3 Maint y Senedd

Mae maint y Senedd wedi bod yn bwnc dadleuol ers tro. Yn wir, yn ystod cam adeiladu’r Siambr (siambr drafod y Senedd) cymeradwyodd y Llywydd Dafydd Elis-Thomas ddyluniad â lle i 30 o seddau ychwanegol.

Yn 2004, ar ôl argymell y dylid rhoi pwerau deddfu i’r Cynulliad, galwodd Comisiwn Richard hefyd am i nifer yr ACau gael eu cynyddu o 60 i 80. Gwrthododd Llywodraeth y DU yr argymhelliad hwn.

Ffigur 3 Galw am gynnydd yn niferoedd Aelodau’r Cynulliad

Dangos disgrifiad|Cuddio disgrifiad

Mae hon yn ddelwedd GIF wedi ei hanimeiddio sy’n dangos cyfran yr ehangu a argymhellir i’r Senedd. Mae’n cychwyn gyda 60 cylch llwyd mewn siâp enfys. Ymddengys rhes o 20 cylch ychwanegol wedyn o amgylch top yr enfys.

Ffigur 3 Galw am gynnydd yn niferoedd Aelodau’r Cynulliad

Yn 2014, galwodd ail adroddiad Comisiwn Silk am i nifer yr aelodau gael eu cynyddu o 60 i 80 hefyd, ochr yn ochr â datganoli nifer o feysydd cyfrifoldeb. Nododd yr adroddiad fod y Cynulliad presennol dan ormod o bwysau. Dywedodd Llywodraeth y DU nad oedd digon o amser i ddeddfu ar y mater hwn a chyfeiriodd y mater i Senedd nesaf y DU.

Yn 2017, cynhaliodd Yr Athro Laura McAllister o Brifysgol Caerdydd adolygiad manwl o’r mater. Argymhellodd ei Phanel Arbenigol ar Ddiwygio Etholiadol y Cynulliad y dylid cynyddu nifer yr ACau i rhwng 80 a 90 er mwyn rhoi digon o gapasiti iddynt gyflawni eu rolau craffu, cynrychioli ac ymgyrchu. Galwodd y Panel hefyd am ddiwygiadau mawr i’r system etholiadol i annog amrywiaeth a gostwng yr oedran pleidleisio i 16 oed.

Yn 2019, ar ôl derbyn adroddiad yr Athro McAllister, sefydlodd y Llywydd Bwyllgor ar Ddiwygio’r Senedd i ystyried y materion, gyda’r nod o gyflwyno mesurau i’w rhoi ar waith cyn etholiad y Senedd yn 2026.

Cyhoeddodd y Pwyllgor adroddiad helaeth a galwodd am i bob un o’r pleidiau integreiddio ei argymhelliad i gynyddu nifer yr ASau i rhwng 80 a 90. Yn rhan o’u Cytundeb Cydweithredu 2021, ymrwymodd Llafur a Phlaid Cymru i fwrw ymlaen ag estyniad y Senedd. Fis Mai 2022, cyhoeddodd Mark Drakeford ac Adam Price eu bwriad i gyflwyno deddfwriaeth a fyddai’n cynyddu nifer yr ASau i 96 a diwygio’n sylweddol y system ar gyfer eu hethol. Yn hytrach na 40 o aelodau etholaeth a 20 o aelodau rhanbarthol, byddai’r Senedd yn cynnwys 96 o aelodau - gydag 16 etholaeth, wedi’u creu drwy uno’r 32 o etholaethau newydd Senedd y DU, gyda phob un yn ethol chwe aelod o restrau caeedig pleidiau. Bydd gan y rhestrau gwotâu rhywedd a sipio (zipping) gorfodol, gyda’r seddi eu hunain yn cael eu dyrannu gan ddefnyddio’r fformiwla D'Hondt.

Mae Ceidwadwyr Cymru yn gwrthwynebu ymestyn y Senedd yn chwyrn, ond mae gan Lafur a Phlaid Cymru’r nifer angenrheidiol o ASau i gymeradwyo’r newidiadau hyn erbyn etholiad 2026.