Mynd i'r prif gynnwys
Printable page generated Thursday, 28 March 2024, 7:53 PM
Use 'Print preview' to check the number of pages and printer settings.
Print functionality varies between browsers.
Unless otherwise stated, copyright © 2024 The Open University, all rights reserved.
Printable page generated Thursday, 28 March 2024, 7:53 PM

Atodiad 3

Atodiad 3

Darlith y Prif Weinidog i’r LSE ar Ddyfodol yr Undeb

http://www.walesonline.co.uk/ news/ wales-news/ full-first-ministers-lecture-lse-2016677

Wrth annerch myfyrwyr yn Ysgol Economeg Llundain yn 2012, fel rhan o gyfres o ddarlithoedd ar Ddyfodol yr Undeb, crynhodd Prif Weinidog Cymru, Carwyn Jones, sefyllfa datganoli yng Nghymru ar hyn o bryd. Erbyn hyn, meddai, mae’n amlwg mai datganoli yw ewyllys bendant pobl Cymru, fel y cadarnhawyd gan y bleidlais yn refferendwm 2011 dros bwerau deddfu.

Fodd bynnag, mae llawer o elfennau i’w tacluso o hyd. Er enghraifft, dylai Gweinidogion Llywodraeth Cymru allu arfer rhai pwerau benthyca, er mwyn ariannu prosiectau cyfalaf mawr. Mae trysorlys y DU wedi bod yn gyndyn iawn i adael i hyn ddigwydd, ac mae’n rheoli Llywodraeth Cymru’n gadarnach nag awdurdodau lleol ar lefelau is. Dylai cyfrifoldeb am nifer o drethi, fel treth stamp ar dai, a’r ardoll agregau, gael ei drosglwyddo i Gymru, fel sydd wedi digwydd yn yr Alban. O safbwynt pwerau i amrywio treth incwm, nid yw hyn wedi cael ei grybwyll fel posibilrwydd i bobl Cymru ac, yn ei farn ef, mae’n debyg o fod yn ddiangen ac, o bosibl, yn anymarferol o gofio’r ffin dyllog rhwng Cymru a Lloegr. Dylai’r trethi eraill roi sylfaen ariannol ddigonol i’r llywodraeth ddatganoledig.

Fodd bynnag, roedd achos cryf iawn dros adolygu’r sefyllfa ariannu gyffredinol a chael gwared ar fformiwla Barnett a oedd yn rhoi mantais i’r Alban ar draul Cymru. Mewn sylw brathog, dywedodd y Prif Weinidog hefyd y byddai’n annerbyniol pe bai canlyniad terfynol datganoli yn gadael unrhyw ran o’r DU dan anfantais barhaol o ganlyniad i ffactor ddamweiniol fel presenoldeb neu absenoldeb olew yn y môr.

Cyn belled â bod y sefyllfa gyfansoddiadol yn y cwestiwn, roedd hi’n bryd cael ateb pendant. Y prif ofyniad oedd newid i sefyllfa lle gallai’r Cynulliad Cenedlaethol gymryd cyfrifoldeb am bob agwedd ar lywodraethu, heblaw am y pwerau hynny a gadwyd yn ôl yn benodol yn San Steffan. Byddai’r setliad cadw pwerau hwn yn golygu y byddai Cymru yn gydradd â’r Alban. Dylid cymryd camau hefyd i ymdrin â chynrychiolaeth Cymru o fewn cyrff fel Tŷ’r Arglwyddi (uwch siambr y senedd), y Goruchaf Lys, ac yn Ewrop. Hynny yw, dylai’r pwyslais newydd ar diriogaethedd strwythurau gwleidyddol yn Ynysoedd Prydain gael ei ymgorffori’n gadarn yn y Cyfansoddiad. Gellid cyflawni hyn drwy Gonfensiwn Cyfansoddiadol, a fyddai’n cael ei gynnull ar ôl canlyniadau refferendwm yr Alban ar annibyniaeth. Nid yw pobl Cymru wedi dangos unrhyw awydd am annibyniaeth. Fodd bynnag, neges y Prif Weinidog oedd eu bod wedi dangos yn glir eu bod am reoli eu materion eu hunain ac y dylid parchu’r dyhead hwn yn llawn. Mae wedi ailadrodd y neges hon mewn nifer o areithiau dilynol.

Back

Cyfeiriadau

Cydnabyddiaethau

This unit was written by

Except for third party materials and otherwise stated in the acknowledgements section, this content is made available under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 Licence.

The material acknowledged below is Proprietary and used under licence (not subject to Creative Commons Licence). Grateful acknowledgement is made to the following sources for permission to reproduce material in this unit:

Unit image Acknowledgements provided in production specification or by LTS-Rights

Please include further acknowledgements as provided in production specification or by LTS-Rights in following order: Text Images Figures Illustrations Tables AV Interactive assets

Every effort has been made to contact copyright owners. If any have been inadvertently overlooked, the publishers will be pleased to make the necessary arrangements at the first opportunity.

Don't miss out:

1. Join over 200,000 students, currently studying with The Open University – http://www.open.ac.uk/ choose/ ou/ open-content

2. Enjoyed this? Find out more about this topic or browse all our free course materials on OpenLearn – http://www.open.edu/ openlearn/

3. Outside the UK? We have students in over a hundred countries studying online qualifications – http://www.openuniversity.edu/ – including an MBA at our triple accredited Business School.