2 Egwyddorion mentora effeithiol

Helô. Fy enw i yw Doctor Matthew Dicken. Athro ydw i yn y bôn, ond rwyf hefyd yn arbenigwr mewn datblygiad personol a phroffesiynol ac asesu personoliaeth. Fel rhan o’m hymchwil i fentora a hyfforddi fel dulliau effeithiol o ddatblygu staff ysgol, rwyf wedi cwblhau cyfres o brosiectau ymchwil weithredu manwl a chyhoeddi rhai cyfrolau ar yr egwyddorion sy’n sail i ddatblygu ar y cyd a pherthnasoedd rhwng mentoriaid a’r rhai sy’n cael eu mentora. Rydym ni i gyd yn wahanol. Mae gennym ni i gyd wahanol alluoedd, mae gennym ni i gyd sgiliau gwahanol. Sut allwn ni ddathlu’r gwahaniaethau hynny? Sut allwn ni ddatblygu ein gwendidau? Fel bodau dynol, rydym yn datblygu drwy’r amser. Nid oes unrhyw beth y gallwn ei wneud i roi’r gorau i hyn. Rydym ni’n newid drwy’r amser ac yn datblygu drwy’r amser. Wedi dweud hynny, nid bob tro ydym ni’n sylweddoli ein bod ni ar y daith hon o newid. Ond fel staff ysgol a myfyrwyr mewn addysg gychwynnol i athrawon, gallwn gael ein dal ym mhrysurdeb bob dydd a hanfodion bob dydd ein gwaith nes nad ydym yn cymryd digon o amser i fyfyrio digon ar ein datblygiad. A dyma lle mae eich rôl chithau a minnau fel mentoriaid. Gofynnir i ni fod yn gydweithwyr cefnogol sy’n magu perthynas i hwyluso a herio cyfeiriad a chyflymder datblygiad unigolyn. Y gair allweddol yw perthynas. Perthynas. Datblygir mentora effeithiol ar sylfaen gadarn perthynas gefnogol. Roedd un o fy hoff awduron, Maya Angelou, yn ysgrifenwraig toreithiog a ddeallodd hyd mêr ei hesgyrn bod pobl yn bwysig. Hi a ddywedodd y geiriau arbennig hyn, rwyf wedi dysgu y bydd pobl yn anghofio’r hyn yr ydych wedi’i ddweud, bydd popeth yn anghofio’r hyn yr ydych wedi’i wneud, ond ni fydd pobl byth yn anghofio sut wnaethoch chi wneud iddynt deimlo. Onid yw mentora yn ymwneud ag arwain unigolyn a dweud wrtho y pethau cywir sydd angen eu gwneud, meddwch chi. Wel, ydy mewn ffordd. Mae’n ymwneud â chael sgyrsiau o ansawdd a’r sgyrsiau anodd iawn hynny. Ond yn fwy na hynny, mae’n ymwneud â grymuso unigolyn i gyflawni ei nod a’i botensial. Mae’n ymwneud â rhannu’r amseroedd da, a’r drwg. Ac yn bwysicach fyth, mae’n ymwneud â bod yn bresennol ac ar gael. Nid yn unig dweud ein bod yn bresennol ac ar gael, ond bod yn bresennol mewn gwirionedd, gwrando ac arwain unigolyn i ragoriaeth. Mae’n berffaith naturiol cael amrywiaeth o emosiynau a phrofiadau yn ystod y broses. Wedi dweud hynny, eich swydd fel mentoriaid yw eirioli dros greu lle diogel er mwyn cynnal sgyrsiau gonest. Mae’n ymwneud â chreu awyrgylch o ddiogelwch seicolegol sy’n bwysicach na datblygiad. Dylid ystyried agweddau negyddol yn gyfleoedd i ddysgu er mwyn i’r sawl sy’n cael ei fentora sicrhau llwyddiant yn y dyfodol o ran datblygiad personol a phroffesiynol. Mae ein hagweddau a’n hymddygiadau yn allweddol i lwyddiant ein nodau. Gan ddatblygu ar sylfaen perthynas gadarnhaol, rydym yn datblygu gyda chyfuniad o werthoedd ac egwyddorion allweddol sy’n hwyluso datblygiad. Magir a datblygir partneriaethau llwyddiannus yn seiliedig ar y blociau adeiladu hyn. Mae’r blociau adeiladu hyn yn gyfuniad cyffredin o werthoedd ac egwyddorion sy’n berthnasol i fentor a’r sawl sy’n cael ei fentora. Drwy fabwysiadu’r 12 egwyddor, ceir deialog adeiladol, cyfranogiad gweithredol, parch, a chyflawni nodau yn fwriadol. Y bloc adeiladu cyntaf hwn yw atebolrwydd a chyfrifoldeb. Rôl y mentor a’r sawl sy’n cael ei fentora yw cadw ei gilydd yn atebol am y rolau a chyfrifoldebau yr ymgymerir â nhw. Dyma yw beth mae’r OECD yn ei alw’n gyd-atebolrwydd. A phan ydym wedi sefydlu’r cyd-atebolrwydd hwn, rydym yn datblygu ymrwymiad a diwydrwydd. A ydych chi erioed wedi bod mewn tîm lle nad yw un unigolyn yn tynnu ei bwysau? Rydym ni i gyd wedi rwy’n siŵr. A’r cwestiwn nesaf yw hyn, a ydym erioed wedi colli parch tuag at arweinydd oherwydd diffyg ymrwymiad a diwydrwydd? Eto, rydym ni i gyd wedi rwy’n siŵr. Dywedodd Abraham Lincoln bod ymrwymiad yn rhywbeth sy’n trosi addewid yn realiti. Fel mentor, bydd eich ymrwymiad i lwyddiant unigolyn arall yn eich gwneud chi’n arweinydd effeithiol. Mae’n ymwneud â gweld gwerth yn rhywun arall ac mewn ffordd mae’n ymwneud ag arweinyddiaeth gwas.

Ond ni all hyn ddigwydd heb y trydydd bloc adeiladu, sef bloc cyfathrebu a chydweithio effeithiol. Mae trafodaeth ffurfiol a sgwrsio anffurfiol yn elfennau hollbwysig i lwyddiant fframwaith mentora. Rhaid i’r ddwy ochr geisio cadw’r sianelau cyfathrebu yn agored a datrys gwahaniaethau petaent yn codi. Mae diffyg cyfathrebu yn dinistrio popeth oherwydd yn hytrach na dod i wybod sut mae’r unigolyn arall yn teimlo ac yn datblygu, rydym ni’n cymryd hynny’n ganiataol. Mae hyn yn golygu ei fod yn ymwneud â chael cydbwysedd iach rhwng gwrando’n weithredol a siarad. Yn ôl seicolegwyr, pan nad yw mentor yr ydym yn ei barchu ac yn edrych arno fel esiampl yn gwrando arnom ni, mae’r ymateb yn ein hymennydd yn debyg i boen corfforol. Mae’r cyfathrebu hwn a’r cydweithio yn golygu ein bod yn datblygu’n barhaus y pedwerydd bloc, sef dealltwriaeth a magu perthnasoedd. Wrth i’r mentor a’r sawl sy’n cael ei fentora ddod i nabod ei gilydd, mae’n bwysig eu bod yn dangos diddordeb yn y naill a’r llall ac yn ceisio deall ei gilydd gydag empathi. Rwy’n credu’n gryf dros os ydym yn wirioneddol deall ein gilydd, byddai’r heriau unigryw sy’n wynebu bob un ohonom yn cael eu hamlygu ac yn creu tryloywder ac awyrgylch o gyfeillgarwch beirniadol proffesiynol. Nid yw hyn yn golygu am eiliad ein bod yn wan fel mentoriaid pan fyddwn yn ystyried teimladau eraill. Yn y bôn, mae’n golygu ein bod yn gryf a chadarn ac yn arwain gyda thosturi a dealltwriaeth er budd yr unigolyn, hyd yn oed pan mae hynny’n golygu anghytuno neu rannu newyddion drwg. Mae’r tryloywder a’r ddealltwriaeth hon yn arwain at ymddiriedaeth a gonestrwydd, sef ein pumed bloc adeiladu. Mae’n lle diogel yr ydych wedi’i ddatblygu gyda’r sawl yr ydych yn ei fentora, lle ellir rhannu beirniadaeth o natur agored, gadarnhaol ac adeiladol. Rydym ni i gyd yn gwybod bod y gwir yn brifo weithiau. A chlywais y geiriau hyn gan weinidog crefydd a ddywedodd, mae’r gwirionedd fel llawdriniaeth, mae’n rhoi iachâd er gwaetha’r boen. Mae mynd heibio’r gwir fel cymryd paracetamol, mae’n rhoi iachâd dros dro ond nid yw’n mynd i wraidd y broblem. Anogaeth yw un o adnoddau allweddol eich pecyn cymorth. Mae anogaeth ac adborth, ein chweched bloc adeiladu wedi’i nodweddu gan ‘cydbwysedd effeithiol’. Mae’n gydbwysedd rhwng canmol y da a gweithio ar feysydd o wendid posibl a datblygiad. Rôl y sawl sy’n cael ei fentora yw derbyn adborth yn gadarnhaol ac yna gweithredu’n annibynnol ar y cynllun gwella a datblygu. Mae mentora effeithiol yn caniatáu i’r sawl sy’n cael ei fentora i feddwl drosto ei hun a rôl y mentor yw peidio â bod yn rhy awdurdodol ac yn rhy orchmynnol yn ei agwedd. Ni fydd hyn yn datblygu athrawon effeithiol, dim ond rhai sy’n gwbl ddibynnol ar eraill i feddwl. Mae miloedd o jôcs ynghylch bylbiau golau a newid, ac rwy’n siŵr y gallech adrodd ychydig ohonynt oddi ar eich cof. Ond os ydym yn datblygu pobl sy’n meddwl, athrawon sy’n meddwl ar gyfer y dyfodol, mentoriaid a’n modelau a hyrwyddwyr arloesedd a pharodrwydd i newid. Dyma yw’r wythfed bloc adeiladu. Rôl y sawl sy’n cael ei fentora a’r mentor yw meddwl am gyfeiriadau a syniadau newydd. I raddau, mae dysgu ar y cyd a datblygu ar y cyd yn hanfodol yma. Ac nid yw’r mentor yn un sy’n gwybod popeth. Petai hynny’n wir, yna ni fyddai’r un ohonom yn ddigon da i fentora.

Rwy’n dweud hynny oherwydd pan ydw i’n mentora unigolion, rwy’n agored i ddysgu. Yn agored i newid fy hun ac yn agored i ddatblygu. O ganlyniad daw rhagoriaeth ac integriti, sef y nawfed bloc adeiladu. Pan mae mentor yn arwain unigolyn, ond hefyd yn dysgu a datblygu ar y cyd, rydym yn dangos esiampl dda ac yn ymdrechu wrth i ni arddangos ein disgwyliadau uchel. Fel pobl sydd wastad eisiau’r gorau ar gyfer y disgyblion yn ein gofal, ein myfyrwyr, ein plant. Mae ein disgwyliadau uchel yn dod yn rhan o bwy ydym ni. Mae’r bloc adeiladu cymhelliant yn allweddol ac yn gofyn i’r mentor a’r sawl sy’n cael ei fentora barhau â’u ffocws a’u bwriad o ran y ffordd maen nhw’n meddwl a’u gweithredoedd. Rôl y mentor yw helpu i annog cymhelliant a bod yn gyson yn ei gefnogaeth. Mae cynllunio a blaenoriaethu effeithiol ar y daith fwriadol hon yn allweddol oherwydd bod ffrwyth llwyddiant yn tyfu o wreiddiau ein cymhelliant. Y perygl gyda chymhelliant yw dal ati gyda’r gwaith ac esgeuluso myfyrio a gwerthuso. Ac mae hwn yn floc adeiladu arall. Rolau’r ddau unigolyn yw treulio amser yn myfyrio a meddwl yn fwriadol am y syniadau sy’n deillio o’r drafodaeth. Annog hunan-fyfyrio a hunan-werthuso yw un o’r nodweddion mwyaf gwerthfawr y gallwn ei roi i’r rhai yr ydym yn eu mentora. Mae ein bloc adeiladu olaf ar gyfer perthnasoedd adeiladu effeithiol, yn cau’r cylch ac yn dod â ni’n ôl i’r man cychwyn, sef y bloc adeiladu goddefgarwch a pharch. Mae gan bob un ohonom safbwyntiau a chredoau gwahanol, ac felly rôl y mentor a’r sawl sy’n cael ei fentora yw gwerthfawrogi barn a phersbectif ei gilydd. Mwy na thebyg, gofynnwyd i chi ymgysylltu â pherthnasoedd mentora oherwydd eich bod yn unigolyn sy’n gwerthfawrogi diwylliant eich ysgol fel amgylchedd datblygu dysg staff. Fel mentor, gelwir arnoch i gyflawni yn union yr hyn a ddywedodd Michelle Obama mewn araith enwog rai blynyddoedd yn ôl. Pan ydych wedi gweithio’n galed ac wedi gwneud yn dda a manteisio ar y cyfle, peidiwch â throi eich cefn ar bobl, rhowch yr un cyfleoedd ag y cawsoch i’ch cynorthwyo chi i lwyddo i bobl eraill.