Para 3.18

Cymerwyd yr enw 'Beca' o'r cyfeiriad ysgrythurol at Rebecca yn Genesis 24:60, a nodwyd sawl Beca mewn gwahanol ardaloedd, oherwydd nid oedd gan y mudiad un meistr-meddwl, a lledaenodd ledled cefn gwlad drwy ddynwarediadau. Er ei bod weithiau yn gor-ddweud ei cwynion (roedd gwahanu gwŷr a gwragedd a'u teuluoedd mewn tlotai yn digwydd llai yn ymarferol nag a hawliwyd ac, yn wir, nid oedd y prawf tloty yn cael ei roi ar waith yn gyffredinol) a gan gamamgyffred y sefyllfa go iawn, ac weithiau’n ddiangen o dreisgar, maleisus a dialgar ar ei gelynion (roedd brawychu cyd-ffermwyr gan Beca, fodd bynnag, yn sicr yn ddealladwy o gofio natur y gymdeithas), roedd Beca yn fudiad â syniadaeth digon bonheddig y tu ôl iddo ar ran gwerin a sathrwyd dan draed i gael 'cyfiawnder', gyda’u harweinwyr yn ei atal mor ddideimlad. Mae'r terfysgoedd wedi cael eu hystyried yn briodol fel rhywbeth a ddeilliodd o boblogaeth a oedd yn codi’n gyflym yn gor-ymestyn adnoddau economi ffermio araf ac yn ormod i beiriannau gweinyddol hen ffasiwn ymdopi ag ef. Yn ystod blynyddoedd da gallai ffermwyr bydru ymlaen, ond o dan ddirwasgiad llym roeddent yn plygu dan y straen. Gwaethygwyd materion gan ddeddfwriaeth y llywodraeth a oedd yn amlwg yn anaddas i amodau yng Nghymru, ac a oedd yn aflonyddu ymhellach ar y werin. Roedd ymddiriedolwyr ffyrdd tyrpeg, landlordiaid, asiantau a beilïaid, ynadon, perchnogion ac asiantau degwm, swyddogion deddf y tlodion a rhywbeth na ddylid ei danbrisio, toll-ffermwyr o Loegr fel Bullin a thir-stiwardiaid o Loegr, ennyn llid Beca. Yn ei 'thaith o wneud daioni dros y gwael a ffermwyr mewn trallod' yn ei golwg ei hunan, fe wnaeth Beca sicrhau cyflawniadau o ddifrif. Yn ystod cwrs y mudiad ei hunan, sicrhawyd bod baich tollbyrth yn cael ei leddfu (serch hynny, bu’n rhaid i’r tolltai a ddinistriwyd yn y terfysgoedd gael eu hailgodi ar ôl i’r terfysgoedd ddod i ben) a rhai gostyngiadau rhent cymedrol gan rai landlordiaid o leiaf. Yn ddiweddarach, cadarnhaodd Deddf Tyrpeg Gorffennaf 1844 yr ymddiriedolaethau, gyda byrddau ffyrdd sirol yn ymgymryd â gwaith yr ymddiriedolaethau ym mhob sir. Cafodd tollau eu symleiddio a'u gwneud yn fwy unffurf, a chafodd y doll lem ar galch ei haneru. Ar ben hynny, byddai Beca yn ysbrydoliaeth i brotestiadau yn ddiweddarach yng nghefn gwlad Cymru.

Nodiadau 

Natalie Z. Davis, ‘Women on top: symbolic sexual inversion and political disorder in early modern Europe’, yn B.A. Babcock (ed.), The Reversible World: Symbolic Inversion in Art and Society, Cornell University Press, 1978.

Yn bapur heb ei gyhoeddi ar pan ysgrifennodd Howells y traethawd hwn, cyhoeddodd Howkins a Merricks efwedi hynny dan y teitl ‘“Wee be black as hell”: ritual, disguise and rebellion’, Rural History, cyf. 4, rhif 1, tt. 41–53.

Uned 4 Crefydd a chred yng Nghymru’r Tuduriaid [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)]