Nyenzo-rejea 4: Kadi za kazi

 Nyenzo ya Mwalimu kwa kupanga au kubadili nyenzo ili zitumike na wanafunzi.

KADI YA KAZI 1: JOTO

Unakuwa na:

Betri ya tochi/balbu ya tochi

Waya mtupu mwembamba wa urefu wa sm 10 wa fyuzi 

Waya mtupu wa kawaida wa shaba wa urefu wa sm10

Unachofanya:

• Shika waya wa sm 10 ncha zake moja ikiwa juu na nyingine chini ya betri.
• Gusisha mkunjo wa waya nyuma ya kiganja cha mkono wa mtu. Anahisi chochote?
• Rudia kwa kutumia waya mwembamba/au waya wa fyuzi. Anahisi kitu chochote sasa?
• Hapa unahisi aina gani ya nishati?
• Jadili juu ya ulichohisi. Jaribu kufikiria maelezo yako mwenyewe. Jaribu kwa kutumia nyaya tofauti kuwasha balbu. Linganisha ung’avu wa mwanga. Unafikiri nini?

KADI YA KAZI 2: USUMAKU

• Unakuwa na:
• Betri ya tochi
• Waya wa shaba wenye urefu wa sm 30 uliofunikwa
• Msumari mkubwa laini wa chuma
• Baadhi ya vitu vya metali-pini,nk.
• Unga wa chuma
• dira ndogo

Unachofanya:

• Kwanza angalia kama msumari mkubwa laini wa chuma una madhara yoyote kwenye pini, dira.
• Kunja waya kuzunguka msumari mara nyingi.
• Shikisha ncha mbili tupu za waya kwenye ncha mbili za betri
• Wakati waya umejishikiza, angalia kama kuna madhara kwenye pini, n.k
• Ni aina gani ya nishati unapata?
• Unaweza kufanya ncha moja ya msumari isukume upande mmoja wa dira?
• Nini maelezo ya kikundi chako juu ya ulichokiona hapa?

KADI YA KAZI 3: MWENDO

Unakuwa na:

• Betri ya tochi
• Waya wa shaba uliofunikwa wenye urefu wa sm 25
• Pini ambayo ina usumaku (imefanywa kuwa sumaku kwa kuwekwa pamoja na sumaku kwa muda)
• Kipande cha kadi nyembamba inayojikunja ya sm 15
• Mota ndogo ya umeme inayotokana na mwanasesere aliyeharibika au redio
• Pini ya kuchorea

Unachofanya:

• Zungusha waya kwenye penseli kutengeneza mzingo.
• Funga kipande cha kadi kwenye pembe ya meza/dawati ionekane kama ubao ya kuogelea kwenye bwawa la kuogelea.
• Sukuma pini yenye usumaku ili ining’inie wima kwenye ncha moja ya kipande cha kadi.
• Shika mzingo sawasawa huku pini ya usumaku ikining’inia katikati mwa mzingo.
• Shika betri ya tochi huku ncha moja ya waya kutoka kwenye mzingo ikigusa sehemu ya chini ya betri.
• Mtu mwingine hivyo hivyo anagusisha ncha ya pili ya waya upande wa juu wa betri.
• Jadili kitu ulichoona kinatokea. Ni aina gain ya nishati unaipata? Nini maelezo ya kikundikuhusu mlichokiona?
• Sasa, igeuze betri juu-chini na urudie zoezi hilo. Lakini kwanza TABIRI kitu utakachokiona.
• Mwisho – tumia betri ya tochi kutengeneza mota ndogo ya umeme. Unazungusha kuelekea upande gani? Unaweza kubadilisha mwelekeo?
• Unadhani mota ya umeme inahusiana na mizingo ya nyaya uliofunikwa na sumaku?

KADI YA KAZI 4: SAUTI

Unakuwa na: Betri ya tochi

Spika ndogo kutoka kwenye kifaa cha umeme kikuukuu kilichoharibika

Mchanga mkubwa/vipande vya nyaya zinazojikunja

Unachofanya:

• Fanya jaribio kuona kama unaweza kupata sauti kutoka kwenye spika kwa kugusisha ncha za betri na spika (kwanini mara zote huwa mbili?).
• Inakubidi uweze kupata sauti kali.
• Unatakiwa ufanye nini ili sauti irudie?
• Sambaza mchanga mkavu juu ya koni ya spika iliyo wazi. Unagundua nini unaporudia kutoa sauti kali?
• Ziangalie spika kwa makini. Unaweza kuona mipangilio yoyote ya sumaku na mizingo au mizunguko ya nyaya?
• Jadili mtazamo wako mwenyewe namna spika zinavyofanya kazi.
• Unaweza kuunganisha mtazamo wako na kadi ya kazi 3: Mwendo?

KADI YA KAZI 5: MWANGA

• Unakuwa na:
• Betri tatu za tochi
• Balbu nne za tochi
• Nyaya za kukunjika zenye urefu mbali mbali
• Tayari umeshaona jinsi tunavyowasha balbu na tayari umeshachunguza mfumo wa balbu ya mwanga.

Unachofanya:

• Chunguza mipangilio mbalimbaIi ili upate idadi mbalimbali ya betri za tochi kuwasha idadi mbalimbali ya balbu.
• Andika mipangilio mbalimbali inayofanikiwa. Chora picha kuonyesha mipangilio hiyo.
• Ni balbu zipi zilitoa mwanga mkali sana?
• Unaweza kufikiria kuelezea ulichokiona?