9.1 Trosi rhwng canrannau, degolion a ffracsiynau
Gan fod ffracsiynau, degolion a chanrannau yn ffyrdd gwahanol o gynrychioli’r un peth, gallwn drosi rhyngddyn nhw er mwyn eu cymharu. Gwyliwch y fideo isod i weld sut i drosi ffracsiynau, degolion a chanrannau.
Transcript
Mae ffracsiynau, degolion a chanrannau cywerth i gyd yn ffyrdd gwahanol o gynrychioli’r un peth, felly gallwch drosi rhyngddynt er mwyn cymharu. Yn gyntaf, dewch inni edrych ar droi canrannau’n ddegolion. Cymerwch enghraifft 60%. Cofiwch fod canran allan o 100. I droi canran i’w degolyn cywerth, mae angen ichi rannu â 100. 60 wedi’i rannu â 100 = 0.6. Felly 0.6 yw degolyn cywerth 60%.
Beth am 25%? Allwch chi weithio allan degolyn cywerth 25% cyn i’r ateb gael ei ddatgelu? Cofiwch mai ‘cant’ yw’r ‘can’ yn ‘canran’.
I droi 25% i’w degolyn cywerth, mae angen ichi rannu 25 â 100, sy’n = 0.25.
Nawr dewch inni ganfod y ffracsiwn cywerth i’r degolion rydym ni wedi’u cyfrifo. I wneud hyn, yn gyntaf mae angen ichi ei droi’n ganran a’i ysgrifennu fel ffracsiwn allan o 100. Gan ddefnyddio ein henghreifftiau blaenorol, gellir ysgrifennu 0.6 neu 60% fel 60 dros 100. Gellir ysgrifennu 0.25, neu 25%, fel 25 allan o 100.
Fodd bynnag, nid yw’r ffracsiynau hyn wedi’u hysgrifennu yn eu ffurf symlaf. Cofiwch, er mwyn symleiddio ffracsiynau, mae angen ichi rannu’r ddwy ran â’r un rhif a dal i fynd hyd nes na allwch ganfod rhif y gallwch rannu’r ddwy ran ag ef.. Yn eu ffurf symlaf, caiff 0.6 ei ysgrifennu fel y ffracsiwn 3/5. Caiff 0.25 ei ysgrifennu fel y ffracsiwn un chwarter, neu 1 dros 4.
Nawr gan edrych ar y tabl, gallwch weld sut mae canrannau, degolion a ffracsiynau’n perthyn i’w gilydd.
Dewch inni roi cynnig ar un enghraifft arall. Allwch chi weithio allan degolyn a ffracsiwn cywerth 72%? Mae 72 wedi’i rannu â 100 yn rhoi’r degolyn 0.72. I ganfod y ffracsiwn cywerth, mae angen ichi ei newid yn ganran ac yna ei ysgrifennu fel ffracsiwn allan o 100. Wedyn symleiddio’r ffracsiwn i’w ffurf symlaf, 18 allan o 25, 18/25.
Dewch inni edrych yn fwy manwl ar newid canran yn ffracsiwn.
Case study _unit2.9.1 Enghraifft: Mae 50% yn
Fel y gallwch weld, mae’r ganran hon yn ffracsiwn o 100 yn y bôn. Fodd bynnag, gallwch ei symleiddio i .
I newid canran yn ffracsiwn, rhowch y ganran dros 100 a’i symleiddio os yw’n bosibl.
Weithiau efallai y gwelwn ni ganran fel hyn: 12.5%.
Os ydyn ni’n defnyddio’r dull uchod fe gawn ni ond ni allwn roi degolyn mewn ffracsiwn.
I gael gwared ar y degolyn yn y ffracsiwn, rhaid inni luosi rhifau top a gwaelod y ffracsiwn, sef y rhifiadur a’r enwadur, ag unrhyw rif a fydd yn rhoi rhifau cyfan inni. Yn yr achos hwn mae 10 neu 2 yn gweithio’n dda (12.5 × 10 = 125 and 12.5 × 2 = 25):
Extract _unit2.9.1 Dull 1: × 10
× top a gwaelod â 10 = =
Extract _unit2.9.2 Dull 2: × 2
× top a gwaelod â 2 = =
Activity _unit2.9.1 Gweithgaredd 21: Trosi rhwng canrannau, degolion a ffracsiynau
Mynegwch y canrannau hyn fel degolion:
a.62%
b.50%
c.5%
Mynegwch y degolion hyn fel canrannau:
a.0.02
b.0.2
c.0.752
d.0.055
Mynegwch y canrannau hyn fel ffracsiynau:
a.15%
b.2.5%
c.37.5%
Ateb
a.0.62
b.0.5
c.0.05
a.2%
b.20%
c.75.2%
d.5.5%
a. =
b. × top a gwaelod â 10 = =
c. × top a gwaelod â 10 = =
Efallai y byddwch wedi lluosi â rhifau gwahanol i gael gwared ar y degolyn yn y ddau gwestiwn olaf. Fodd bynnag, dylai’ch atebion terfynol fod yr un peth â’n rhai ni.
Nawr rhowch gynnig ar baru’r ffracsiynau hyn â degolion a chanrannau.
Activity _unit2.9.2 Gweithgaredd 22: Paru ffracsiynau, degolion a chanrannau
Dewiswch y ffracsiwn cywir ar gyfer pob canran a degolyn.
Gan ddefnyddio'r ddwy restr ganlynol, parwch bob eitem sydd wedi'i rhifo â'r llythyren gywir.
a. 62.5% = 0.625 =
b. 8% = 0.08 =
c. 35% = 0.35 =
d. 40% = 0.4 =
- 1 = c
- 2 = d
- 3 = b
- 4 = a
Nesaf byddwch yn edrych yn fwy manwl ar sut i newid ffracsiwn yn ganran.