1.2 Mentora effeithiol
Diffinnir mentora gan Hobson a Malderez (2013) fel a ganlyn:
Cymorth un i un i ddechreuwr neu ymarferydd llai profiadol (sawl sy’n cael ei fentora) gan ymarferydd mwy profiadol (mentor), wedi’i ddylunio’n bennaf i gynorthwyo datblygiad arbenigedd y sawl sy’n cael ei fentora ac i hwyluso ei gyflwyniad i ddiwylliant y proffesiwn [addysgu] ac i’r cyd-destun lleol penodol [ysgol].
Mae’r diffiniad hwn yn pwysleisio mai un o brif rolau mentor yw addaswr a nawdd (Hobson a Malderez, 2013). Mae mentoriaid yn cefnogi athrawon ar ddechrau eu gyrfa i ddod i mewn yn raddol i gymuned ymarfer yr ysgol drwy eu helpu i ddysgu ymarferion a disgwyliadau addysgu a’r cyd-destun ysgol.
Mae mentoriaid hefyd yn gweithio mewn capasiti datblygu. Cynigir cefnogaeth agos i ddechrau ac yna wrth i’r athro ar ddechrau ei yrfa ddatblygu ei sgiliau, ei wybodaeth a’i ddealltwriaeth ac wrth iddo ddod yn fwy medrus a hyderus, mae’r pwyslais yn newid i rymuso a galluogi (Clutterbuck, 2004). Rôl y mentor yw cefnogi’r athro ar ddechrau ei yrfa ar hyd y broses ddi-dor hon wrth iddo ddatblygu i ymarfer ymreolaethol.
Mae mentora hefyd yn ymwneud â phontio profiadau’r athro ar ddechrau ei yrfa o’r ysgol a’r brifysgol neu brofiadau academaidd – bydd cymryd diddordeb ehangach yng ngwaith academaidd y sawl yr ydych yn ei fentora yn helpu i ddarparu cymorth holistig hefyd. Mae mentor effeithiol yn gweithio i siapio dealltwriaeth athrawon ar ddechrau eu gyrfa am y cydberthynas rhwng dysgu o ymchwil, damcaniaeth a phrofiad a sut mae’r cyd-destun ei hun yn effeithio ar ddysg (Mutton, Hagger a Burn, 2011). Yn hyn o beth, mae’r mentor yn addysgwr, cydweithiwr a model.
Yn olaf, mae angen i fentoriaid ddarparu cefnogaeth emosiynol i athrawon ar ddechrau eu gyrfa er mwyn sicrhau eu llesiant. Gall y rôl hon fod heb ei chyflawni’n ddigonol gan fentoriaid sydd efallai yn rhoi rhagor o ffocws ar faterion ymarferol, megis rheoli dosbarth neu wybodaeth pwnc.
Gweler crynodeb o’r rolau amrywiol y mae mentoriaid effeithiol angen eu cyflawni yn Ffigwr 2 [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)] (i weld maint mwy o’r PDF: agorwch y ddolen hon mewn tab neu ffenestr newydd drwy bwyso Ctrl, neu Cmd ar Mac, a chlicio ar y ddolen ar yr un pryd)
Bydd y gweithgaredd nesaf yn eich helpu chi i ystyried eich sgiliau mentora eich hunan ac adnabod lle mae eich cryfderau.
Gweithgaredd 2 Myfyrio ar sgiliau mentora, a’u harchwilio
Myfyrio ar yr agweddau gwahanol ar rôl mentor fel y nodir yn Ffigwr 2. Ystyriwch beth ydych chi’n ei wneud (neu allwch chi ei wneud) i’ch helpu chi i gyflawni’r agwedd hon ar fentora. Myfyriwch ar eich meysydd cryfder personol a lle mae angen i chi ddatblygu’ch sgiliau gan ddefnyddio’r tabl isod. Rhowch sgôr o 1 i 5 i’ch galluoedd.
| Sgiliau mentora | Sut ydw i’n cyflawni hyn? | 1 (Ddim yn gryf iawn) |
2 | 3 | 4 | 5 (Cryf iawn) |
| Gallaf fod yn esiampl dda. | ||||||
| Gallaf ennyn brwdfrydedd yr athro ar ddechrau ei yrfa mewn perthynas â’r cynnwys sydd i’w addysgu. | ||||||
| Gallaf helpu athrawon ar ddechrau eu gyrfa i ddeall y cyd-destun ysgol a sut mae hyn yn effeithio ar ymarfer. | ||||||
| Rwy’n cydnabod pa bryd mae angen i mi dynnu ar arbenigedd cydweithwyr eraill i gefnogi anghenion yr athro ar ddechrau ei yrfa. | ||||||
| Rwy’n agored i gyfleoedd dysgu proffesiynol, gan gynnwys archwilio ymchwil. | ||||||
| Drwy fy mentora, gallaf ddatblygu ansawdd a manylder myfyrio fy athro ar ddechrau ei yrfa. | ||||||
| Rwy’n gosod targedau SMART i gefnogi fy athro ar ddechrau ei yrfa i ddatblygu a bodloni safonau proffesiynol. | ||||||
| Rwy’n deall sut mae asesu cynnydd fy athro ar ddechrau ei yrfa yn effeithiol a manwl gywir. | ||||||
| Rwy’n arsylwi ymarfer fy athro ar ddechrau ei yrfa i roi adborth defnyddiol i atgyfnerthu ei ddysg addysgegol. | ||||||
| Rwy’n hwyluso amrywiaeth o brofiadau datblygu ar draws yr ysgol i gefnogi anghenion ymarfer fy athro ar ddechrau ei yrfa. | ||||||
| Rwy’n gyfarwydd gydag addysg gychwynnol i athrawon neu ddyluniad rhaglen sefydlu fy athro ar ddechrau ei yrfa, yn ogystal â’r gofynion a’r dulliau asesu. | ||||||
| Rwy’n cynllunio cyfleoedd a dulliau penodol i gynnig cefnogaeth a herio fy athro ar ddechrau ei yrfa. |
Gallwch ddefnyddio canfyddiadau eich archwiliad i fyfyrio ar eich cryfderau a meysydd i’w datblygu. Efallai yr hoffech ystyried gosod rhai targedau i chi’ch hunan i’w gwireddu wrth i chi gwblhau’r cwrs. Yn Wythnos 4, byddwch yn dychwelyd i’r gweithgaredd hwn i ystyried eich cynnydd.