2 De opvattingen van jongeren over religie, tolerantie en geschiedenis

Voordat u begint na te denken over hoe u jongeren kunt betrekken bij de kwesties religie en tolerantie, is het de moeite waard even stil te staan bij wat er al bekend is over hun houding ten opzichte van religieuze diversiteit. Lopend onderzoek (zie: Maiden, Salmesvuori, Sinclair, Van Nieuwenhuyse en Wolffe, 2022) heeft tot de volgende inzichten geleid:

• Jonge mensen waarderen religieuze diversiteit en zijn er doorgaans positiever over dan ouderen (in theorie tenminste). Sommigen van hen koesteren echter nog steeds grote vooroordelen, bijvoorbeeld tegen de bouw van moskeeën in Duitsland.
• Talloze ‘concentrische cirkels’ van invloed vormen de opvattingen van jongeren, met familie als de belangrijkste cirkel, daarna vrienden en school, en pas dan de eigen geloofsgemeenschap (als ze er al toe behoren).
• Lokale context is belangrijk. Onderzoekers van het RETOPEA-project vonden bijvoorbeeld significante contrasten tussen jongeren op scholen in Londen in zeer diverse multireligieuze gebieden en jongeren op een school in een stad in het noordwesten van Engeland met een overwegend blanke bevolking. Frequent zinvol contact met mensen van andere religies, vooral op school, leidt tot meer tolerantie en acceptatie.
• Radio en televisie heeft een beperkte impact. Terwijl stereotypen worden gepropageerd door zowel nieuws als drama's - bijvoorbeeld van moslimextremisten of katholieke pedofielen - hebben jongeren een kritische kijk op dergelijk materiaal en zouden ze graag zien dat de media meer genuanceerd en evenwichtiger omgaan met religie. Hun eigen opvattingen worden steeds vaker beïnvloed door YouTube en sociale media, maar ook door meer traditionele media. Hoewel sociale media niet onderhevig zijn aan traditionele 'gatekeepers’ en daarom nepnieuws zoals complottheorieën kunnen promoten, kan het ook positieve effecten hebben. Het is echter van cruciaal belang om visuele en mediageletterdheid te bevorderen, zodat jongeren toegerust zijn om een goed oordeel te vellen.
• Jongeren hebben vaak een beperkt 'presentistisch' begrip van het verleden, wat vaak een weerspiegeling is van hun beperkte kennis. Ze hebben de neiging om episoden als de Holocaust of zogenaamde ‘godsdienstoorlogen’ aan te grijpen als bewijs dat het vroeger ‘erger’ was dan in het heden, of anachronistische morele oordelen op te leggen zonder zich bewust te zijn van de complexiteit van historische contexten. Een centrale doelstelling van het RETOPEA-project is om resources en aanmoediging te bieden om deze kijk op het verleden ter discussie te stellen, en om jongeren te helpen het te zien als een bron van ideeën om in plaats daarvan creatief na te denken over hun huidige situatie.