6 ffordd o sicrhau bod eich llais yn cael ei glywed yng Nghymru

Ers dechrau datganoli ar ddiwedd y ganrif ddiwethaf, mae bywyd dinesig Cymru wedi tyfu mewn ffyrdd nad oedd llawer wedi dychmygu'n bosibl.

Gan fod y Senedd wedi tyfu mewn grym ac mae mwy o sefydliadau cenedlaethol wedi tyfu mewn statws, felly hefyd mae wedi dod yn bwysicach i bawb yng Nghymru sicrhau bod eu llais yn cael ei glywed.

Er y gallai weithiau deimlo bod y broses gwneud penderfyniadau'n cael ei dileu o fywyd bob dydd dinasyddion cyffredin, ni fu erioed gyfnod pwysicach i bob un ohonom ddefnyddio ein dylanwad.

Ond sut allwch chi sicrhau bod eich llais yn cael ei glywed? Dyma chwe syniad i chi allu dechrau arni.

1. Siaradwch â’ch gwleidyddion lleol

Mae pawb yng Nghymru’n cael ei gynrychioli gan bum Aelod o’r Senedd. Mae ein gwlad wedi’i rhannu yn 40 etholaeth, ac mae’r rhain wedi’u grwpio yn bum rhanbarth. Mae gan bob etholaeth Aelod unigol o’r Senedd, ac mae gan bob rhanbarth bedwar Aelod o’r Senedd.

Eu swydd yw cynrychioli ni yn y Senedd a helpu i lywio’r deddfau sy’n ein llywodraethu ni. Os nad ydynt yn aelodau o’r llywodraeth, maent yno i ofyn cwestiynau anodd i’r Gweinidogion a gwneud yn siŵr bod arian y cyhoedd yn cael ei wario’n briodol.

Mae Aelodau o’r Senedd ledled y wlad yn cynnal cymorthfeydd rheolaidd. Mae'r rhain yn gyfleoedd i drigolion ddod atynt gydag unrhyw fater y mae angen help arnynt. Gall fod yn broblem wrth geisio help ar gyfer problem iechyd penodol, problem â’r casgliadau gwastraff lleol, neu drafnidiaeth leol wael.

Neu gallai fod yn rhywbeth rydych eisiau dweud wrthynt amdano – rhywbeth rydych eisiau iddynt ei godi yn y Senedd. Ymgyrch o blaid neu yn erbyn rhywbeth, mater sy'n agos at eich calon, neu achos rydych chi'n poeni amdano.

Dysgu pwy yw eich Aelodau Seneddol lleol a sut i gysylltu â nhw.

2. Llofnodwch neu gwnewch ddeiseb

Un o’r ffyrdd mwyaf effeithiol o gael gwleidyddion i drafod mater sydd o bwys i chi yw llofnodi deiseb, neu hyd yn oed dechrau eich deiseb eich hun.

Mae gan y Senedd bwyllgor deisebau sy'n cynnwys Aelodau o'r tair plaid fwyaf a'u gwaith yw ystyried deisebau sydd wedi'u cyflwyno iddynt a cheisio camau gweithredu ar ba bynnag fater y mae'r ddeiseb yn ymwneud ag ef.

Maent yn cytuno i drafod unrhyw ddeiseb sydd â dros 250 llofnod. Os oes gan ddeiseb dros 10,000 o lofnodion, bydd wedyn yn cael ei ystyried ar gyfer trafodaeth yn y Senedd ei hun, lle bydd Aelodau’r Senedd yn cael cyfle i drafod y mater.

Y peth gwych am ddechrau deiseb yw nad oes angen i chi fod yn sefydliad mawr, neu hyd yn oed fod â grŵp mawr o bobl, i wneud hynny. Gall unrhyw berson unigol sydd â chyfeiriad yng Nghymru ddechrau un.

Dewch o hyd i’r deisebau mwyaf diweddar neu ddechrau eich deiseb eich hun.

3. Ymatebwch i ymgynghoriadau ac ymholiadau

Un o'r ffyrdd pwysicaf y mae unigolion sy'n gwneud penderfyniadau yn dod i wybod beth yw barn pobl am eu syniadau ar gyfer deddfau a pholisïau newydd yw drwy gynnal ymholiadau ac ymgynghoriadau cyhoeddus. Fel arfer, bydd syniad yn cael ei gyflwyno am ymgynghoriad, a bydd pobl a sefydliadau o ledled Cymru yn cael cyfle i ddweud eu barn arno.

Bydd pa bynnag gorff sydd wedi cynnig y syniad yn ystyried yr holl adborth hwn wrth ddatblygu'r syniad ymhellach. Yn aml, bydd ymateb cyhoeddus i'r ymatebion cyfunol a bydd y corff yn nodi pam ei fod yn cytuno neu'n anghytuno.

Gall unrhyw un ymateb i ymgynghoriadau. Gallech fod yn ymateb ar ran sefydliad (er enghraifft, eich cyflogwr neu grŵp rydych chi'n rhan ohono) neu ar eich rhan chi yn unig. Mae pob ymateb yr un mor bwysig ac yn cael yr un ystyriaeth.

Mae ymatebion fwyaf effeithiol pan fyddwch yn arddangos pam bod syniad penodol yn dda neu’n wael, a’r effaith gadarnhaol neu negyddol y gallai ei chael arnoch chi, ar bobl eraill, neu ar fusnes neu ardal benodol o Gymru.

Chwilio drwy holl ymgynghoriadau Llywodraeth Cymru.

Dewch o hyd i holl ymgynghoriadau'r Senedd yma. 

Byddwch hefyd yn gallu dod o hyd i ymgynghoriadau lleol ar wefan eich cyngor lleol.

4. Ymunwch ag ymgyrch

Os ydych chi'n poeni am fater, mae’n siŵr y bydd ymgyrch yn ei gylch. Mae grwpiau a phobl ym mhob cwr o Gymru sy’n poeni am yr un peth sydd wedi dod ynghyd i geisio defnyddio eu pŵer ar y cyd i greu newid.

Gallai fod yn unrhyw beth, o hawliau menywod i'r amgylchedd, tegwch hiliol i iaith, trafnidiaeth gyhoeddus i dai. Mae rhai grwpiau ymgyrchu yn gweithredu mewn lleoliadau penodol ac yn canolbwyntio ar faterion lleol penodol, tra bod eraill yn gweithio ledled y wlad (a thu hwnt) ar faterion cymdeithasol ehangach.

Yn aml, un o'r ffyrdd gorau o ddod o hyd i grwpiau ymgyrchu yw drwy'r cyfryngau cymdeithasol. Efallai y byddwch hyd yn oed yn gallu dod o hyd i bobl eraill yn eich ardal chi a allai fod â diddordeb eich helpu i ddechrau eich ymgyrch eich hun.

Gallwch hefyd edrych ar eich papurau newydd lleol (a chyfatebion ar-lein) i ddod o hyd i straeon am ddigwyddiadau ymgyrchu a allai fod yn digwydd yn eich ardal, a gwybodaeth am sut y gallwch gymryd rhan.

5. Cymerwch ran gyda sefydliad gwirfoddol neu drydydd sector

Mae ystod eang o elusennau a sefydliadau eraill sy'n cynrychioli profiadau neu ddiddordebau gwahanol bobl, yn eiriolwyr dros anghenion gwahanol bobl, ac yn defnyddio eu dylanwad ar unigolion sy’n gwneud penderfyniadau i geisio gwneud newid cadarnhaol yn y gymdeithas.

Mae cyfleoedd i gymryd rhan yn y mathau hyn o sefydliadau yr un mor amrywiol â'r sefydliadau eu hunain. Os oes gennych chi amser rhydd, efallai eich bod eisiau dod o hyd i gyfle i wirfoddoli ar gyfer elusen. Fel arall, efallai eich bod eisiau ymuno â sefydliad i gael gwybodaeth reolaidd am ddigwyddiadau ac ymgyrchoedd.

Os oes gennych chi sgiliau neu brofiadau penodol, efallai eich bod eisiau cynnig eich hun i helpu i arwain sefydliad. Mae rhai (er enghraifft, rolau arbenigol ar bwyllgorau arweinyddiaeth sefydliadau aelodaeth) drwy etholiad, tra bod eraill (fel swyddi ar fyrddau ymddiriedolwyr) drwy apwyntiad.

Gall ein cydweithwyr yng Nghyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru gynnig llawer o wybodaeth am y math o gyfleoedd a allai fod ar gael i chi.

Gallwch hefyd chwilio am yr holl gyfleoedd penodiadau cyhoeddus a allai fod ar gael.

6. Sefwch mewn etholiad!

I gael democratiaeth dda rhaid cael gwleidyddion da. Mae hynny'n golygu bod arnom angen pobl sydd ag ystod amrywiol o hunaniaethau, profiadau, sgiliau a syniadau i'w cyflwyno i'w hethol i swyddi cyhoeddus.

Nid oes angen unrhyw gymwysterau arnoch i ddod yn ymgeisydd. Gallwch geisio cael eich hun wedi'ch enwebu gan blaid i fod yn un o'u hymgeiswyr neu gymryd arnoch eich hun i fod yn ymgeisydd annibynnol (nad yw'n gysylltiedig ag unrhyw blaid).

Mae sefyll mewn etholiad yn brofiad heriol, ond yn hynod werthfawr. Ac wrth gwrs, os byddwch yn ennill, mae hynny'n golygu y cewch lais uniongyrchol ynghylch yr hyn sy'n digwydd yn eich ardal leol neu, yn wir, ledled Cymru.

Gallech sefyll mewn etholiad lleol – er enghraifft, mewn etholiadau cynghorau cymuned neu sir – neu'n genedlaethol – er enghraifft, yn etholiadau'r Senedd. Bydd yr etholiadau lleol nesaf a drefnwyd yn digwydd yn 2022, a chynhelir etholiadau nesaf y Senedd yn 2026.

Rhagor o wybodaeth am sefyll fel ymgeisydd ar gael drwy’r Comisiwn Etholiadol.

Rhagor o wybodaeth am raglen fentora bywyd cyhoeddus y Rhwydwaith Cydraddoldeb Menywod.

Rhagor o wybodaeth am Raglen Ymgysylltu BAME Cymru Gyfan EYST Cymru.

Rhagor o wybodaeth am Gronfa Mynediad i Swyddfa Etholedig Cymru, a weinyddir gan Anabledd Cymru ac a ariennir gan Lywodraeth Cymru.

Archwiliwch fwy o adnoddau

Mae’r adnodd hwn yn rhan o gasgliad Dinasyddiaeth Weithgar yng Nghymru. 
Gallwch ddod o hyd i fwy o adnoddau fel hyn ar hafan y casgliad.