Ta sesja kładzie duży nacisk na praktyczne porady, jak wspierać młodych ludzi w tworzeniu ich filmów. W szczególności dowiesz się, jak:
Obejrzyj Film nr 1, który przybliży ci fazę Produkcji warsztatów Docutubes, podczas której młodzi ludzie kręcą i montują swoje filmy. Stanowi on przegląd procesów filmowania i montażu, z jakimi zetknął się zespół projektu RETOPEA w kontekście warsztatów Docutubes pilotowanych w różnych krajach w latach 2020–2022. W trakcie oglądania zanotuj w polu poniżej, na czym polega faza produkcji podczas warsztatów Docutubes. (Zauważ, że jest to również film, który możesz pokazać swojej grupie, zanim zaczną filmować i edytować swoje materiały).
Jak przebiega faza produkcji podczas warsztatów Docutubes?
Film określa cel tworzenia dokumentów, którym jest dla młodych ludzi:
Materiał podkreśla, jak ważna jest praca zespołowa w procesie filmowania i edycji filmów Docutubes. Zawiera również przykłady różnych technik nagrywania, wypróbowanych przez grupy młodych ludzi, z którymi pracował zespół RETOPEA.
W materiale zaleca się, aby zachęcać młodych ludzi do skupienia się na stworzeniu wyrazistej narracji i bazowaniu na materiałach RETOPEA („wycinkach”), a nie na dążeniu do technicznej perfekcji podczas filmowania i montowania.
Prawdziwym atutem koncepcji projektu RETOPEA jest to, że poprzez proces tworzenia filmów uczestnicy aktywnie angażują się w kwestie związane z tolerancją religijną i pokojem w przeszłości i obecnie. Wynika to nie tylko z możliwości, jakie daje film w zakresie twórczego zaangażowania się w konkretne idee przy współudziale różnych zmysłów. Fakt, że młodzi ludzie muszą znaleźć sposób na pracę w zespole przy tworzeniu filmu pomaga pogłębić i wzbogacić to doświadczenie edukacyjne. Proces tworzenia filmu jest więc równie ważny – jeśli nie ważniejszy – niż gotowy produkt.
Zalecamy, aby dać uczestnikom możliwość „rozgrzania się” i zapoznania z przebywaniem za i przed kamerą. Może to po prostu polegać na tym, że będą się nawzajem filmować, kiedy będą wypowiadać krótko swoje imię lub mówić o tym, co jedli na śniadanie.
Ewentualnie, jeśli masz trochę więcej czasu, możesz poprosić ich, by sfilmowali siebie nawzajem, odpowiadając na jedno lub oba poniższe pytania:
Odpowiadając na te dwa pytania, młodzi ludzie mają okazję przekonać się, jak to jest odpowiadać na złożone pytanie w zwięzły sposób przed kamerą.
Nie jest to materiał, który musi być zawarty w filmie Docutube (ale może, jeżeli grupa sobie tego życzy). Głównym celem tego ćwiczenia jest pomoc uczestnikom w zapoznaniu się z procesem filmowania oraz ze sprzętem, dając im możliwość sprawdzenia zarówno obrazu, jak i dźwięku. Ćwiczenie to może również pomóc w ustaleniu, na jakich rolach poszczególni członkowie zespołu chcieliby się skupić przy tworzeniu filmu Docutube w swojej grupie. Niektórzy mogą zauważyć, że czują się bardziej komfortowo za kamerą, a inni – że wolą mówić do kamery jako prezenterzy lub aktorzy.
Praca w małych, trzy- lub czteroosobowych grupach ma swoje uzasadnienie, ponieważ przy realizacji filmu trzeba wykonać wiele różnych zadań i grać różne role. W grupie składającej się z trzech osób jedna może na przykład mówić do kamery (prezentując, grając lub przeprowadzając wywiad), druga filmować, a trzecia reżyserować. Jeśli dysponujesz oddzielnym sprzętem do nagrywania głosu (co nie jest wymagane, ale zapewni ci lepszą jakość dźwięku), jego obsługa może być kolejnym ważnym zadaniem dla członka ekipy filmowej. W miarę możliwości trzeba zachęcać młodzież z każdej grupy do wykonywania tych różnych zadań na zmianę.
Aby uniknąć ewentualnych sporów między poszczególnymi członkami grupy w procesie rotacji zadań, pomocne może być losowanie lub rzucanie monetą. Jedna z grup, która szczególnie dobrze ze sobą współpracowała, grała w „kamień, papier, nożyce", aby zdecydować, czyja kolej przypada na konkretne zadanie.
Tolerancja religijna i pokój mogą stanowić drażliwy i niekiedy kontrowersyjny temat. Należy przypomnieć uczestnikom o tym, jak ważne jest, aby uwzględniać i szanować poglądy innych, a także wszystkich dodatkowych osób, które zamierzają zaangażować w swój film.
Tolerancja religijna i pokój mogą stanowić drażliwy i niekiedy kontrowersyjny temat. Należy przypomnieć uczestnikom o tym, jak ważne jest, aby uwzględniać i szanować poglądy innych, a także wszystkich dodatkowych osób, które zamierzają zaangażować w swój film.
Upewnij się ponadto, że znasz zasady obowiązujące w twojej szkole, grupie młodzieżowej, muzeum itp. dotyczące robienia zdjęć lub filmowania innych osób i w razie potrzeby uzyskaj zgodę rodziców. Możesz zapewnić członków grupy, że nie muszą występować przed kamerą, jeśli nie czują się komfortowo – jak już wspomniano, istnieje wiele innych funkcji, które mogą pełnić za (a nie przed) kamerą.
Skupisz się teraz na radach nauczycielki, która uczestniczyła w fazie Produkcja warsztatów w Londynie.
Obejrzyj Film nr 2, w którym nauczycielka Annie Powell opowiada o swoich doświadczeniach związanych z zarządzaniem procesem filmowania i montażu podczas warsztatów Docutubes. W trakcie oglądania zanotuj w polu poniżej to, co Annie mówi na temat kwestii praktyczych, o których powinni pamiętać dydaktycy, wspierając młodych ludzi w procesie filmowania i montażu. W szczególności skup się na aspektach, które mogą mieć szczególne znaczenie w twoim środowisku edukacyjnym.
Nauczycielka przedstawia następujące propozycje:
Jak wyjaśnia Annie Powell w Filmie nr 2, ważne jest, aby znaleźć skuteczny sposób na monitorowanie, gdzie w danej chwili znajdują się młodzi ludzie i upewnić się, że mają możliwość skontaktowania się z tobą, kiedy są poza „bazą” (możesz na przykład dać im swój numer telefonu komórkowego). Nawet jeżeli nie zamierzają filmować poza salą, w której odbywają się warsztaty, prawdopodobnie niektóre grupy będą musiały ją opuścić, aby nie zakłócać dźwięku innym grupom.
Najlepiej zarezerwować kilka pomieszczeń, które grupy będą mogły wykorzystać do kręcenia filmów. Być może konieczne będzie zastanowienie się nad tym, czy możesz pozwolić swoim grupom na opuszczenie budynku (jeżeli tak, to zadbaj o uzyskanie zgody rodziców, jeżeli jest ona wymagana). Możesz także połączyć warsztaty z wizytą w muzeum lub galerii.
W zależności od tego, ile czasu możesz przeznaczyć ogółem na warsztaty, określ realistyczny czas zakończenia filmowania. Zalecamy co najmniej dwie godziny, chociaż lepiej byłoby mieć więcej czasu i prawdopodobnie będzie on niezbędny, jeśli w grę wchodzi podróż do muzeum lub innego miejsca.
Przed rozpoczęciem warsztatów należy ustalić, jakimi komputerami lub laptopami dysponujesz. W miarę możliwości unikaj sytuacji, w której uczestnicy będą korzystać z własnych laptopów lub telefonów, ponieważ utrudni ci to nadzór nad procesem i zapobieganie przedwczesnemu lub niewłaściwemu udostępnianiu materiałów filmowych w sferze publicznej.
Na większości komputerów jest już zainstalowane jakieś oprogramowanie do edycji plików wideo, dlatego dobrze jest skorzystać z tego, które macie pod ręką. Im prostsze oprogramowanie, tym mniejsza pokusa, by zbyt długo próbować uzyskać określone efekty podczas edycji. Jeżeli nie wiesz, którego programu użyć, zespół RETOPEA poleca OpenShot, ogólnodostępne oprogramowanie, które jest stosunkowo przyjazne dla użytkownika i kompatybilne z różnymi systemami.
Należy również sprawdzić, czy jest dostępny dodatkowy sprzęt, który może się okazać potrzebny, np. adaptery do podłączenia kart pamięci z aparatów do laptopów lub pamięć USB do przenoszenia gotowych filmów.
Annie Powell w Filmie nr 2, sugeruje, że jeżeli nie masz doświadczenia w kręceniu filmów, ważne jest, aby dowiedzieć się, czy w twojej społeczności jest ktoś, kto może ci pomóc i zaoferować wsparcie techniczne, szczególnie w zakresie praktycznej obsługi oprogramowania do edycji, przenoszenia materiału z kamer na komputer, zgrywania, montażu i bezpiecznego przechowywania gotowych filmów. Należy zadbać o to, aby skontaktować się z taką osobą z dużym wyprzedzeniem, zwłaszcza jeśli są to problemy, w zakresie których nie masz doświadczenia.
Jeśli nie ma odpowiednich kamer i sprzętu komputerowego, uczestnicy mogą korzystać z tabletów lub własnych telefonów i montować filmy za pomocą aplikacji, które łatwo pobrać można na takie urządzenia. Jakość nie będzie jednak zapewne tak dobra, jak w przypadku filmów kręconych kamerami, a następnie montowanych na komputerach. Jeśli uczestnicy warsztatów będą używać własnych urządzeń do filmowania i/lub montowania filmów, szczególnie istotne jest powtórzenie informacji o tym, jak ważne jest, aby nie udostępniać materiałów w nieodpowiedni sposób. Sami uczestnicy mogą później żałować, że umieścili w internecie materiały, które mogą być nieprzemyślane, obrazić kogoś lub stać się przedmiotem kpin czy ostrej krytyki publicznej. W świetle tych wyzwań należy bardzo dokładnie zastanowić się nad tym, jakie materiały filmowe, o ile w ogóle, powinny być udostępniane poza warsztatami.
Teraz skupisz się na technicznych aspektach procesu tworzenia filmów.
Obejrzyj Film nr 3, w którym zawodowa twórczyni filmów, Gail Block, zdradza kilka sekretów swojej sztuki. Zanotuj w poniższym polu, które z porad chciał(a)byś przekazać młodzieży w procesie tworzenia ich dokumentów (zauważ, że jest to również materiał, który możesz pokazać swojej grupie, zanim zaczną tworzyć swoje produkcje).
W tym filmie Gail Block opowiada o wielu różnych technikach filmowania. Są to na przykład:
Przypomnij grupom, żeby nakręciły różne ujęcia, które powinny być krótkie, na podstawie scenariusza opracowanego w fazie Planowanie.
Poradź im, by od razu usuwali z aparatu ewidentnie nieudane ujęcia, aby nie zaśmiecać niepotrzebnie edycji.
Oto kilka dodatkowych porad od Gail Block na temat tworzenia dobrych ujęć filmowych:
Przeznacz jak najwięcej czasu na edycję. Często trwa ona o wiele dłużej niż oczekiwano – w rzeczywistości znacznie dłużej niż samo nagrywanie materiału. Dokumenty nie muszą być dłuższe niż 3 minuty, jednak osoby zawodowo zajmujące się filmem spędziłyby całe dnie na edycji trzyminutowego materiału. Dlatego niektórzy młodzi ludzie biorący udział w edukacyjnych projektach filmowych mogą być rozczarowani tym, co uda im się osiągnąć w stosunkowo ograniczonym czasie, jaki mają do dyspozycji. Należy jednak ponownie przypomnieć im, że celem ich pracy nie jest stworzenie doskonałego technicznie dokumentu, lecz przekazanie idei na temat pokoju religijnego i tolerancji w przeszłości i współcześnie. Dlatego w procesie edycji ich dokumentów najważniejsze jest skupienie się na przesłaniu lub historii, którą chcą przekazać.
Obejrzyj ponownie Film nr 3, ale tym razem skup się na poradach udzielanych przez zawodową twórczynię filmów Gail Block, dotyczących edycji filmów krótkometrażowych. (Zauważ, że jest to również film, który możesz pokazać swojej grupie, zanim zaczną filmować i edytować swoje własne).
To jedynie przedsmak, ponieważ sztuka edytorska jest złożona i należy poświęcić jej odrębny kurs. Skorzystaj z rad wszystkich znanych ci osób, które posiadają takie umiejętności i są gotowe udzielić ci wsparcia podczas sesji montażu.
W tym filmie Gail Block omawia niektóre z głównych zasad edycji filmów krótkometrażowych, na przykład:
Tak jak istnieją różne role, które członkowie zespołu mogą grać w procesie filmowania, tak samo każdy uczestnik czy uczestniczka warsztatów może pełnić inną funkcję w trakcie montażu filmu. Na przykład w małej grupie jedna osoba może pracować z oprogramowaniem („montażysta”), inna wybierać ujęcia („producent”), a trzecia – rozwijać scenariusz, aby wzmocnić narrację w świetle dostępnego materiału filmowego. Innym sposobem na podział pracy w procesie montażu jest rozłożenie filmu na różne części, aby każdy członek grupy mógł się skupić na montażu innego fragmentu.
Poniższe ćwiczenie W PRAKTYCE przedstawia tutorial, którym możesz podzielić się ze swoimi grupami, aby pomóc im zapoznać się z głównymi zasadami edycji wideo.
Dobrym sposobem na wprowadzenie zasad edycji wideo jest zilustrowanie idei cięcia poprzez łączenie taśmą klejącą dwóch kawałków rolki papieru kasowego, gdzie jeden kawałek przedstawia szerokie ujęcie ogrodu, a drugi zbliżenie osoby.
Pokaż ten sam proces w aplikacji OpenShot (lub innym programie do edycji, którego używasz), przeciągając ujęcie na oś czasu, umieszczając obok niego kolejne i odtwarzając powstały w ten sposób montaż.
W internecie znajdziesz tutoriale, które pomogą ci zapoznać się z technicznymi aspektami edycji za pomocą oprogramowania takiego jak OpenShot. Poniższy film jest jednym z przykładów, który może okazać się przydatny.
W programie do edycji wideo jest oś czasu ze ścieżkami dla dźwięku i obrazu, przycisk odtwarzania, która pozwala na ręczne przewijanie ujęć, oraz okno, w którym można podejrzeć tworzony film. Oś czasu umożliwia umieszczanie kolejnych ujęć obok siebie oraz dodawanie warstw dźwięków i obrazów. Jeśli masz kilka ścieżek wideo, pole odtwarzania „widzi” tylko tą, która jest na samej górze, więc w danym momencie będzie dostępne tylko jedno ujęcie. W miarę tworzenia oś czasu zacznie przypominać szachownicę.
W procesie edycji młodzi ludzie będą pracować ze scenopisem, który opracowali wcześniej podczas warsztatów. Pomoże im to w podjęciu decyzji, jakie treści zamieścić i w jakiej kolejności. Dobrym sposobem na rozpoczęcie jest stworzenie „zbioru montażowego” – ułożenie wszystkich materiałów filmowych, które stworzyli, w mniej więcej właściwej kolejności, bez dbałości o styl. Dzięki temu będą mogli decydować, które ujęcie wykorzystać lub czy daną scenę należy przenieść. Co ważne, dzięki temu będą mogli szybko zorientować się, że wystąpił problem techniczny, który uniemożliwia wykorzystanie danego ujęcia (np. występowanie szumów lub słaba ostrość) albo że czegoś brakuje.
Jeżeli młodym uczestnikom warsztatów nie uda się uzyskać wszystkich ujęć, na które liczyli, lub jeżeli będą chcieli zamieścić materiały dodatkowe lub inne niż początkowo planowali, będą musieli wspólnie znaleźć jakieś rozwiązanie (patrz sekcja W PRAKTYCE poniżej). Podjęcie decyzji strukturalnych na wczesnym etapie edycji umożliwi grupie wykorzystanie pozostałego czasu na pracę nad szczegółami bez ryzyka, że powstanie niedokończony dokument, który może nie mieć sensu.
Film nie powinien być długi. Podczas kręcenia i edycji filmów zdarzają się jednakże wypadki i problemy. Nierzadko okazuje się, że coś, co grupa planowała wykorzystać do stworzenia swojego dokumentu, nie jest dostępne lub nie nadaje się do użytku z jakiegoś nieoczekiwanego powodu. Oto kilka praktycznych pomysłów na to, co zrobić w takiej sytuacji:
Pamiętaj, że głównym celem filmu jest skuteczne przekazanie informacji i potwierdzenie zdobytej wiedzy o pokoju religijnym i tolerancji. Zachęć swoje grupy do połączenia materiałów w taki sposób, aby przedstawić argumenty lub kluczowe przesłanie i zbudować jasną i zwięzłą narrację lub opowieść. Sposób wprowadzenia i zakończenia filmu może mieć tu duże znaczenie. Dobrym sposobem na zaprezentowanie tematu może być postawienie pytania na początku filmu, a następnie powrót do niego na końcu. Młodzi ludzie mogą także nagrać lektora, który będzie prowadził przejrzystą narrację w ich filmie.
Aby powiązać swoje dokumenty z konkretnym wycinkiem z programu RETOPEA, grupy mogą rozważyć włączenie do swojego filmu zrzutów ekranu z danym materiałem na stronie internetowej projektu. Mogą również wykorzystać napisy (jeśli są dostępne w używanym oprogramowaniu do edycji), aby wyjaśnić, na co patrzy widz, lub aby wprowadzić nową część. Obrazy pisma odręcznego lub (przyspieszone) nagrania filmowe, na których ktoś pisze kluczowe pytania, stwierdzenia lub nagłówki poszczególnych części na kartce papieru lub na karteczkach samoprzylepnych, mogą również dawać dobry efekt (patrz zdj. 10).
Ważne jest, aby przypominać grupom o regularnym zapisywaniu pracy w trakcie jej trwania, aby nie została ona przypadkowo utracona.
Po zakończeniu edycji – lub gdy zabraknie ci czasu! – film należy poddać renderowaniu, czyli wyeksportować jako samodzielny, odtwarzalny plik wideo. Pamiętaj, że renderowanie zmontowanych filmów Docutube może długo potrwać, ponieważ pliki będą dość duże. W celu zapewnienia maksymalnej kompatybilności zaleca się eksportowanie ich w rozdzielczości 1920 x 1080 w formacie .mp4.
Możesz teraz sprawdzić, czego nauczyłeś/aś się w tej części kursu, rozwiązując test końcowy.
Otwórz odnośnik w nowej karcie lub oknie, przytrzymując klawisz Ctrl (lub Cmd na komputerze Mac), kiedy na niego klikniesz. Wróć tutaj, kiedy skończysz.
Sesja nr 3: Produkcja zawierała wskazówki dotyczące sposobów wspierania młodych ludzi w twórczym procesie nagrywania i edycji ich filmów. Należy ponownie podkreślić, że to właśnie ten praktyczny, zespołowy proces tworzenia dokumentu jest ważniejszy niż efekt końcowy.
Chociaż młodzi ludzie będą pracować na podstawie zamysłu, który obrali dla swojego dokumentu podczas wcześniejszej fazy planowania, to w rzeczywistości proces filmowania i edycji zawiera element nauki metodą prób i błędów. Ważne jest, aby dać uczestnikom i uczestniczkom możliwość odkrywania i eksperymentowania. Postaraj się stworzyć bezpieczną, swobodną przestrzeń, w której wszyscy poczują się komfortowo (Borg i Grech 2017) i będą zachęcani do kreatywności, badania, wyrażania swoich poglądów i pracy z innymi, z uwzględnieniem stosownych aspektów etycznych.
Kluczowe w warsztatach jest to, że proces filmowania i edycji w dużym stopniu opiera się na współpracy w ramach każdej „ekipy filmowej”. Wymaga on od młodych ludzi interakcji i nawiązywania kontaktów między sobą oraz uzgadniania sposobów wspólnej pracy. Mechanizm ten nie tylko daje im możliwość ćwiczenia i rozwijania umiejętności pracy w zespole – czy też zdolności filmowania i montażu – lecz także może pomóc w budowaniu odporności i osiągania biegłości w kreatywnym radzeniu sobie z różnymi wyzwaniami, we współpracy z innymi w celu zadawania pytań oraz omawiania i rozwijania pomysłów.
Zamiast dążyć do stworzenia zgrabnego, technicznie doskonałego filmu, ważniejsze jest to, by poprzez proces wspólnego tworzenia filmu uczestnicy aktywnie angażowali się w kwestie związane z tolerancją religijną i pokojem w przeszłości i obecnie. Ostatnia sesja kursu dotyczy sposobu, w jak i dydaktycy mogą wspierać młodych ludzi w jak najlepszym wykorzystaniu możliwości do refleksji, jakie stwarzają warsztaty.
Możesz teraz przejść do Sesji nr 4.
Niniejszy darmowy kurs został opracowany przez Johna Maidena, Davida Robertsona, Stefanie Sinclair i Johna Wolffe’a. Został opublikowany w maju 2022 r.
Z wyjątkiem materiałów pochodzących od podmiotów zewnętrznych i o ile nie wskazano inaczej (zob. warunki i zasady), niniejsze treści są udostępniane na międzynarodowej licencji Creative Commons — Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International — CC BY-NC-ND 4.0 (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych). Użytkownik zobowiązuje się nie rozpowszechniać materiałów z tego kursu bez uprzedniej pisemnej zgody The Open University.
Poniższe materiały, których autorów tu wymieniamy, są zastrzeżone i wykorzystywane na podstawie licencji (nie podlegają one licencji Creative Commons). Serdecznie dziękujemy następującym źródłom za zgodę na powielenie materiałów w niniejszym darmowym kursie:
Odznaka kursu: ©The Open University
Zdjęcie tytułowe kursu: wykorzystane za zgodą uczestników warsztatów RETOPEA. http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Zdj. 1: zdjęcie: Henning Jürgens ©The Open University
Zdj. 2: zdjęcie: Albert Kozik, Amy Popple © The Open University
Zdj. 3: zdjęcie wykonane przez uczniów w Estońskim Muzeum Narodowym w Tartu dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Zdj. 4: zdjęcie wykonane przez studentów w Estońskim Muzeum Narodowym w Tartu dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Zdj. 5: zdjęcie wykonane przez uczniów w Estońskim Muzeum Narodowym w Tartu dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Zdj. 6: zdjęcie: Amy Popple ©The Open University
Zdj. 7: zdjęcie: Albert Kozik ©The Open University
Zdj. 8: zdjęcie: u góry: jak wygląda na ekranie program do edycji OpenShot; (u dołu) Okna źródła i zapisu na osi czasu programu Adobe Premiere Openshot to darmowe oprogramowanie, które można rozpowszechniać i/lub modyfikować zgodnie z warunkami Powszechnej Licencji Publicznej GNU opublikowanej przez Free Software Foundation. https://www.openshot.org
Zdj. 9: dzięki uprzejmości Joany Suklevskiej
Zdj. 10: Autorka zdjęcia: Stefanie Sinclair ©The Open University
Film nr 1: The Open University dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Film nr 2: The Open University dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Film nr 3: The Open University dla projektu RETOPEA http://www.retopea.eu/ s/ start/ page/ home
Film nr 4: Edycja wideo w OpenShot - tutorial dla początkujących https://www.youtube.com/ watch?v=0a_B4LxTy3Yhttps://www.openshot.org
Dołożono wszelkich starań, aby skontaktować się z właścicielami praw autorskich. Jeśli któryś z nich został nieumyślnie pominięty, wydawcy chętnie podejmą odpowiednie działania przy najbliższej sposobności.
Nie przegap okazji!
Jeśli lektura powyższego tekstu zainspirowała cię do dalszej nauki, zachęcamy do dołączenia do milionów osób, które odkrywają nasze darmowe materiały edukacyjne i kwalifikacje, odwiedzając The Open University – www.open.edu/ openlearn/ free-courses.