Sgipio i'r cynnwys
Mynd i'r prif gynnwys

Ynghylch y cwrs am ddim hwn

Lawrlwytho'r cwrs hwn

Rhannu'r cwrs am ddim hwn

Deall datganoli yng Nghymru
Deall datganoli yng Nghymru

Dechrau'r cwrs am ddim hwn nawr. Crëwch gyfrif a mewngofnodwch. Ymrestrwch a chwblhewch y cwrs am ddatganaid o'ch cyfranogiad neu fathodyn digidol am ddim os ydynt ar gael.

2.5 Creu Cynulliad newydd

Yn dilyn y bleidlais dros Gynulliad Cymreig yn 1997, aethpwyd ati o ddifrif i lunio'r rheolau a fyddai'n rheoli datganoli yng Nghymru. Yn wahanol i'r Alban, lle bu cynigion ar gyfer Senedd yr Alban yn cael eu trafod mewn confensiwn cyfansoddiadol ers sawl blwyddyn, lluniwyd y cynigion ar gyfer y weinyddiaeth ddatganoledig yng Nghymru mewn cyfnod cymharol fyr.

Nododd Papur Gwyn Llafur, Llais dros Gymru, y modd y byddai'r Cynulliad 60 aelod Cymreig yn ymgymryd â'r swyddogaethau a gyflawnwyd yn flaenorol gan Ysgrifennydd Gwladol Cymru. Byddai'r Cynulliad yn cael ei arwain gan bwyllgor gweithredol o gadeiryddion nifer o bwyllgorau pwnc.

Yn dilyn y bleidlais gadarnhaol, dechreuodd gwaith ar Fil Llywodraeth Cymru 1998. Roedd y cynigion yn y Bil hwn ychydig yn wahanol eto. Cyflwynodd y Bil gynigion i Brif Ysgrifennydd arwain pwyllgor gweithredol. Yr enw ar y corff etholedig fyddai'r "Cynulliad Cenedlaethol" Yn anarferol, ni ragwelwyd y byddai'r weithrediaeth a'r ddeddfwrfa yn endidau ar wahân ond yn hytrach y byddent yn un 'corff corfforaethol' a fyddai'n gwneud is-ddeddfwriaeth neu orchmynion mewn meysydd datganoledig. Byddai unrhyw ddeddfwriaeth sylfaenol yn cael ei gwneud yn San Steffan mewn meysydd datganoledig a meysydd a gadwyd yn ôl.

Nododd y Bil hefyd y broses ar gyfer ethol 60 o Aelodau Cynulliad Cymru: 40 mewn etholaethau a oedd yn rhannu ffiniau â San Steffan a 20 o ACau rhanbarthol i'w hethol drwy system o gynrychiolaeth gyfrannol, neu ddull D’Hondt.

Byddai'r cyllid ar gyfer y Cynulliad yn cael ei ddarparu gan Lywodraeth y DU drwy system 'grantiau bloc' wedi'u dyrannu ar sail fformiwla Barnett. Gallwch ddarllen fwy am hyn yn nes ymlaen yn y cwrs.

Yn bwysig, roedd y Bil hefyd yn cynnwys cymal a oedd yn caniatáu ar gyfer trosglwyddo rhagor o bwerau yn y dyfodol, gan awgrymu bod yr awduron yn credu y byddai'r broses yn un barhaus.

Darllen Pellach - cynllunio datganoli yng Nghymru

Ugain mlynedd yn ddiweddarach, mae Ysgrifennydd Gwladol Cymru, Ron Davies, yn myfyrio ar y broses o gynllunio datganoli yng Nghymru mewn darlith wedi'i chynnal gan Ganolfan Llywodraethiant Cymru.

Gweler yr adran Darllen Pellach i gael dolen i'r fideo hwn.

Cafodd y Bil ei basio ar 31 Gorffennaf 1998. Cynhaliwyd etholiadau cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol ar 6 Mai 1999, gyda Llafur yn cael ei hethol yn ffurfiol fel y blaid fwyaf. Ar 12 Mai 1999, cyfarfu Cynulliad Cenedlaethol Cymru am y tro cyntaf, gyda'r Llywydd, yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas yn y gadair. Ar 1 Gorffennaf 1999, daeth y Swyddfa Gymreig yn Swyddfa Cymru.

Download this video clip.Video player: Fideo 1 Y Frenhines yn agor y Cynulliad Cenedlaethol gyntaf (1999)
Copy this transcript to the clipboard
Print this transcript
Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad
Fideo 1 Y Frenhines yn agor y Cynulliad Cenedlaethol gyntaf (1999)
Interactive feature not available in single page view (see it in standard view).