Sesiwn 1: Gwneud penderfyniadau gwario da

Cyflwyniad

Download this video clip.Video player: Fideo 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript: Fideo 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

MARTIN LEWIS

Spending. You might be thinking, I’m good at this one. Well, we are, of course, talking about controlled and clever spending. And as someone who’s set up a money and mental health charity, I know that spending issues are both a symptom and a cause of mental health problems. So controlling your spending is really important.

That’s why I’m going to start with my money mantras. There’s one if you’re skint, and there’s one if you’re not skint. And understanding that there’s a difference is important.

So if you’re skint, before you buy anything, ask yourself, do I need it? Can I afford it? Have I checked whether it’s available cheaper elsewhere? And if the answer to any of those is no, don’t buy it.

Why do I need it? Well, it’s pretty obvious. If you don’t need it, you shouldn’t be buying it if you’re skint. Why can I afford it? Because even if you need it, if you can’t afford it, you have to think very carefully about whether you should buy.

And of course, I’m the money-saving expert, you should always check whether you can get it cheaper elsewhere before you buy anything. If you’re not skint, the mantra becomes, will I use it? Is it worth it? Have I checked whether it’s available cheaper elsewhere? And if any of those is no, don’t buy it.

Why will I use it? You might not need something, but you’ve got to make sure you’re going to use it. And remember, shops are brilliant, in the immediacy of that purchasing moment, to targeting our impulses to make us think, I want it. I want it. I want it. I want it. I’ll use it!

When in the practical realities of the world that you live in, you may not do. So ensure you’ll use it before you buy it. Now the crucial one, is it worth it? This is about what’s called opportunity cost. Imagine you’ve seen a coat.

[GASP]

Fantastic. I’m going to look great in that. It’s 200 pounds. How many times are you going to wear it? If the answer’s twice, you’ve got to think about it as 100 pounds per wear. Is that worth it?

And I always remember going to a shop with a friend years ago, and she saw these two pairs of boots. One was 50 pounds, the other about 100 pounds. And I genuinely went out to the cash machine and said, you’ve got to think about the decision you’re really making.

There’s this pair of boots, and held up the 100 quid pair, or there’s this pair, held up the 50 pound pair, and had a 50 pound note in my hand. And I said, that is the real choice you’re making. And she said to me, I have never thought about it that way before.

Then she bought the 100 pound pair of boots, but what can you do? But at least you’ve got to think about the purchasing decisions that you’re making. And of course, the third element of that money mantra is have I checked whether it’s available cheaper elsewhere?

Let’s zone in on that for a second. Many people talk about shop around. You won’t hear me say it. I worry the phrase just points people to check a few different places. And if you’re making an important purchase, there’s a lot more to it than that.

The first thing you should always do is research to make sure what you’re buying is the right thing for you. An example of this is retail snobbery. Two digital radio players, one costs 100 pounds. One costs 50 pounds. Which is better?

Our instincts want us to say the 100 pounds one, because there must be a reason it’s more expensive. But it may just be they’ve spent money advertising the brand, or they think they can sell it for more because it’s got a prettier box, even if it doesn’t do more inside. You have to research your purchases to start with to make sure it’s right for you.

Do your reading. Make sure you get it right. Then once you’ve done your research, don’t just look in a few places. Think about the techniques and tools that are available to bring the price down.

Of course, you might want to check many places via an online shopping comparison site, but are there discount codes or vouchers? Are there tricks you can use, such as can’t find it cheaper elsewhere? Try and buy it online, leave it sitting in your shopping basket for five days without purchasing, and they may send you a voucher afterwards to reduce the price. There are lots more tricks like that out there. Shopping around isn’t enough. Think about what you want, and then zone in on the cheapest price.

End transcript: Fideo 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

Lawrlwytho

Fideo 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

Gwrandewch ar neges Martin Lewis yn Gymraeg isod.

Download this audio clip.Audio player: Clip Sain 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript: Clip Sain 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

ADRODDWR:

Gwario. Efallai y byddwch chi’n meddwl, rydw i’n dda am wneud hyn. Wel, wrth gwrs, rydyn ni’n sôn am wario clyfar a dan reolaeth. Fel rhywun sydd wedi sefydlu elusen arian ac iechyd meddwl, rydw i’n gwybod bod problemau gwario yn symptom o broblemau iechyd meddwl ac yn eu hachosi. Felly mae rheoli eich gwariant yn bwysig iawn.

Dyna pam rydw i’n mynd i ddechrau gyda fy mhrosesau ‘gair i gall am gyllid’. Mae un broses yn berthnasol os ydych chi’n brin o arian, ac un os nad ydych chi’n brin o arian. Mae deall bod gwahaniaeth rhwng y rhain yn bwysig.

Felly, os ydych chi’n brin o arian, gofynnwch i’ch hun cyn prynu rhywbeth: oes angen hwn arna i? Ydw i’n gallu ei fforddio? Ydw i wedi edrych i weld a ydy hwn ar gael yn rhatach yn rhywle arall? Os mai ‘na’ yw’r ateb i unrhyw un o’r rhain, peidiwch â’i brynu.

Pam mae ei angen arna i? Wel, mae’n eithaf amlwg. Os nad oes ei angen arnoch chi, ddylech chi ddim bod yn ei brynu os ydych chi’n brin o arian. Pam dydw i ddim yn gallu ei fforddio? Hyd yn oed os oes ei angen arnoch chi, os nad ydych chi’n gallu ei fforddio, rhaid i chi feddwl yn ofalus iawn a ddylech chi ei brynu.

Wrth gwrs, fi yw'r arbenigwr arbed arian, felly byddwn i’n argymell eich bod chi’n edrych i weld a allwch chi ei gael yn rhatach yn rhywle arall cyn prynu unrhyw beth. Os nad ydych chi’n brin o arian, mae'r ‘gair i gall am gyllid’ yn newid i, a wna i ei ddefnyddio? Ydy hwn werth ei brynu? Ydw i wedi edrych i weld a ydy hwn ar gael yn rhatach yn rhywle arall? Os mai ‘na’ yw’r ateb i unrhyw un o’r rhain, peidiwch â’i brynu.

Pam bydda i’n ei ddefnyddio? Efallai na fyddwch chi angen rhywbeth, ond mae’n rhaid i chi wneud yn siŵr eich bod yn mynd i’w ddefnyddio. Cofiwch, pan ydych chi’n ystyried prynu rhywbeth yn y foment, fod siopau’n wych am wneud i ni feddwl, dwi eisiau hwn. Dwi eisiau hwn. Dwi eisiau hwn. Dwi eisiau hwn. Fe wna i ddefnyddio hwn!

Ond yn ymarferol, yn y byd rydych chi’n byw ynddo, efallai na wnewch chi ei ddefnyddio. Felly gwnewch yn siŵr eich bod am ei ddefnyddio cyn ei brynu. Nawr am y cwestiwn hollbwysig, ydy hwn werth ei brynu? ‘Cost cyfle’ ydyn ni’n galw hyn. Dychmygwch eich bod chi wedi gweld côt.

[EBYCHIAD]

Ardderchog. Rydw i’n mynd i edrych yn dda yn hon. Mae’n costio dau gan punt. Sawl gwaith ydych chi’n mynd i'w gwisgo? Os mai dwywaith yw’r ateb, rhaid i chi ystyried ei bod yn mynd i gostio can punt am bob tro rydych chi’n ei gwisgo. Ydy hi werth ei phrynu felly?

Rydw i bob amser yn cofio mynd i siop gyda ffrind flynyddoedd yn ôl, ac fe welodd ddau bâr o fŵts. Roedd un pâr yn hanner can punt, a’r llall tua chan punt. Aethon ni allan i’r twll yn y wal a dywedais i, rhaid i ti feddwl am y penderfyniad rwyt ti’n ei wneud mewn gwirionedd.

Dywedais wrthi, “mae gen ti'r pâr yma o fŵts”, gan ddal y pâr can punt i fyny mewn un llaw, “neu mae gen ti’r pâr yma”, gan ddal y pâr hanner can punt a’r papur hanner can punt gyda’i gilydd yn fy llaw arall. Dyna’r penderfyniad rwyt ti’n ei wneud go iawn. Dydw i erioed wedi meddwl amdano fel ’na o’r blaen, meddai.

Wedyn, aeth hi i brynu’r bŵts oedd yn costio can punt, ond dyna ni! Mae’n rhaid i chi feddwl am y penderfyniadau prynu rydych chi’n eu gwneud o leiaf. Ac, wrth gwrs, trydedd elfen y ‘gair i gall am gyllid’ yw: ydw i wedi edrych i weld a ydy hwn ar gael yn rhatach yn rhywle arall?

Gadewch i ni ganolbwyntio ar hyn am eiliad. Fe glywch chi lawer o bobl yn sôn am siopa o gwmpas. Wnewch i ddim fy nghlywed i’n dweud hynny. Rydw i’n poeni bod yr ymadrodd yn annog pobl i edrych ar ychydig o wahanol opsiynau a dyna ni. Os ydych chi’n gwneud pryniant pwysig, mae mwy llawer mwy iddo na hynny.

Y peth cyntaf dylech chi ei wneud yw gwneud yn siŵr bod yr hyn rydych chi’n ei brynu yn addas i chi. Mae snobyddiaeth adwerthu yn enghraifft o hyn. Mae gennych chi ddau radio digidol; mae un yn costio can punt. Mae’r llall yn costio hanner can punt. Pa un yw’r gorau?

Mae ein greddf ni eisiau i ni ddweud yr un can punt, oherwydd mae’n rhaid bod rheswm ei fod yn ddrutach. Ond efallai fod hynny oherwydd bod y cwmni wedi gwario mwy o arian ar hysbysebu'r brand, neu’n meddwl ei fod yn gallu ei werthu am fwy o arian oherwydd bod y bocs yn fwy deniadol, hyd yn oed os nad yw'r cynnyrch ei hun yn well. Rhaid i chi ymchwilio i’r hyn rydych chi am ei brynu yn gyntaf, i wneud yn siŵr ei fod yn addas i chi.

Darllenwch y manylion. Gwnewch yn siŵr eich bod yn gwneud y penderfyniad iawn. Wedyn, ar ôl gwneud eich ymchwil, peidiwch ag edrych mewn ambell le yn unig. Meddyliwch am y technegau a’r adnoddau sydd ar gael i ddod â’r pris i lawr.

Wrth gwrs, efallai y byddwch chi eisiau edrych ar sawl lle drwy wefan cymharu prisiau siopa ar-lein, ond tybed a oes talebau neu godau disgownt ar gael? A oes triciau y gallwch chi eu defnyddio, er enghraifft, os nad ydych chi’n gallu dod o hyd iddo’n rhatach yn unrhyw le arall? Ceisiwch ei brynu ar-lein, a’i adael yn eich basged siopa am bum diwrnod heb ei brynu, ac efallai y gwnaiff y wefan anfon taleb atoch chi i leihau'r pris. Mae llawer mwy o driciau fel hyn yn bodoli. Dydy siopa o gwmpas ddim yn ddigon. Meddyliwch am beth sydd ei eisiau arnoch, wedyn canolbwyntio ar gael y pris rhataf.

End transcript: Clip Sain 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

Lawrlwytho

Clip Sain 1 Cyflwyniad i Sesiwn 1

Croeso i sesiwn gyntaf Academi Arian MoneySavingExpert.

Yn y sesiwn hon canolbwyntir ar wariant.

Mae gwario arian yn rhywbeth rydyn ni’n ei wneud bron bob dydd, boed hynny’n brynu brechdan amser cinio, taith i brynu dillad i chi eich hun neu i’r teulu, neu siopa ar-lein. Mae llawer ohonom yn mwynhau hyn, boed y profiad siopa ei hun, neu’r edrych ymlaen at defnyddio’r eitem yr ydym yn ei phrynu.

Fodd bynnag, rydyn ni’n wynebu amrywiaeth o ddylanwadau o ran sut yr ydyn ni’n gwario ein harian.

Daw rhai o’r dylanwadau hyn yn uniongyrchol o’n personoliaethau a’n harferion. Mae rhai’n cael eu gyrru gan gymdeithas – er enghraifft, gwario arian i greu argraff ar bobl eraill, neu fel arwydd o ffordd o fyw benodol. Neu, efallai y bydd dylanwad uniongyrchol arnom, boed hynny’n ymwybodol ai peidio, gan yr adwerthwr wrth farchnata cynnyrch penodol i ni.

Byddwch yn dechrau’r sesiwn hon drwy edrych ar y dylanwadau hyn. Yna, byddwch yn edrych ar sut y gall model gwneud penderfyniadau syml eich helpu i sicrhau eich bod yn gwneud penderfyniadau rhesymegol wrth ddewis prynu rhywbeth, yn hytrach na chael eich dylanwadu gan y pwysau mewnol ac allanol hyn.

Byddwch wedyn yn cael eich arwain drwy sut i gymhwyso’r model hwn i un categori o wariant y mae bron pob aelwyd yn ymwneud ag ef – prynu cynnyrch yswiriant. Mae’r amrywiaeth o wahanol fathau o yswiriant, y llu o ddarparwyr yswiriant a’r cymhlethdodau o ran y cynnyrch yn gwneud hwn yn faes delfrydol ar gyfer y cymorth y gall y model pedwar cam ei ddarparu.

Nesaf, byddwch yn edrych ar siopa ar-lein ac ar sut i wneud penderfyniadau da ar-lein. Hefyd, cewch wybod sut mae adnabod y cliwiau i’r sgamiau sydd ar y rhyngrwyd a’r camau y gallwch chi eu cymryd i leihau’r siawns o gael eich sgamio ar-lein.

I’ch helpu i ddilyn y cwrs, byddwch yn dechrau drwy archwilio eich personoliaeth ariannol. Beth yw eich nodweddion ariannol? A oes unrhyw rai o’r rhain yn arferion drwg? Bydd deall sut rydych chi’n delio â rheoli arian ar hyn o bryd yn helpu nid yn unig gyda’r sesiwn hon ond gyda’r cwrs cyfan.

Mae'r argyfwng costau byw presennol sy'n codi o ganlyniad i'r cynnydd sydyn mewn prisiau ynni a hefyd gost gynyddol hanfodion eraill wedi ei gwneud hi’n bwysicach fyth eich bod yn deall beth sy'n dylanwadu ar eich gwariant a sut i reoli'ch penderfyniadau ariannol.

Ar ôl astudio'r sesiwn hon, dylech allu gwneud y canlynol:

• deall peth o’r pwysau ymddygiadol, cymdeithasol a marchnata sy’n effeithio ar wariant
• defnyddio dull gweithredu pedwar cam i wneud penderfyniadau gwario effeithiol
• deall y ffactorau sy’n effeithio ar gost cynnyrch yswiriant
• defnyddio'r model pedwar cam wrth ddewis cynnyrch yswiriant
• adnabod sgamiau wrth siopa ar-lein
• bod yn siopwr craff ar y rhyngrwyd.

Cyn i chi ddechrau, byddai’r Brifysgol Agored yn gwerthfawrogi ychydig funudau o’ch amser i ddweud wrthym amdanoch chi eich hun a’ch disgwyliadau ar gyfer y cwrs yn ein harolwg dewisol arolwg dechrau’r cwrs [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)] . Bydd cymryd rhan yn gwbl gyfrinachol ac ni fyddwn yn trosglwyddo eich manylion i eraill.