Haki za Mazingira na Kijamii kwa Ardhioevu na Jamii

Licha ya kutambua kwamba asili hutoa faida nyingi, hasa kwa maskini na makundi yaliyotengwa, upotevu na uharibifu mkubwa wa asili unaendelea kuchangia kutokuwa na utulivu wa hali ya hewa na kupungua kwa bayoanuwai. Hii ni kweli hasa kwa mifumo ya ikolojia ya ardhioevu, kwani zaidi ya asilimia 35 ya ardhioevu imepotea tangu mwaka 1970 na humusi moja iko katika hali ya uharibifu kwa sasa.

Inahitajika mbinu mpya za kuhifadhi ardhioevu na kudumisha faida zinazotolewa nayo. Mradi wa "Utekelezaji wa Haki za Ardhioevu kwa ajili ya Bayoanuwai na Ustahimilivu wa Jamii," unaofadhiliwa na Mpango wa Darwin wa Uingereza, ulichunguza utekelezaji wa mbinu ya Haki za Ardhioevu katika nchi za Bolivia, Ecuador, Guyana, Kenya na Sri Lanka. Mradi huu ulitathmini jinsi ya kuingiza haki za ardhioevu za kuwepo na kufanya kazi kupitia usimamizi wa kijamii, vyombo vya kisheria na mifumo ya utawala, ambayo hupelekea mafanikio katika uhifadhi wa bayoanuwai na kupunguza umasikini.(https://cobracollective.org/projects/rights-of-wetlands-operationalisation-for-biodiversity-and-community-resilience.php).

Ingawa kozi hii ya mtandaoni ilitengenezwa kwa ushirikiano na washirika kutoka Bolivia, Ecuador, Guyana, Kenya na Sri Lanka, inajengwa juu ya kazi za Cobra Collective katika miradi mbalimbali na inapatikana na kufaa kwa mtu yeyote anayetaka kufanya kazi na jamii yake au jamii nyingine ili kuboresha uhusiano wetu na asili, kutekeleza usimamizi bora na kuelewa haki za kijamii na mazingira kwa undani zaidi. Kozi hii inalenga maeneo ya makazi ya ardhioevu, lakini mbinu na mikakati ilizowasilishwa inaweza kutumika kwa mifumo yote ya ikolojia.

Matokeo ya Kujifunza

Kozi hii inashughulikia mada mbalimbali ili kukusaidia kuelewa vyema ardhioevu ni nini, suluhisho gani jamii zinaweza kutumia kuhifadhi na kulinda ardhioevu, jinsi ya kutekeleza mipango bora ya usimamizi wa ardhioevu, na kuelewa mbinu za Haki za Asili na Haki za Ardhioevu, haki za kijamii na mazingira, pamoja na umuhimu wa maarifa ya jadi katika uhifadhi. Inaweza kusaidia jamii, mashirika ya serikali na mashirika ya kiraia kuendeleza mbinu bora za usimamizi na kutekeleza sera bora zinazohusiana na asili. Mada zifuatazo zinajumuishwa katika kozi hii:

Kozi

1. Utangulizi wa Ardhioevu

• Ardhioevui ni nini
• Aina za maeneo ya makazi ya ardhioevu
• Sifa za ardhioevu

2. Suluhisho kwa ardhioevu

• Changamoto na vitisho vinavyokabili ardhioevu na jamii
• Suluhisho kwa ardhioevu na jamii

3. Haki za Asili na Haki za Ardhioevu

• Kwa nini tunahitaji Haki za Ardhioevu
• Nini maana ya Haki za Ardhioevu na Haki za Asili
• Jinsi ya kutekeleza Haki za Ardhioevu

4. Mipango ya usimamizi wa Ardhioevu 

• Mipango ya usimamizi wa Ardhioevu Kitengo 1
  • Jinsi ya kupanga
  • Mbinu za kushirikisha wadau

• Mipango ya usimamizi wa Ardhioevu Kitengo 2
  • Jinsi ya kuelezea eneo lako oevu
  • Jinsi ya kutathmini vipengele muhimu vya ardhioevu

• Mipango ya usimamizi wa Ardhioevu Kitengo 3
  • Jinsi ya kuweka malengo ya usimamizi kwa vipengele muhimu vya ardhioevu

• Mipango ya usimamizi wa Ardhioevu Kitengo 4
  • Jinsi ya kuandaa mpango wa shughuli za usimamizi
  • Ufuatiliaji na tathmini ya mpango

5. Haki za Kijamii na Mazingira 

• Haki za Kijamii na Mazingira Kitengo 1
  • Haki za Kijamii ni nini?
  • Haki za Mazingira ni nini?
• Haki za Kijamii na Mazingira Kitengo 2
  • Haki za Kijamii na Mazingira nchini Bolivia
• Haki za Kijamii na Mazingira Kitengo 3
  • Haki za Kijamii na Mazingira nchini Ecuador
• Haki za Kijamii na Mazingira Kitengo 4
  • Haki za Kijamii na Mazingira nchini Guyana
• Haki za Kijamii na Mazingira Kitengo 5
  • Haki za Kijamii na Mazingira nchini Kenya
• Haki za Kijamii na Mazingira Kitengo 6 
  • Haki za Kijamii na Mazingira nchini Sri Lanka

6. Maarifa ya Jadi

• Maarifa ya Jadi Kitengo 1
  • Umuhimu wa maarifa ya jadi
• Maarifa ya Jadi Kitengo 2
  • Mikataba ya kimataifa, makubaliano na rasilimali zinazohusiana na haki na maarifa ya watu wa asili na jamii za wenyeji
• Maarifa ya Jadi Kitengo 3
  • Haki za Asili na maarifa ya jadi
• Maarifa ya Jadi Kitengo 4
  • Je, utekelezaji bora wa ujumuishaji wa maarifa ya jadi unakuwaje?

• Maarifa ya Jadi Kitengo 5
  • Changamoto na suluhisho kwa ujumuishaji wa maarifa ya jadi

• Maarifa ya Jadi Kitengo 6
  • Mapendekezo kuhusu ujumuishaji wa maarifa ya jadi

Nani anapaswa kusoma kozi hii?

Hakuna ujuzi au maarifa maalum yanayohitajika kabla ya kuchukua kozi hii. Unahitaji tu kuwa na uwazi, udadisi na nia ya kujifunza jinsi ya kushirikiana na jamii na asili kwa njia yenye tija na ya heshima. Kozi hii imebuniwa kusaidia mwanajamii anayetamani kuhamasisha jamii yake ili kufanikisha uhusiano bora na wa haki zaidi na asili, au kushirikiana na watunga sera ili kuleta mabadiliko chanya kwa jamii na asili. Pia imebuniwa kuwa msaada kwa wataalamu wanaofanya kazi katika mashirika ya serikali au yasiyo ya serikali ambao wanataka kufanya kazi kwa ufanisi zaidi na jamii na asili.

Jinsi wanafunzi wanaweza kusoma kozi na  kujitathmini

Kwenye ukurasa wa mwanzo wa kila kitengo cha kozi (utahitaji kujisajili kwa kila kitengo), utapata vichupo vifuatavyo: "Maelezo ya Kozi", "Yaliyomo katika Kozi" na "Mapitio ya Kozi".

"Maelezo ya Kozi", ambapo uko sasa, yanajumuisha muhtasari mfupi wa kozi na matokeo yake. Kwa kubofya kichupo cha "Yaliyomo katika Kozi", utaona orodha ya masomo ya kozi. Kila somo lina video, shughuli zilizopendekezwa na jaribio la kujitathmini la mwisho. Video hizo zinaweza kuchezwa moja kwa moja ndani ya ukurasa wa kozi.

Ili kufikia jaribio la kujitathmini, bofya aikoni.

Kuanza jaribio, bofya “Anza Jaribio”. Baada ya kujibu maswali yote, hakikisha unabonyeza “Maliza Jaribio”  kisha “Tuma Yote na Maliza” ili kuona tathmini ya mtihani. Utahitaji kupata alama ya 70% au zaidi kufaulu jaribio. Unaweza kufanya majaribio yote mara nyingi kadri upendavyo. Kurudi kwenye masomo mengine, bonyeza “Yaliyomo katika Kozi”.

Unaweza kufanya majaribio ya kujitathmini mara nyingi unavyotaka. Tunapendekeza ufanye majaribio hayo hadi upate majibu yote sahihi ili kuhakikisha umeelewa vizuri somo.

Kama unataka kutuma maoni yoyote kuhusu kozi, unaweza kwenda kwenye Ukurasa Mkuu (Homepage) na kubofya kichupo cha “Mapitio ya Kozi”.

Pata Cheti cha Kushiriki

Kwa kusoma kozi hii, utapata fursa ya kupata cheti cha kushiriki baada ya kukamilisha kozi – unahitaji kubofya kitufe cha ‘Jisajili’ (Enrol) ili uweze kufanya majaribio na shughuli na kupakua cheti chako cha kushiriki.

Kuhusu kozi hii

Kumaliza kozi hii mtandaoni kutachukua takriban masaa 24.

Taarifa za Haki Miliki

Kozi hii inapatikana chini ya leseni ya CC BY-NC-SA 4.0: Cobra Collective

Nyenzo zozote za wahusika wengine zinazotumika katika kozi hii zinatumika kwa idhini na si zetu kutoa. Nyenzo hizi haziko chini ya leseni ya Creative Commons. Tafadhali angalia masharti na vigezo pamoja na Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs). Kwa taarifa zaidi kuhusu haki miliki, tafadhali angalia sehemu ya shukrani za kozi.

Marejeleo ya Kozi

Cobra Collective. 2025. Kozi ya Mafunzo Mtandaoni ya Haki za Mazingira na Kijamii kwa Ardhioevu.

Shukrani

Michoro imeandaliwa na Ed Dingli (www.eddingli.com).

Uhuishaji umeandaliwa na Rosie Miles (www.rosiesmiles.com).

Vitengo vya Maarifa ya Jadi vimebadilishwa kutoka kwenye moduli ya mtandaoni iliyotengenezwa na Dkt. Lisa Ingwall-King kupitia mradi wa maarifa ya jadi huko Guyana: https://cobracollective.org/projects/traditional-knowledge-and-conservation.php

Washirika wa mradi ni pamoja na:

• Wetlands International Kenya
• Wetlands International Global Office, Uholanzi
• Community Environmental Legal Defense Fund, Marekani
• Cobra Collective, Uingereza
• Taasisi ya Usimamizi wa Maji Duniani, Sri Lanka
• Wizara ya Mazingira, Sri Lanka
• Bodi ya Maendeleo ya Wilaya ya Rupununi Kaskazini, Guyana
• ATAYAK - Asociación de Yachak del Pueblo de Sarayaku, Ecuador
• Chuo Kikuu cha Worcester State, Marekani
• Universidad Católica de Bolivia "San Pablo", Bolivia
• Practical Action nchini Bolivia, Bolivia