Sesiwn 5: Cynilo a buddsoddi
Cyflwyniad
Croeso i’r sesiwn hon ar gynilion a buddsoddiadau, a gynhyrchwyd gan y Brifysgol Agored mewn cydweithrediad â MoneySavingExpert.com.
Download this video clip.Video player: Fideo 1 Cyflwyniad i Sesiwn 5
Transcript: Fideo 1 Cyflwyniad i Sesiwn 5
MARTIN LEWIS
Saving. Everyone should be encouraged to save to put money away for your future, except when you shouldn’t. I have a bit of a problem with the push for everyone to be a saver. Sometimes it isn’t right for you. In fact, I have a problem that people going to banks or building societies, they want to open savings accounts, they’re asked loads of questions, and they open their savings accounts, but they’re never asked the crucial question first: what debts do you have?
If you’ve got expensive debts, in most cases, it’s best to pay them off before saving. Because the truth is, debt and saving are two sides of the same coin. Now for example, let’s say you’ve got credit card debts typically at 18% interest. In other words, it costs you 180 pounds per 1,000 pounds of debt to have it. You’ve also got 1,000 pounds in a savings account earning you 2% or 20 pounds per 1,000 pounds. If you take the savings and pay off the debt, you’ll be 160 pounds a year better off.
And if you’re saying, what about my cash emergency fund? Well, I didn’t say get rid of the credit card. If the worst happens, you can spend on the credit card, the debt would go back up, you’d be in exactly the same situation, but in the meantime you’d have saved on the interest. So in general, if you’ve got expensive debts, pay them off before saving.
Now I’m talking here saving which in the common sense, the big picture word means putting your money away for the future, but there are actually two types of saving for your future. There’s saving, which is where you’re putting money away in a bank or building society in a deposit account that’s protected where you’re going to get a guaranteed amount of interest once the money saved away and it’s going to grow, and then there’s investing. Investing is when you put your money into something in the hope that it will grow very quickly, but there’s a risk you may get back less than you put in or even nothing at all.
Now some people wrongly think that I am very pro-saving and anti-investing, because they never hear me talk about investing. There’s actually a reason for that. My expertise is in saving and I don’t cover investing. It isn’t a bias. Personally I do both with money that I have. But when it comes to investing, you have to think about the risk that you are willing to take. There are different levels of investment risk out there. If you put your money into one single company’s shares, that’s pretty high risk. If you put your money into 1,000 different companies shares via a fund, you’re spreading the risk, mitigating the risk. It doesn’t mean you won’t lose money and it doesn’t mean you’ll make a lot. It means both are probable outcomes.
Understanding risk is crucial. Risk isn’t a negative word. It means there’s a huge swathe of possibilities of outcomes that you could have, and you need to think about that before you do anything. And when it comes to investing, make sure you ask the right questions. I’m always amazed how many people send me on social media things like, what is Bitcoin and should I be investing in it? It’s a really easy answer for me. If you don’t know what Bitcoin is, you shouldn’t be investing in it.
Fideo 1 Cyflwyniad i Sesiwn 5
Interactive feature not available in single page view (see it in standard view).
Gwrandewch ar neges Martin Lewis yn Gymraeg isod.
Download this audio clip.Audio player: Clip Sain 1 Cyflwyniad i Sesiwn 5
Transcript: Clip Sain 1 Cyflwyniad i Sesiwn 5
ADRODDWR:
Cynilo. Dylai pawb gael ei annog i gynilo arian er mwyn cael arian wrth gefn ar gyfer y dyfodol, oni bai am y cyfnodau pan na ddylech chi wneud hynny. Mae gen i ychydig o broblem gyda gwthio pawb i fod yn gynilwyr. Weithiau, dydy hynny ddim yn addas i chi. A dweud y gwir, mae’n peri pryder i mi fod tomen o gwestiynau’n cael eu gofyn i bobl sy’n mynd at fanciau neu gymdeithasau adeiladu eisiau agor cyfrifon cynilo, ac wedyn maen nhw’n agor eu cyfrif cynilo, ond does neb yn gofyn y cwestiwn hollbwysig yn gyntaf: pa ddyledion sydd gennych chi?
Os oes gennych chi ddyledion mawr, yn y rhan fwyaf o achosion, mae’n well i chi dalu’r rheini cyn dechrau cynilo. Oherwydd y gwir amdani yw, dwy ochr o’r un geiniog yw dyled a chynilo. Dywedwch, er enghraifft, fod gennych chi ddyledion cardiau credyd, gyda llog o ddeunaw y cant ar gyfartaledd. Mewn geiriau eraill, i fod mewn dyled, mae’n costio cant wyth deg o bunnoedd i chi am bob mil o bunnoedd o ddyled. Mae gennych chi hefyd fil o bunnoedd mewn cyfrif cynilo, sy’n ennill dau y cant o log, neu ugain punt am bob mil o bunnoedd. Pe baech chi’n defnyddio’r cynilion i dalu’r ddyled, byddai gennych chi gant chwe deg o bunnoedd yn fwy bob blwyddyn.
Ac, os ydych chi’n dweud, beth am fy arian ar gyfer argyfwng? Wnes i ddim dweud wrthych chi am gael gwared â'r cerdyn credyd. Pe bai'r gwaetha’n digwydd, gallech chi ddefnyddio'r cerdyn credyd. Byddai'r ddyled yn mynd yn ôl i fyny a byddech chi yn yr un sefyllfa yn union, ond byddech chi wedi arbed arian ar y llog yn y cyfamser. Felly, yn gyffredinol, os oes gennych chi ddyledion mawr, talwch nhw cyn dechrau cynilo.
Rydw i’n siarad am gynilo yn gyffredinol, mae’r darlun mwy yn golygu neilltuo eich arian ar gyfer y dyfodol ond, mewn gwirionedd, mae dau fath o gynilo ar gyfer y dyfodol. Ar un llaw mae cynilo, lle rydych chi’n rhoi eich arian mewn banc neu gymdeithas adeiladu, mewn cyfrif cadw sydd wedi’i ddiogelu a lle rydych chi’n mynd i gael swm sicr o log tra mae’r arian wedi’i gadw ac mae’n mynd i dyfu. Ar y llaw arall, mae buddsoddi. Buddsoddi yw pan ydych chi’n rhoi eich arian mewn rhywbeth yn y gobaith y bydd yn tyfu’n gyflym iawn, ond mae risg y cewch chi lai o arian yn ôl na’r swm a rhoddoch chi i mewn, neu hyd yn oed ddim byd o gwbl.
Mae rhai pobl yn meddwl, ar gam, fy mod i o blaid cynilo ac yn erbyn buddsoddi, oherwydd dydyn nhw byth yn fy nghlywed i’n sôn am fuddsoddi. Mae rheswm am hynny. Arbenigwr cynilo ydw i a dydw i ddim yn mynd i'r afael â buddsoddi. Nid tuedd yw hynny. Yn bersonol, rydw i’n gwneud y ddau beth gyda’r arian sydd gen i. Ond, gyda buddsoddi, mae’n rhaid i chi feddwl am y risg rydych chi’n fodlon ei chymryd. Mae gwahanol lefelau o risgiau wrth fuddsoddi. Os ydych chi’n rhoi eich arian yng nghyfranddaliadau un cwmni, mae honno’n risg eithaf uchel. Os ydych chi’n rhoi eich arian yng nghyfranddailadau mil o wahanol gwmnïau drwy gronfa, rydych chi’n gwasgaru’r risg, ac yn lliniaru'r risg. Dydy hyn ddim yn golygu na fyddwch chi’n colli arian, nac yn golygu y byddwch chi’n gwneud llawer o arian. Mae’n golygu bod y ddau ganlyniad yn debygol.
Mae deall risg yn hollbwysig. Dydy risg ddim yn air negyddol. Mae’n golygu bod ystod enfawr o bosibiliadau o ran y canlyniadau y gallech chi eu cael, ac mae angen i chi feddwl am hynny cyn gwneud unrhyw beth. Pan mae’n dod i fuddsoddi, gwnewch yn siŵr eich bod yn gofyn y cwestiynau iawn. Mae bob amser yn fy synnu i faint o bobl sy’n anfon negeseuon ata i ar y cyfryngau cymdeithasol yn gofyn pethau fel, beth yw Bitcoin ac a ddylwn i fod yn buddsoddi ynddo? Mae’r ateb yn hawdd i mi. Os nad ydych chi’n gwybod beth yw Bitcoin, peidiwch â buddsoddi ynddo.
Clip Sain 1 Cyflwyniad i Sesiwn 5
Interactive feature not available in single page view (see it in standard view).
Mae’r sesiwn yn edrych ar sbectrwm cyfrifon cynilo a chynnyrch buddsoddi. Mae’n dechrau drwy edrych ar bwysigrwydd cyfrifon cynilo a’r llu o wahanol gynnyrch sydd ar gael.
Byddwch wedyn yn edrych ar y gwahanol fathau o gynnyrch buddsoddi fel cyfranddaliadau (neu ‘ecwiti’), bondiau, eiddo a nwyddau (fel aur ac arian). Byddwch hefyd yn edrych ar fath cymharol newydd o fuddsoddiad: benthyca ‘cymar-i-gymar’.
Erbyn diwedd y sesiwn, fe ddylech chi allu:
- deall prif nodweddion gwahanol gynnyrch cynilo
- gallu nodi’r cynnyrch cynilo sy’n cyd-fynd â’ch rhesymau dros gynilo
- deall y gwahanol fathau o fuddsoddiadau, fel cronfeydd, cyfranddaliadau a bondiau
- cydnabod y mân risgiau sy’n gysylltiedig â chyfrifon cynilo a’r risgiau sylweddol posibl (ond canlyniadau gwerth chweil o bosibl hefyd) sy’n gysylltiedig â buddsoddi
- gwybod ble i fynd i gael help wrth ystyried buddsoddiadau.
Cofiwch fod y sesiwn hon yn ymdrin ag un o’r agweddau mwyaf peryglus ar gyllid personol: buddsoddi. O’r herwydd, dylid ystyried yr wybodaeth yma fel canllaw addysgol yn unig. Cyn gwneud penderfyniadau buddsoddi – rhai mawr yn sicr – dylech ofyn am gyngor o ystyried y risg o golled ariannol bosibl y gallech fod yn gosod eich hun yn ei llwybr.
Mae’r Sesiwn hon yn un o gyfres sy’n creu cwrs Academi Arian MSE a bu’n bosibl ei wireddu drwy gyfraniadau ariannol a chynnwys gan MoneySavingExpert.com.