3.3 Symleiddio ffracsiynau
Efallai y bydd angen ichi symleiddio ffracsiwn. Gellir defnyddio’r termau canlynol ar gyfer hyn hefyd:
- canslo
- mynegi yn y termau lleiaf
- mynegi yn y ffurf symlaf.
Er enghraifft, mae yn gywerth â (yr un peth â) , sef y ffordd symlaf o ysgrifennu’r ffracsiwn hwn.
Enghraifft: Symleiddio ffracsiynau
- Symleiddiwch .
- Symleiddiwch .
Dull
Er mwyn symleiddio ffracsiwn, bydd angen ichi rannu’r rhifau top a gwaelod â’r un gwerth. Rydych yn parhau i rannu i lawr nes nad ydych yn gallu gwneud y ffracsiwn yn llai. Bob tro rydych yn rhannu, rhaid ichi rannu rhifau’r top a’r gwaelod â’r un gwerth.
Er mwyn symleiddio , mae angen ichi ganfod pa rif fydd yn rhannu I 5 a 20. Yr unig rif sy’n rhannu i 5 ac i 20 yw 5:
- 5 ÷ 5 = 1
- 20 ÷ 5 = 4
Felly = .
Mae yna ffyrdd gwahanol o symleiddio i’r ffurf symlaf. Er enghraifft, gallwch rannu’r ddau rif yn â 2:
- 20 ÷ 2 = 10
- 30 ÷ 2 = 15
Fodd bynnag, nid yw ffurf symlaf y ffracsiwn. Gallwch symleiddio’r ffracsiwn ymhellach trwy rannu’r rhifau top a gwaelod â 5:
- 10 ÷ 5 = 2
- 15 ÷ 5 = 3
yw ffurf symlaf .
Fodd bynnag, efallai y sylwoch yr aiff 10 i 20 ac i 30, felly efallai eich bod wedi rhannu â 10 ar unwaith:
- 20 ÷ 10 = 2
- 30 ÷ 10 = 3
Yr un yw’r ateb, ond trwy rannu â 10, byddech wedi cyrraedd yr ateb yn gyflymach.
Nawr rhowch gynnig ar y gweithgaredd canlynol.
Gweithgaredd 21: Symleiddio ffracsiynau
Symleiddiwch y ffracsiynau canlynol:
Ateb
- = (caiff y rhifau top a gwaelod eu rhannu â 5)
- = (caiff y rhifau top a gwaelod eu rhannu â 5)
- = (caiff y rhifau top a gwaelod eu rhannu â 2)
- = (caiff y rhifau top a gwaelod eu rhannu â 2)
- = (caiff y rhifau top a gwaelod eu rhannu â 3)