Nyenzo-rejea ya 5: Dondoo za mwalimu

 Taarifa za msingi/ welewa wa somo wa mwalimu

Unga wa sumaku unapatikana pale mkondo wa umeme unaposafiri kupitia mzunguko wa waya. Huu ndio msingi wa sumaku-umeme. Tunaweza kuongezea nguvu sumaku umeme kwa:

• Kuzungusha waya kwenye kipande cha chuma;
• Kuongeza mzunguko zaidi kwenye mzingo;
• Kuongezea mkondo unaosafiri kupitia mzingo

Unga wa sumaku kuzunguka sumaku umeme ni sawa na mzunguko mmoja wa sumaku bapa. Inaweza, hata hivyo, kugeuzwa kwa kuigeuza betri. Ukilinganisha na sumaku bapa, ambazo ni za kudumu, usumaku wa sumaku-umeme unaweza kuzimwa na kuwashwa kwa kufunga au kufungua kiwashio.

Kutumia sumaku-umeme

Vitu vingi vinavyokuzunguka vina sumaku-umeme. Vinapatikana kwenye mota za umeme na spika za sauti. Sumaku-umeme kubwa na zenye nguvu zinatumika kunyanyua sumaku kwenye takataka, kunyanyua na kushusha magari makuukuu na vitu vingine vya chuma.

Kengele ya umeme

Kengele za umeme pia zina sumaku-umeme.

Mkondo unapopita kwenye saketi, sumaku-umeme hutengeneza unga wa sumaku.

Sumaku-umeme huvuta mkono wa metali unaoning’inia.

Mkono unagonga upatu, ambao hutoa sauti na saketi hukatika. Sumaku-umeme inajizima na mkono wa metali hurudi ulipokuwa. Saketi inakamilika tena.

Mzunguko unajirudia kadri swichi inavyokuwa imezimwa.