Nodiadau

  1. A.W. Ashby ac I.L. Evans, The Agriculture of Wales and Monmouthshire, Caerdydd, 1944.
  2. H. Carter a S. Wheatley, Merthyr Tydfil in 1841, Caerdydd, 1983.
  3. Gweler yn arbennig B. Thomas, ‘The migration of labour into the Glamorganshire coalfield, 1861–1911’, Economica, X, 1930, a ‘Wales and the Atlantic Economy’, Scottish Journal of Political Economy, VI, 1959.
  4. Brinley Thomas, ‘Wales and the Atlantic Economy’, ibid., Tablau 1 a 3.
  5. Sir Frycheiniog (1861), Sir Aberteifi (1871), Sir Feirionnydd (1881), Sir Drefaldwyn (1841) a Sir Faesyfed (1841). Mae’r dyddiadau mewn cromfachau’n dangos blynyddoedd y cyfrifiad lle’r oedd y boblogaeth ar ei huchaf ym mhob sir.
  6. Sir Aberteifi, Sir Ddinbych, Sir y Fflint, Sir Forgannwg a Sir Fynwy. Cyfanswm poblogaeth y siroedd hyn yn 1881 oedd (mewn miloedd) 839.9: yn 1911, 1,914.5. Cyfanswm Sir Forgannwg a Sir Fynwy gyda’i gilydd am yr un blynyddoedd oedd 722.7 a 1,516.6.
  7. Fe’i cyhoeddwyd yn wreiddiol yn Scottish Journal of Political Economy, Tachwedd 1959 ac fe’i hailargraffwyd yn B. Thomas (gol.), The Welsh Economy, Caerdydd, 1962.
  8. A hefyd gan fod economi diwydiannol Cymru’n dibynnu’n fawr ar allforio. Roedd hynny’n golygu bod patrwm cylchol gwahanol i economi domestig Prydain yn gyffredinol. Un canlyniad i hyn oedd bod gweithgarwch economaidd yn tueddu i ffynnu (a thrwy hynny, yn denu mewnfudwyr) ar yr union adegau hynny pan oedd economi gyffredinol Prydain ar y lefel fwyaf dirwasgedig (a gan hynny’n achosi i bobl fudo).
  9. Roedd gan Ynys Môn, Sir Gaernarfon, Sir Aberteifi, Sir Feirionnydd a Sir Gaerfyrddin tua 90% o siaradwyr Cymraeg yr un ar droad y ganrif, ond roedd canran is yn Sir Gaernarfon a Sir Gaerfyrddin a weithiai yn y diwydiant amaethyddol erbyn 1911. Ar y llaw arall roedd gan dair o’r siroedd gwledig ‘lle’r oedd diboblogi’ ar ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg - Sir Frycheiniog, Sir Faesyfed a Sir Drefaldwyn - ganran isel o siaradwyr Cymraeg. Mae’n ddiddorol sylwi bod arwydd arall o ‘ffordd Gymreig o fyw’ neu ‘ddiwylliant Cymreig’ - cau tafarndai ar y Sul - yn dal i’w weld yn gryf yn y gorllewin/dwyrain yn y 1960au a dechrau’r 1970au.
  10. B. Thomas, ‘The Industrial Revolution and the Welsh language revisited’, yn L.J. Williams a C. Baber (gol.), Papers in Welsh Economic History, Caerdydd, 1984.

Uned 6   Bywydau merched yng Nghymru rhwng y ddau ryfel byd [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)]