1.2 Onglau

Caiff ongl ei ffurfio lle mae dwy linell (neu ochrau) syth yn cyfarfod. Caiff onglau eu mesur mewn graddau, a ddangosir gan y symbol ° ar ôl nifer y graddau. Felly, er enghraifft, ystyr 45° yw ongl 45 gradd.

Mae 360° mewn cylch. Mae 180° mewn hanner troad – hynny yw, o’r gogledd i’r de ar gwmpawd, neu o 9 i 3 ar gloc.

Ongl 90° yw chwarter troad - o’r gogledd i’r dwyrain ar gwmpawd, neu o 12 i 3 ar gloc. Enw arall ar yr ongl hon yw ongl sgwâr. Dangosir ongl sgwâr fel hyn:

Ffigur 3 Ongl sgwâr

Show description|Hide description

Llun o ongl sgwâr – hynny yw, ongl 90°.

Ffigur 3 Ongl sgwâr

Mae onglau sgwâr yn gyffredin iawn mewn bywyd pob dydd. Edrychwch o’ch cwmpas a sylwch faint ohonyn nhw y gallwch eu gweld.

Dyma rai enghreifftiau o ble y gallech fod wedi gweld ongl sgwâr:

• corneli eich sgrin (cornel yw lle mae dwy linell yn cyfarfod)

• corneli ffenestri

• corneli tudalen mewn llyfr

• lle mae’r waliau’n cyfarfod â’r llawr

• lle mae coesau’r bwrdd yn cyfarfod â phen y bwrdd.

Gelwir ongl lai na 90° yn ongl lem. Gelwir ongl fwy na 90° yn ongl aflem.

Gweithgaredd 2: Onglau

Pa onglau yn Ffigur 4 sy’n onglau sgwâr, yn onglau llym neu’n onglau aflym?

Ffigur 4 Onglau

Show description|Hide description

Chwe llun o onglau, wedi’u labelu (a) i (f). Mae onglau (a) a (f) yn fwy na 90°; onglau (b) a (d) yn llai na 90°; onglau (c) ac (e) yn union 90°.

Ffigur 4 Onglau

Ateb

Mae onglau (a) ac (f) yn onglau aflym (mwy na 90°).

Mae onglau (b) a (d) yn onglau llym (llai na 90°).

Mae onglau (c) ac (e) yn onglau sgwâr (90° yn union).