1. ප්‍රජා සාමාජිකයින් තෝරා ගැනීම සහ දැන හඳුනා ගැනීම
බොහෝ සම්බන්ධකම් ප්‍රජා රැස්වීමකින් ආරම්භ වේ. කුමන ආකාරයේ සම්බන්ධතාවයක් සැලසුම් කර තිබේද යන්න මෙහිදී ඔබ දැක්විය යුතුය. ප්‍රජා සහභාගී වීමට පෙර සහභාගී වීම සඳහා අවශ්‍ය දේ සඳහන් කිරීම වැදගත් ය. සම්බන්ධ වීමේ ක්‍රම පසුකාලීන ඒකක වලදී වඩාත් විස්තරාත්මකව සාකච්ඡා කෙරේ.

සම්බන්ධ වීමට වඩාත් සුදුසු පුද්ගලයින් තෝරා ගැනීමට ඔබට නිර්ණායක භාවිතා කළ හැකිය. මේවා ප්‍රජා සම්බන්ධීකරණය, විශේෂිත භාෂා කුසලතා, තොරතුරු තාක්‍ෂණ කුසලතා, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය හෝ වයස පිළිබඳ පූර්ව අත්දැකීම් ය. භාෂාව විශේෂයෙන් වැදගත් වන බැවින් ඔබ සියලු දේශීය භාෂා හෝ උපභාෂා කථා නොකරන්නේ නම් ඔබට හොඳ පරිවර්තකයෙකු සිටිය යුතුය. හැකිතාක් දුරට ප්‍රජාව නියෝජනය කරන්න. වයස (වැඩිහිටියන්, තරුණයින්), ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, ජනවාර්ගික ස්ථානය, සමාජ තත්වය, ආගම, රැකියාව සහ ප්‍රජා සහභාගීත්වය අනුව නිශ්චිත කණ්ඩායම් පැහැදිලිව හඳුනාගෙන ඒවා වෙන්කර හඳුනා ගැනීම හොඳ අදහසකි.

සහභාගිවන්නන් ඉදිරිපත් වූ පසු, ඔබ ඔවුන්ව දැන හඳුනා ගැනීමට අවශ්‍ය වනු ඇත. මෙය පහසු කිරීම සඳහා පහත සඳහන් ප්‍රශ්න භාවිතා කරන්න:

ආරම්භ කිරීමට පෙර ප්‍රජා සාමාජිකයින්ගෙන් ඇසීමට ප්‍රශ්න:

• ඔබේ නම කුමක්ද?
• ඔබ පැමිණෙන්නේ කොහෙන්ද?
• ඔබට ඇති කුසලතා සහ අත්දැකීම් මොනවාද?
• මෙම කණ්ඩායමට සම්බන්ධ වීමෙන් ඔබ බලාපොරොත්තු වන්නේ කුමක්ද?
• ඔබේ රුචිකත්වයන් මොනවාද?
• ඔබේ වයස කීයද?
• ඔබ කතා කරන භාෂා/උපභාෂා මොනවාද?

2. ඔබට මුහුණ පෑමට සිදුවිය හැකි ගැටලු මොනවාද? සදාචාරාත්මක සලකා බැලීම්
සදාචාරය යනු ප්‍රජා සහභාගීත්වයේ අනිවාර්ය අංගයකි. එක්තරා ආකාරයකින් ආචාර ධර්ම යනු ප්‍රජා සහභාගීත්වයේ ඇති විය හැකි අහිතකර බලපෑම් වළක්වා ගැනීමට උත්සාහ කළ යුතු හැසිරීම් හා ක්‍රියාවලි ලැයිස්තුවකි. සදාචාරය යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ සාධාරණ හා යහපත් ලෙස පදනම් වූ සමානාත්මතාවය, ධනාත්මක ආකල්පය, නිර්නාමිකභාවය සහ එකඟතාවයයි. අයිතිවාසිකම්, බැඳීම්, සමාජයට ලැබෙන ප්‍රතිලාභ සහ සාධාරණත්වය අනුව අප කරන දේ සඳහා එය මාර්ගෝපදේශ සපයයි.

පහත දැක්වෙන්නේ සමහර ආචාර ධර්ම මාර්ගෝපදේශයන් ය:

• සහභාගී වීම - සමහර පුද්ගලයින්ට ඔබ සමඟ සම්බන්ධ වීමට බාධාවක් දැනිය හැකි බැවින් විවිධ සහභාගී වීමේ ක්‍රම භාවිතා කරන්න (වැඩි විස්තර පාඨමාලාවේ 2).
  
• බලාපොරොත්තු ඉහළ නංවන්න එපා - සම්බන්ධතාවයේ අරමුණු ප්‍රජා සාමාජිකයින් විසින් සම්පූර්ණයෙන් අවබෝධ කරගත් බවටත් ව්‍යාජ බලාපොරොත්තු ගොඩනඟා නැති බවටත් වග බලා ගන්න.
  
• එකඟතාව - කිසියම් වීඩියෝ පටයක් හෝ ඡායාරූප ගැනීමට පෙර සියලුම ප්‍රජා සාමාජිකයින්ගේ කැමැත්ත විමසීම වැදගත් ය. මෙම එකඟතාව ලබා ගැනීම සඳහා දැනුම් දුන් එකඟතා පත්‍රයක් භාවිතා කළ හැකිය - (උදාහරණය පෙන්වන්න).
  

• හිමිකාරිත්වය - ආරම්භ කිරීමට පෙර, දත්ත වල අයිතිය ඉතා පැහැදිලිව දැක්විය යුතුය. දත්ත අයිති කවුරුන්ද සහ එය ලබා ගත හැක්කේ කොතැනද යන්න (ගබඩා කිරීමේ ස්ථානය) තහවුරු කර ගැනීම වැදගත් වේ. බොහෝ අවස්ථාවන්හීදී මෙය ගම් සභාවක්/ප්‍රජා මූලික සංවිධානයක් විසින් නියෝජනය කරන ප්‍රජාවක් වනු ඇත. කිසියම් සංවේදී පුද්ගලික දත්ත නම් වලින් හඳුනා නොගත යුතු බව සලකන්න. ප්‍රසිද්ධියේ ලබා ගත හැකි සියළුම දත්ත සඳහා Creative Commons “Attribution Non-Commercial No Derivatives” (CC BY-NC-ND) බලපත්‍රය යටතේ බලපත්‍ර ලබා ගන්නා බව පැහැදිලිව සලකන්න. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ මුල් දත්ත බෙදා හැරීම මුල් කතුවරුන්ට පැවරිය යුතු බවත්, එම දත්ත වාණිජමය අරමුණු සඳහා භාවිතා කිරීමට ඉඩ නොදෙන බවත්, එම දත්ත නැවත මිශ්‍ර කළහොත්, පරිවර්‍තනය කළහොත් හෝ ඒ මත ගොඩනැඟුවහොත් එය එසේ බෙදා හැරිය නොහැකි බවත් ය.
• බලපත්‍ර - ක්‍රියාකාරකම ආරම්භ කිරීමට පෙර සුදුසු සියලු බලපත්‍ර ලබාගෙන ඇති බවට වග බලා ගන්න. සාමූහික ස්වදේශික අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර තන්ත්‍රයේ සඳහන් වන පරිදි නිදහස්, පෙර සහ දැනුම් දෙන ලද එකඟ වීමේ (එෆ්පීඅයිසී) අයිතියට අනුකූලව මෙම ගිවිසුම් අනුමත වීමට පෙර ප්‍රජාව සමඟ පූර්ව සාකච්ඡා කිරීම සහ ඔවුන්ගේ ලිඛිත අනුමැතිය සාමාන්‍යයෙන් මෙයට ඇතුළත් වේ.
 http://www.fao.org/indigenous-peoples/our-pillars/fpic/en/

• සම්බන්ධ වීම සඳහා ගෙවීම - ප්‍රජා සාමාජිකයින්ගේ සහභාගීත්වය සඳහා ගෙවීමක් නොලැබෙන බව පැහැදිලි කරන්න.
• වයස අවුරුදු 18 ට අඩු සහභාගිවන්නන් - ක්‍රියාකාරකම් වලදී ළමයින් සහ තරුණයින් සිටිය හැකි බව පිළිගත යුතුය. ළමයින් සහ යෞවනයන් සමඟ ඕනෑම සහභාගී වීමක් සිදු කළ යුත්තේ ප්‍රජා වැඩිහිටියන් එක් අයෙකු හෝ කිහිප දෙනෙකු ඉදිරිපිටදී සහ දෙමාපියන්ගේ/වැඩිහිටියන්ගේ පූර්‍ණ අනුමැතියක් ඇතිව සහ ඉහත විස්තර කර ඇති එකම එකඟතාවයෙන් හා දත්ත හිමිකම මාර්ගෝපදේශ යටතේ ය.

3.ක්‍රියාකාරකම් විනෝදජනක හා සිත් ඇදගන්නා සුළු විය යුතුය

ප්‍රජා සහභාගීත්වයේ වැදගත්ම අංගයක් නම් එය විනෝදජනක හා සිත් ඇදගන්නා සුළු විය යුතු බවයි.අත්දැකීම් මත පදනම්ව, චින්තනය, නිර්‍මාණාත්මකභාවය සහ සාකච්ඡාව උත්තේජනය කිරීම සඳහා ප්‍රවේශයන් සහ තාක්‍ෂණ රාශියක් තිබෙන බව අපි දනිමු. ඒවායේ  නියැලීම විනෝදජනක වන අතර සහභාගිවන්නන් තුළ 'හොඳ හැඟීමක්' ඇති කිරීමේ වාතාවරණයක් ජනනය කළ හැකිය. විනෝදජනක  ක්‍රීඩා භාවිතා කිරීමෙන් පාර්ශවකරුවන්ගේ අවධානය වැඩි කර ගත හැකිය (Icebreakers and energizers). විශේෂයෙන්, සැසියක් ආරම්භයේදී සහ දිවා ආහාරයෙන් පසු සැසියකදී මෙම ක්‍රම භාවිතා කළ හැකිය.

4. ප්‍රතිචාර සහ ඇගයීම

ක්‍රියාකාරකම් වලදී නිතිපතා ප්‍රතිචාර ලබා ගැනීම සහ ඇගයීම වැදගත් වේ. එසේ කිරීමේදී දෙපැත්තෙන්ම ඉගෙන ගත් දේ පිළිබඳව සාකච්ඡා කළ හැකිය. ඔබ පැවැත්වූ සැසිය ගැන නිතරම සිතන්න. වෙනස් කළ යුත්තේ කුමක්ද? ධනාත්මක දේ මොනවාද? ප්‍රගතිය නිරීක්ෂණය කිරීම සහ බලපෑම  ඇගයීම සඳහා සමස්ත ප්‍රජා සහභාගීත්වය පුරාම අධීක්ෂණය සහ ඇගයීම අඛණ්ඩව කිරීම ද වැදගත් ය.