Para 7.3

Roedd concwest hefyd yn golygu meddiannaeth estron. Lleolwyd garsiynau, ond yn bennaf oll, codwyd neu ailgodwyd cestyll trwy Gymru. Mae muriau cadarn Harlech neu Ddinbych, Conwy neu’r Waun hyd heddiw yn well tystiolaeth nag unrhyw ddogfen o benderfyniad y concwerwyr a’u hadeiladodd ac nad oedd troi’n ôl. O fewn cenhedlaeth daeth y cestyll hynny’n adeiladau segur a chostus ond nid cyn iddynt gyflawni swyddogaeth filwrol, ac yn anad dim, seicolegol hollbwysig. Wrth gyfeirio at y cestyll hynny, dywedodd awdur ar y pryd iddynt nid yn unig ‘contained and thwarted the attacks of the Welsh’, ond buont hefyd yn gyfrwng i’w dychryn yn llythrennol a’u darostwng. Eu hamlygrwydd ffisegol a throsiadol yn nhirlun Cymru oedd y ffordd fwyaf gweladwy, a thrwy hynny, fwyaf effeithiol o atgoffa’r Cymry o rym parhaol concwest Lloegr. Cyfeiriodd bardd diweddarach o Gymru atynt fel ‘tŵr dewr goncwerwr’.