokea ifaavyo baada ya kuzaa. Hii inaweza kusababisha ukosefu wa utendaji kazi au ukatizaji wa usambazaji wa mahitaji muhimu ya oksijeni na virutubishi vinavyohitajika kudumisha maisha.

1.4.1 Mabadiliko ya kifiziolojia kwa mama baada ya kuzaa

Kuna kupoteza damu na viowevu vingine vya mwili (kwa mfano kupitia kutapika na kutokwa na jasho) kusikoweza kuepukika wakati wa uchungu wa kuzaa. Hata hivyo, wanawake wengi wanaweza kustahimili haya. Upotezaji huu wa viowevu ni kawaida kwa kiwango fulani. Aidha, wanawake wengi hubaki katika uchungu wa kuzaa kwa saa nyingi bila kula wala kunywa, jambo ambalo linaweza kuwafanya wakose maji mwilini. Wasipopewa maji mwilini kwa haraka baada ya kuzaa, wana uwezekano wa kupata matatizo ya kifiziolojia

Katika ujauzito, shughuli hubadilika katika karibu mifumo yote ya mwili wa mama, ikiwemo moyo, mapafu, kiasi cha damu na vilivyo kwenye damu, mfumo wa uzazi, matiti, mfumo wa kingamwili na homoni. Katika kipindi baada ya kuzaa, mifumo hii yote ya mwili yenye kubadilika sharti ibadilike kutoka katika hali ya ujauzito hadi hali ilivyokuwa kabla ya ujauzito. Kuna uwezekano wa hatari ya matatizo marekebisho haya yanapotendeka. Mifano ya matatizo yanayotokea sana ni maambukizi ya matiti na mivilio ndani ya vena (vibonge vya damu ndani ya vena za miguu), ambayo yameelezewa katika Kipindi cha 3 cha somo kwenye Moduli hii. Kipindi ambapo marekebisho haya ya kifiziologia hufanyika katika mwili wa mama aliyezaa huitwa puperiamu. Utajifunza kuhusu haya yote katika Kipindi cha 2 na cha 3 cha somo.

Aidha, uchungu wa kuzaa ni tukio lenye maumivu kwa wanawake wengi, hasa wale wanaozaa kwa mara ya kwanza. Wanawake pia hupata fadhaa na mhangaiko kuhusu jinsi matokeo ya uchungu wa kuzaa utakavyokuwa. Kuwa na mtoto ni furaha (Picha 1.1), lakini pia inaweza kuwa chanzo cha wasiwasi. Wanawake walio katika kipindi cha baada ya kuzaa mara nyingi hukabiliana na hali ya mfadhaiko na hivyo wanahitaji usaidizi wa kisaikolojia.

Picha 1.1 Kuwa na mtoto mwenye afya huleta furaha, jambo linaloweza kudumishwa na utunzaji bora baada ya kuzaa. (Picha: Nancy Durrell McKenna kwa Usalama wa Kina mama)

1.4.2 Matatizo kwa mtoto mchanga

1.5 Utakayofanya katika kipindi cha baada ya kuzaa 

Hauwezi kusadiki kuwa kufanikiwa kwa mama katika kuzaa na ubora wa afya yake na ya mtoto wake mchanga mwanzoni mwa kipindi cha baada ya kuzaa ni kigezo kuwa wataendelea katika hali njema. Matatizo yanaweza kutokea kutokana na marekebisho ya kifiziolojia kwa mama na mtoto mchanga yaliyoelezewa hapo awali (ambayo tutajadili kikamilifu katika Kipindi cha baadaye kwenye moduli hii) na mabadiliko ya haraka ambayo sharti yafanyike kwa mtoto ili azoee maisha katika mazingira ya nje. Kwa hivyo, unafaa uchunguze kwa makini dalili za hatari mwanzoni na katika muda wa mwisho wa kipindi cha baada ya kuzaa. Kabla hujamruhusu mama na mtoto kwenda nyumbani (iwapo alizalia kwenye Kituo cha Afya) au kabla ya kuwaacha nyumbani kwao baada ya mama kuzaa, wachunguze kwa muda wa saa sita za kwanza baada ya kuzaa. Ikiwa haukuweza kuhudumia uzazi huo, watembelee mapema uwezavyo katika saa 24 za kwanza, na hasa katika saa sita za kwanza.

1.5.1 Kumkagua mama aliyezaa

Katika saa sita za kwanza, mkague mama huyo kwa dalili za hatari zifuatazo:

• Uterasi kutopungua kikamilifu: Uterasi isiyopungua ipaswavyo ni dalili ya hatari; mpendekezee rufaa iwapo baada ya saa sita uterasi ni kubwa kuliko ukubwa wake wa kawaida baada ya wiki 20 ya ujauzito na haiwezi kuhisika kwa urahisi ukitomasa kwa sababu uterasi ni laini.
• Kutokwa na damu mbichi ukeni: Ni kawaida kutokwa na kiowevu chenye damu (kiitwacho lokia) mwanzoni mwa kipindi cha baada ya kuzaa. Hata hivyo, kusiwe na kutoka kwa damu mbichi kunakoendelea.
• Dalili kuu zisizothabiti au zinazoashiria mshtuko: Shinikizo la damu na mpwito wa ateri sharti viwe katika hali ya kawaida kabala ya kumuacha mama huyo. Ikiwa shinikizo lake la damu linapungua huku mpwito wa ateri ukipanda, mwanamke huyu anaweza kuwa anaelekea kuwa na mshtuko kutokana na kuvuja kwa damu ndani ya mwili. Ikiwa uterasi itabaki kuwa kubwa baada ya kuzaa na dalili kuu ziashirie mshtuko, inaweza kuwa ni kutokana na limbikizo la damu kwenye uterasi.

1.5.2 Kumkagua mtoto mchanga

Unapaswa kumkagua mtoto mchanga kwa dalili zifuatazo katika saa sita za kwanza:

• Unyonyaji haba: Watoto waliozaliwa kabla ya muda wa ujauzito kutimia, waliozaliwa na uzito wa chini, wenye asfiksia au walio wagonjwa kwa kawaida hawawezi kunyonya maziwa matitini vizuri. Unyonyaji huzidisha utengenezwaji wa maziwa. Kwa hivyo, usimpinge mama huyo kunyonyesha iwapo hatoi maziwa ya kutosha mwanzoni. Mwongezee maji na umhimize mtoto kunyonya.
• Ugonjwa wa manjano kwa mtoto mchanga: Umanjano kwenye ngozi ya mtoto mchanga ni ishara kuwa anahitaji rufaa kupelekwa kwenye kituo cha afya au hospitalini mara moja iwapo umanjano huu utaanza katika saa 24 za kwanza au akiwa na umri wa majuma mawili.
• Kiwango cha juu cha joto, kutapika mara kwa mara, fumbatio kuvimba au kutotoa kinyesi baada ya saa 24: Kiwango cha juu cha joto (kiwango cha joto sawa na au juu ya nyuzijoto 37.5), kutapika na dalili zingine za hatari huashiria kuwepo kwa maambukizi hatari na/au kizuizi mahali fulani katika ufereji wa utumbo.
• Hipothemia: Hipothemia ni hali ambapo mtoto ni baridi ukimgusa au ana kiwango cha joto chini ya nyuzijoto 35. Mweke mtoto katika hali ambapo ngozi yake itagusana moja kwa moja na ya mama kisha uwafungie kwenye blanketi iliyo vuguvugu na uweke chepeo au shali kwenye kichwa cha mtoto. Wape rufaa mara moja iwapo kiwango cha joto cha mtoto hakitapanda kwa haraka hadi hali ya kawaida.
• Matatizo ya kupumua: Mtoto huwa na matatizo ya kupumua iwapo anapumua pumzi 60 kwa dakika, kifua kikijivuta ndani (mbavu kujivuta ndani mtoto anapotweta kwa kutafuta pumzi), midomo kuwa na rangi ya samawati na/au kipimo cha mpigo wa moyo kikiwa juu ya mipigo 160 kwa dakika.
• Kutokwa na damu kwenye kitovu au sehemu nyingine: Kitovu kinaweza kutoka damu iwapo hakikufungwa kwa kukazwa kabla ya kiungamwana kukatwa, au mtoto anaweza kutokwa na damu mkunduni, ambayo huashiria kupoteza kwa damu kutoka kwa tumbo au matumbo.
• Vigubiko vyekundu vilivyovimba au kutokwa na usaha machoni: Ikiwa tayari umeyatibu macho ya mtoto kwa kutumia lihamu ya tetrasaiklini wakati wa kuzaliwa, mpe mama huyo na mtoto wake rufaa kwa utunzaji maalumu.

1.5.3 Kufuatilia baada ya huduma ya mwanzoni mwa kipindi cha baada ya kuzaa

Katika safari ya kwanza ya utunzaji baada ya kuzaa, unapaswa kukumbuka:

• Kumshauri mama na mumewe/mwenziwe kuhusu upangaji uzazi, chanjo na unyonyeshaji jinsi utakavyojifunza baadaye katika moduli hii.
• Kumpa miadi aje katika kituo chako cha afya au umtembelee nyumbani kwake baada ya siku tatu, sita na majuma sita (Picha 1.2) ikiwa kila kitu kinaendele kikawaida.
• Kumpa miadi zaidi ya kumtembelea nyumbani kwake baada ya siku mbili ikiwa kuna matatizo yoyote ambayo hayajasababisha rufaa au iwapo mtoto alizaliwa kabla ya muda wa ujauzito kuisha, uzito wa chini au anaathiriwa na kiwango cha chini cha joto.

Picha 1.2 Uchunguzi katika kipindi cha baada ya kuzaa ni wakati mwafaka wa kuwashauri kina mama kuhusu chanjo na upangaji uzazi. (Picha: Hazina ya Dharura ya Watoto ya Umoja wa Mataifa/Indrias Getachew)

1.6 Uhamasishaji wa jamii kuhusu utunzaji baada ya kuzaa

Uhamasishaji wa jamii hufasiliwa kama shughuli zinazoanzishwa na jamii au watu wengine ambazo hupangwa, hutekelezwa na kutathminiwa na wanajamii, mashirika au vikundi ili kusuluhisha matatizo ya kiafya katika jamii. Katika Kipindi hiki cha somo tunalengo matatizo ya kiafya yanayotokea katika kipindi cha baada ya kuzaa. Uhamasishaji wa jamii ni mchakato endelevu na limbikizi wa mawasiliano, elimu na mpangilio ili kujenga nafasi za uongozi na utekelezaji.

1.6.1 Mbinu za kuhamasisha utendaji wa jamii

Kisanduku 1.1 linatoa muhtasari wa mbinu kuu za uhamasishaji wa jamii. Hapa tunaziangazia kwa kifupi kwa sababu ushakumbana na mbinu zote katika moduli juu ya Elimu ya Afya, Utetezi na Uhamasishaji wa Jamii.

Hazina ya Dharura ya Watoto ya Umoja wa Mataifa/Indrias Getachew

Picha 1.3 Kurasa zenye vielelezo katika lugha ya mahali pale zinaweza kusaidia kuwasilisha jumbe zako za kiafya kwa kina mama waliozaa.

Msingi wa uhamasishaji wa jamii ni kushiriki pakubwa kwa jamii ambako hufanyika wanajamii wanaposhiriki katika kutambua matatizo na mahitaji na kisha wapange, watekeleze, wasimamie na kutathmini shughuli za jamii ili kutatua tatizo hilo.

Kanuni ya kimsingi unayofaa kukumbuka ni kuwa hauko pale ‘kushurutisha’ ushiriki wa jamii. Wajibu wako ni kuchunguza, kujifunza kutoka kwa hekima ya jamii na kuelimisha na kuwarai wanajamii kuleta mabadiliko yatakikanayo - katika muktadha huu, kuboresha matokeo baada ya kuzaa. Neno na uamuzi wa mwisho huwa ya jamii.

1.6.2 Je, Kwa nini kushiriki kwa jamii ni muhimu sana?

Watu huwajibika wanapohusika na kushiriki katika shughuli fulani. Hii husaidia kwa kudumisha ari, shughuli na mipango. Pia ina manufaa haya:

• Kuongezeka kwa upatikanaji wa raslimali wanajamii wanapotoa kwa hiari wakati na raslimali zao kwa yale wanayoyachukulia kuwa ari na shughuli zao.
• Kuleta dhana ya umoja kati ya wanajamii.
• Kuongezeka kwa matumaini mafanikio ya matoleo yao yanapoonekana.
• Watu Kuwezeshwa kutumia ujuzi na talanta zao na kukuza uwezo wao.
• Mbadiliko wa mienendo kuwa haraka na rahisi.
• Urahisishaji wa uzuiaji wa asasi za kijamii zenye madhara.

1.6.3 Kujenga ushirikiano na watu mashuhuri katika jamii

Watu wa kwanza kulenga kwa utunzaji wa baada ya kuzaa ni mama, mtoto wake mchanga na baba. Hata hivyo kuna watu wa kulenga baadaye ambao ni watu mashuhuri katika jamii wanaoweza kushawishi uamuzi unaoathiri afya ya mama na mtoto. Unahitaji kuwahusisha watu hawa kutoka mwanzo unapotanguliza huduma za utunzaji wa baada ya kuzaa katika jamii yako. Zingatia kuhusisha:

• Wasimamizi rasmi wa kijiji
• Viongozi wa kidini, vikundi vya makanisa au misikiti
• Viongozi mashuhuri na wazee wa kijiji
• Mashirika au vyama vya wanawake
• Mashirika ya vijana
• Kamati za kijamii katika eneo hilo
• Mashirika ya wakulima au ya ukulima
• Wakunga na madaktari wa kienyeji
• Wanao uza dawa vijijini
• Wengineo unaoweza kufikiria ni muhimu kwa hali maalumu.

Bila ushirikiano wa watu binafsi na vikundi hivi, itakuwa vigumu kutoa utunzaji bora baada ya kuzaa. Hasa ni muhimu kuimarisha uhusiano bora na upatanishe juhudi zako na za wakunga wa kienyeji. Shughuli zifuatazo zitakusaidia kutimiza haya (Kisanduku 1.2)

1.7 Kukagua wasifu wa jamii

Unapaswa kujua idadi kamili ya watu unaoenda kuhudumia na jinsi ya kukusanya takwimu muhimu kama vile za uzazi, vifo na habari kuhusu uhamaji na uhamiaji wa watu katika sehemu hiyo. Unahitaji pia kuweka kumbukumbu ya wanawake wote walio katika umri wa uzazi (takribani miaka 15 hadi 45) ambao wanaweza kupata ujauzito siku za baadaye na iadadi ya wanawake wajawazito wakati huo na wanapotarajiwa kuzaa

Unapaswa kuandika majina na anwani za wakunga wote wa kienyeji, madaktari wa kienyeji, wanaouza dawa vijijini na madaktari wengineo wa kibinafsi. Sajili mifumo yote ya kijamii inayoweza kukusaidia kwa uhamasishaji wa raslimali za kibinadamu, kifedha na kiusafiri iwapo rufaa za dharura zitahitajika kwa mama na mtoto. Utajifunza kuhusu mfumo wa rufaa katika Kipindi cha mwisho cha somo katika moduli hili. Habari hii yote inafaa kutengenezwa na kuboreshwa zaidi kila baada ya miezi minne hadi sita.

Huenda usihitaji kuendesha umahasishaji wa jamii kivyake kwa utunzaji wa baada ya kuzaa. Uhamasishaji huu unapaswa kufanywa kwa pamoja na wa huduma za afya kwa kina mama, watoto wachanga na watoto katika jamii. Kisanduku 1.3 Ni muhtasari wa shughuli za uhamasishaji wa jamii ili kuendeleza utunzaji wa baada ya kuzaa.

Picha 1.4 kutembelewa nyumbani na mhudumu wa afya kunaweza kusaidia kina mama waliozaa kujifunza ujuzi mpya. (Picha: Hazina ya Dharura ya Watoto ya Umoja wa Mataifa)

Muhtasari wa Kipindi cha 1

Katika Kipindi cha 1 umejifunza kuwa:

1. Uwiano wa vifo vya kina mama kabla, katika na muda mfupi baada ya kuzaa na kiwango cha vifo vya watoto wachanga barani Africa viko miongoni mwa viwango vya juu sana ulimwenguni
2. Takribani asilimia 45-50 ya kina mama na watoto wachanga hufariki katika saa 24 za kwanza baada ya uzazi na asilimia 65-75 ya vifo vya kina mama na vya watoto wachanga hutokea katika juma la kwanza.
3. Utunzaji bora baada ya kuzaa katika saa sita za kwanza na baada ya siku mbili, sita na majuma sita unaweza kupunguza vifo vya kina mama kabla, katika na muda mfupi baada ya kuzaa na vya watoto wachanga kwa kiwango kikubwa.
4. Visababishi vya mara kwa mara vya vifo vya kina mama muda mfupi baada ya kuzaa ni kutokwa na damu, eklampsia, maambukizi na kupasuka kwa uterasi.
5. Visababishi vikuu vya vifo vya watoto wachanga ni maambukizi, asfiksia ya kuzaliwa, kuzaliwa kabla ya muda wa ujauzito kuisha na kuzaliwa na uzito wa chini
6. Kipindi baada ya kuzaa ni wakati wa marekebisho ya haraka ya kifiziolojia kwa mama kurudi katika hali ya kutokuwa na ujauzito na kwa mtoto mchanga anayezoea maisha nje ya uterasi.
7. Dalili za hatari kwa mama katika kipindi cha baada ya kuzaa ni uterasi kutopungua sawasawa, kutokwa na damu ukeni na mshtuko.
8. Dalili za hatari kwa mtoto mchanga ni umanjano, ugumu katika kupumua, kiwango juu cha joto mwilini na dalili zingine za maambukizi, hipothemia, kutapika mara kwa mara na kutokwa na damu kutoka kwa kitovu au mkundu.
9. Kabla ya kuanzisha huduma za utunzaji wa baada ya kuzaa, unapaswa kuendesha vikao vya uhamasishaji ili kuhakikisha kushiriki kikamilifu kwa jamii. Wahusishe viongozi wa jamii, wakunga na madaktari wa kienyeji. Pia zuru nyumba kwa nyumba ili kuwafundisha wazazi na watunzaji na usambaze vifaa vya habari, elimu na mawasiliano.

Maswali ya kujitathmini kwa Kipindi cha 1

Kwa kuwa umekamilisha Kipindi hiki cha somo, unaweza kutathmini ni kwa kiwango kipi umeweza kuyatimiza malengo ya somo hili kwa kujibu maswali yafuatayo. Andika majibu yako katika shajara yako kisha ujadiliane na mkufunzi wako katika mkutano saidizi wa masomo utakaofuata. Unaweza kulinganisha majibu yako na muhtasari juu ya maswali ya kujitathmini yaliyo mwishoni mwa moduli hii.