Para 1.7

Enynnodd llwyddiant yr eisteddfod a adfywiwyd yng ngogledd ddwyrain Cymru genfigen Iolo Morganwg, ac mewn ymgais fwriadol i brofi y gallai ei ranbarth brodorol yn ne Cymru hawlio bod ganddi seremonïau hynafol tebyg, dyfeisiodd ‘Orsedd Beirdd Ynys Prydain’ sydd bellach mor gyfarwydd. Honnodd fod yr 'Orsedd' hon yn rhan o ddefod dderwyddol hynafol a oedd wedi goroesi ar fryniau anghysbell Morgannwg yn unig, ac mai ef ac Edward Evan o Aberdâr oedd yr olaf o'r beirdd derwyddol, ac mai dyna pam roedd angen tynnu sylw at y seremoni hon. Cynhaliodd ei gynulliad cyhoeddus cyntaf ar Fryn y Briallu yn Llundain ar 21 Mehefin 1792, a sicrhaodd fod cyfeiriadau at y cyfarfod yn cael eu cyhoeddi mewn papurau newydd a chylchgronau blaenllaw (1G [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)] ). Honnodd Iolo y gellid olrhain y seremoni hon yn ôl bron yn ddigyfnewid am tua dwy fil o flynyddoedd, ac er bod y berthynas gyfan wedi cyffroi dychymyg ffrwythlon aelodau'r Gwyneddigion, nid oedd pob ysgolhaig yn gwbl argyhoeddedig. Un o'r rhai a oedd yn amau oedd John Walters o Landochau, a ysgrifennodd at Edward Davies yn 1792 (1H) yn mynegi ei gred fod syniadau Iolo ar farddas yn ffug, ac yn ddim byd mwy na dyfeisgarwch gwyllt. Serch hynny, yn 1819, llwyddodd Iolo i sicrhau bod seremoni’r Orsedd yn cael ei hymgorffori yn nhrefn yr eisteddfod yng Nghaerfyrddin, a dyfeisiodd amrywiaeth o wisgoedd, defodau a regalia, er bod regalia presennol yr Orsedd yn dyddio o ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg . Y mae braidd yn eironig fod yr hyn sy’n cael ei ystyried gan filiynau heddiw fel y mwyaf traddodiadol a hynafol o seremonïau yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn ffantasi pur yn ei hanfod, o ganlyniad i awydd rhyfeddol un dyn i greu delwedd ddeniadol a chydlynol o'r gorffennol.