2 Cydberthnasau
Mewn gwirionedd, mae neges fel yr un y cyfeiriwyd ati uchod yn un o blith sawl neges sy'n ffurfio rhan o'r cydberthnasau parhaus sydd gennym â'r bobl rydym yn gweithio gyda hwy. Gall sut rydym yn cyd-dynnu â'n gilydd gael effaith sylweddol ar y ffordd y caiff neges benodol ei dehongli, a'r effeithiau dilynol y gallai hynny eu cael ar eu cymhelliant neu eu ysbryd.
Y syniad nesaf y byddwn yn ei gyflwyno yw fframwaith ar gyfer asesu sut y caiff cydberthnasau eu creu a sut y maent yn esblygu, yn seiliedig ar gyflwr meddwl y rheini sy'n rhan o'r cydberthnasau hynny. Mae'n seiliedig ar waith y seicolegydd, Eric Berne (Ffigur 2), o syniad a gynigiwyd yng nghanol y 1960au. Dadleuodd Berne (1966) fod cyflwr meddwl pawb yn newid - neu fod gan bawb 'ego gyflyrau' fel y cyfeiriodd atynt - yn seiliedig ar eu hamgylchiadau ar y pryd a'r ymatebion y maent wedi'u datblygu dros gyfnod o amser i'r amgylchiadau hyn. Mae tri ego gyflwr sylfaenol: rhiant, oedolyn a phlentyn.
Mae cyflwr rhiant, fel yr awgryma'r enw, yn gysylltiedig ag ymddygiad nodweddiadol rhiant tuag at ei blant. Gallai fod yn awdurdodol, yn rhagnodol argymhellol neu'n geryddol, megis 'Paid â gwneud hynny', 'Gwna fel hyn' neu 'Mae hynny'n anghywir' - y gellid ei ddisgrifio fel cyflwr rhiant beirniadol. Fel arall, gallai fod yn gydymdeimladol, yn amddiffynnol neu'n gofleidiol, y gellid ei ddisgrifio fel cyflwr rhiant sy'n meithrin.
Caiff cyflwr oedolyn ei gysylltu ag ymddygiad tawel, rhesymegol a gwrthrychol lle mae'r unigolion yn canolbwyntio ar feithrin gwell dealltwriaeth ffeithiol o sefyllfa. Bydd rhywun yn y cyflwr meddwl hwn yn dueddol o ofyn cwestiynau a chadarnhau ei fod yn deall gyda'r bobl eraill y mae'n cyfathrebu â hwy. Bydd yn ymddangos yn ystyrlon, yn ymholgar ac yn gytbwys.
Caiff cyflwr plentyn, unwaith eto fel yr awgryma'r enw, ei gysylltu ag amrywiaeth o fathau o ymddygiad y gellid eu hystyried yn blentynaidd. Y tro hwn, ceir tri math posibl o gyflwr plentyn: cyflwr plentyn rhydd, a gaiff ei gysylltu â chreadigrwydd, gweithredu'n ddigymell a hwyl; cyflwr plentyn gwrthryfelgar, a gaiff ei gysylltu â gelyniaeth, herfeidd-dra a dadl; a chyflwr plentyn wedi addasu, sy'n dueddol o ddangos arwyddion o gydymffurfiaeth, ond a all hefyd arwain at ffordd fwy cyfryngol o gael gwobr.
Gall fod yn hawdd neidio i'r casgliad bod rhai o'r cyflyrau meddwl hyn yn gywir a bod eraill yn anghywir, ond nid dyma oedd bwriad Berne. Mae prif negeseuon ei waith fel a ganlyn:
- Ar unrhyw adeg benodol, mae pob un ohonom yn un o'r cyflyrau meddwl a amlinellir. Weithiau, gellir symud o un cyflwr i un arall yn gyflym iawn.
- Bydd un person yn dueddol o ymateb i gyflwr meddwl person arall. Er enghraifft, os bydd rheolwr yn mynd at aelod o staff fel rhiant beirniadol, bydd yr aelod o staff yn dueddol o fabwysiadu cyflwr meddwl plentyn, gan efallai ddod yn amddiffynnol, yn ddibynnol neu'n ddadleuol.
- Gall ymwybyddiaeth o'n cyflwr meddwl ni a chyflwr meddwl y bobl eraill helpu i sicrhau cyfathrebu mwy effeithiol a meithrin cydberthnasau mwy cadarnhaol.