Para 1.12

Ynghlwm wrth y mudiad hwn i ddarparu ymdeimlad o hunaniaeth a chenedligrwydd i’r Cymry, daeth amrywiaeth eang o arwyddion, symbolau a regalia. Soniwyd eisoes am y cysylltiad a wnaed rhwng cromlechi a meini hirion a gydag allorau derwyddon, ac yn 1751, pan gynlluniodd Lewis Morris faner ar gyfer Cymdeithas newydd y Cymmrodorion o Gymry Llundain, dewisodd y derwydd hynafol a Dewi Sant fel y ddau ffigur ategol ar yr arfbais a’r symbolau. Ymddangosodd y derwydd ar dudalennau blaen nifer o lyfrau ar Gymru, tra bod Iolo Morganwg wedi gwneud llawer i feithrin myth y cylch barddol neu’r Orsedd. Daeth y delyn, y genhinen a gafr wyllt y mynyddoedd hefyd i'r amlwg fel symbolau cynrychioliadol o draddodiad Cymru, fel y gwnaeth tair pluen estrys Tywysog Cymru. Yn gynnar yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg daeth y ddraig goch yn symbol poblogaidd, tra yn y 1830 au, creodd Augusta Waddington, Arglwyddes Llanofer, yr hyn sydd bellach yn cael ei ystyried fel gwisg genedlaethol draddodiadol Cymru, sy'n cynnwys clogyn coch mawr a het ddu uchel. Arweiniodd y gwaith hwn o ddatblygu cyfoeth o arwyddluniau at ymgorffori ymwybyddiaeth ddiwylliannol a chenedlaetholgar gref o draddodiadau’r gorffennol.