1 Religieuze diversiteit in Europa
Europa is een religieus divers continent. Hoewel sommige Oost-Aziatische en Afrikaanse landen een hogere religieuze diversiteit hebben, hebben veel Europese landen hoge scores op de religieuze diversiteitsindex behaald, zoals berekend door het Pew Research Center. In 2010 waren de Europese landen in het bovenste kwart van de scores voor religieuze diversiteit (in aflopende volgorde) Nederland, Bosnië-Herzegovina, Frankrijk, België, Letland, Noord-Macedonië, Estland, Zweden, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk (Pew Research Center, 2014).
Activiteit 1
Bekijk nu de volledige tabel die de Religieuze diversiteitsindexscores per land [Tip: hold Ctrl and click a link to open it in a new tab. (Hide tip)] aangeeft, van het Pew Research Center.
De tabel wordt aanvankelijk weergegeven in alfabetische volgorde van land, maar door op de koppen te klikken, kunt u deze weergeven in volgorde van diversiteitsindex (RDI), of in de volgorde van percentages van een bepaalde religie. Verken de tabel en noteer uw gedachten waarom de hierboven genoemde Europese landen hoog scoorden op deze diversiteitsschaal? Kunt u manieren bedenken waarop hun verschillende verledens hun huidige diversiteit hebben gevormd?
Discussion
Religieuze diversiteit neemt verschillende vormen aan, die de geschiedenis van de verschillende regio's van het continent weerspiegelen. Tijdens het Ottomaanse rijk tussen de veertiende en negentiende eeuw vestigden moslims zich bijvoorbeeld op de Balkan, wat betekent dat Bosnië en Noord-Macedonië aanzienlijke langdurige moslimminderheden hebben. Veel recenter, in het midden tot het einde van de twintigste eeuw, migreerden talrijke moslims vanuit Zuid-Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika naar West-Europese landen. Patronen van migraties werden vaak gevormd door historische koloniale connecties, bijvoorbeeld van Zuid-Azië tot Groot-Brittannië en van Noord-Afrika tot Frankrijk.
Er zijn ook kleinere maar significante minderheden van andere religies, met name hindoes in het Verenigd Koninkrijk en Nederland, en joden in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. De hoge scores van de voormalige Sovjet-Unie-landen Estland en Letland illustreren een andere belangrijke dimensie: de wijdverbreide aanwezigheid van mensen die zich met geen enkele religie identificeren (niet-gelieerd), wat ook een stijgende trend is in West-Europa.
Europeanen hebben een gemengde staat van dienst in het omgaan met religieuze diversiteit, zelfs diversiteit binnen de historisch dominante religie van het continent, het christendom. Voorbeelden van intolerantie zijn talrijk: de verdrijving van moslims uit Spanje aan het einde van de vijftiende eeuw; de ‘godsdienstoorlogen’ van de zestiende eeuw; de terugtrekking van de katholieke Franse koning Lodewijk XIV in 1685 van de tolerantie van protestanten die zijn grootvader Hendrik IV in 1598 had verleend; en de onderdrukking van alle religies in de Sovjet-Unie en haar satellietstaten in de twintigste eeuw. Het meest extreem was de genocide op de meerderheid van de Europese Joden tijdens de Holocaust van de jaren veertig.
Niettemin gaat het RETOPEA-project (en dus deze cursus) uit van de veronderstelling dat geïnformeerde betrokkenheid bij het verleden van zowel Europese als niet-Europese landen ons ook positieve ideeën over religieuze tolerantie kan bieden. Zo verlangde de oude Indiase keizer Ashoka 'dat op alle plaatsen mensen van verschillende religieuze sekten zouden wonen' (geciteerd in Mukherjee, 1928, pp. 149-50); de zestiende-eeuwse Poolse koning Stefanus probeerde de religieuze vrede te bewaren door te zeggen dat hij 'niet over het geweten wilde heersen' (Keckermannus, 1610); en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, afgekondigd in het jaar 2000, verbiedt onder meer discriminatie op grond van ‘religie of overtuiging’ (Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten, 2000).
Even belangrijk als deze formele verklaringen van politieke leiders was echter het wijdverbreide vermogen van mensen van verschillende religies om vreedzaam naast elkaar te leven, ongeacht de aspiraties van hun leiders voor tolerantie. Hoewel zo'n co-existentie kan mislukken, soms met tragische gevolgen, hebben historische perioden in veel landen aangetoond dat vrede en samenwerking een duurzamere realiteit zijn dan conflict en vervolging.
In 2018 verklaarde de toenmalige Duitse bondskanselier Angela Merkel dat ‘tolerantie de ziel van Europa is’ (geciteerd in het Europees Parlement, 2018). De historische realiteit is complexer, maar om haar bewering voor de toekomst werkelijkheid te laten worden, moeten jonge mensen de erfenissen van het verleden begrijpen en ermee omgaan, en toegerust zijn om misbruiken uit het verleden die intolerantie kunnen aanwakkeren, aan te vechten.
Inleiding