1 Pedwar gweithrediad
Byddwch eisoes yn defnyddio’r pedwar gweithrediad yn eich bywyd pob dydd (p’un a ydych chi’n sylweddoli hynny neu beidio). Mae bywyd pob dydd yn gofyn ichi ddefnyddio mathemateg drwy’r amser: rhai enghreifftiau yw gwirio eich bod wedi cael y newid cywir, gweithio allan faint o becynnau o deisennau mae arnoch eu hangen ar gyfer parti pen-blwydd i blentyn a rhannu’r bil mewn bwyty.
Y pedwar gweithrediad yw adio, tynnu, lluosi a rhannu. Mae angen ichi ddeall beth mae pob gweithrediad yn ei wneud a phryd i’w ddefnyddio. Yn lefel 2, yn aml bydd angen ichi ddefnyddio mwy nag un gweithrediad i ateb cwestiwn.
Adio (+)
Defnyddir y gweithrediad hwn pan rydych eisiau canfod cyfanswm, neu swm, dau swm neu fwy.
Tynnu (−)
Defnyddir y gweithrediad hwn pan rydych eisiau canfod y gwahaniaeth rhwng dau swm neu faint sydd gennych yn weddill ar ôl defnyddio maint penodol – er enghraifft, os ydych eisiau canfod faint o newid sy’n ddyledus ichi ar ôl gwario swm o arian.
Lluosi (×)
Defnyddir y gweithrediad hwn i gyfrifo nifer o symiau o’r un rhif. Er enghraifft, pe baech chi eisiau gwybod cost 16 o blanhigion sy’n costio £4.75 yr un, byddech yn lluosi £4.75 â 16:
£4.75 × 16 = £76
Rhannu (÷)
Defnyddir rhannu pan rydych yn rhannu neu’n grwpio eitemau. Er enghraifft, pe bai grŵp o 6 ffrind yn ennill £765 ar y loteri ac roeddech eisiau gwybod faint o arian fyddai pob un yn ei gael, byddech yn rhannu £765 â 6:
£765 ÷ 6 = £127.50
Os ydych yn gwneud y cwrs hwn i’ch paratoi chi ar gyfer Sgiliau Cymhwyso Rhif Sgiliau Hanfodol Cymru, cofiwch nad yw’r papurau arholiad yn caniatáu ichi ddefnyddio cyfrifiannell, felly ceisiwch wneud y cyfrifiadau yn y sesiwn hwn ar bapur.
Gweithgaredd 1: Dewis gweithrediad
Mae pob un o’r pedwar cwestiwn isod yn defnyddio un o’r pedwar gweithrediad. Parwch y gweithrediad â’r cwestiwn.
Gan ddefnyddio'r ddwy restr ganlynol, parwch bob eitem sydd wedi'i rhifo â'r llythyren gywir.
a.Mae angen ichi gynilo £306 ar gyfer gwyliau. Mae gennych 18 mis i gynilo’r arian. Faint o arian mae angen ichi ei gynilo bob mis?
b.Mae un deg pedwar aelod o’r un teulu’n mynd ar eu gwyliau gyda’i gilydd. Maen nhw’n talu £155 yr un. Beth yw cyfanswm cost y gwyliau?
c.Rydych yn mynd i’r caffi lleol ac yn prynu coffi am £2.35, te am £1.40 a croissant am £1.85. Faint ydych chi’n ei wario?
d.Rydych yn gwneud hawliad yswiriant gwerth £18 950. Mae’r cwmni yswiriant yn talu £ 12 648. Beth yw’r gwahaniaeth rhwng y swm a hawlioch a’r hyn a gawsoch?
- 1 = a
- 2 = b
- 3 = d
- 4 = c
Rhowch gynnig ar y cwestiynau hyn i wneud yn siŵr eich bod yn hyderus i ddefnyddio pob un o’r pedwar gweithrediad.
Gweithgaredd 2: Cyfrifiadau gyda rhifau cyfan
1245 + 654
187 + 65 401
1060 − 264
2000 − 173
543 × 19
1732 × 46
1312 ÷ 8
1044 ÷ 12
Mae Stuart yn cynilo £225 bob mis i brynu car newydd. Faint o arian fyddai Stuart wedi’i gynilo mewn:
a.1 flwyddyn
b.2 flynedd
Mae gan neuadd gyngerdd 2190 o seddi wedi’u trefnu’n 15 adran. Faint o seddi sydd ym mhob adran?
Mae coleg yn gwerthu 325 o docynnau ar gyfer y ddawns elusen am £12 yr un. Faint o arian a godir o werthu’r tocynnau?
Ateb
1245 + 654 = 1899
187 + 65 401 = 65 588
1060 − 264 = 796
2000 − 173 = 1827
543 × 19 = 10 317
1732 × 46 = 79 672
1312 ÷ 8 = 164
1044 ÷ 12 = 87
-
a.Mae Stuart yn cynilo £225 y mis am 1 flwyddyn neu 12 mis, felly’r cyfrifiad yw 225 × 12 = £2700.
b.Mae Stuart yn cynilo £2700 mewn 1 flwyddyn, felly i weithio allan y swm a gynilir mewn 2 flynedd, y cyfrifiad yw 2 x £2700 = £5400. Fel arall, gallech adio £2700 + £2700 = £5400.
I gyfrifo hyn, rydych yn rhannu nifer y seddi â nifer yr adrannau.
Felly, 2190 ÷ 15 = 146. Felly mae yna 146 o seddi ym mhob adran.
I gyfrifo hyn, rydych yn lluosi nifer y tocynnau â chost y tocyn.
Felly, 325 × 12 = 3900. Felly bydd y coleg yn codi £3900 o werthu’r tocynnau.