4.1 Brasamcanu â degolion
Nawr eich bod wedi edrych ar y system gwerth lle ar gyfer degolion, allwch chi ddefnyddio’ch sgiliau talgrynnu i amcangyfrif cyfrifiadau gan ddefnyddio degolion? Byddai angen y sgil hwn mewn bywyd pob dydd i frasamcanu cost eich siopa.
Enghraifft: Brasamcanu â degolion
Rhowch atebion bras i’r rhain. Talgrynnwch bob rhif degol i’r rhif cyfan agosaf cyn gwneud eich cyfrifiad.
- 2.7 + 9.1
- 9.6 cm – 2.3 cm
- 2.8 g × 2.6 g
- 9.6 ml × 9.5 ml
Dull
Mae 2.7 rhwng 2 a 3, ac mae’n agosach i 3 na 2.
Mae 9.1 rhwng 9 a 10, ac mae’n agosach i 9 na 10.
Felly ein hateb bras yw:
- 3 + 9 = 12
Yn yr un modd, mae 9.6 cm rhwng 9 cm a 10 cm ac mae’n agosach i 10 cm na 9 cm, ac mae 2.3 cm yn agosach i 2 cm na 3 cm. Felly ein hateb bras yw:
- 10 cm – 2 cm = 8 cm
Mae 2.8 g yn agosach i 3 g na 2 g, ac mae 2.6 g hefyd yn agosach i 3 g na 2 g. Felly ein hateb bras yw:
- 3 g × 3 g = 9 g
Mae 9.6 ml yn agosach i 10 ml na 9 ml. Mae 9.5 ml union hanner ffordd rhwng 9 ml a 10 ml. Pan mae hyn yn digwydd, rydym yn talgrynnu i fyny bob amser, felly mae 9.5 ml yn cael ei dalgrynnu i 10 ml. Felly ein hateb bras yw:
- 10 ml × 10 ml = 100 ml
Enghraifft: Talgrynnu i ddau le degol
Efallai y gofynnir ichi dalgrynnu rhif i ddau le degol. Y cyfan mae hyn yn ei olygu yw os oes llawer o rifau ar ôl y pwynt degol, gofynnir ichi adael dim ond dau rif ar ôl y pwynt degol. Mae hyn yn ddefnyddiol pan mae cyfrifiannell yn rhoi llawer o leoedd degol inni.
- Talgrynnwch 3.426 yn gywir i ddau le degol (rydym eisiau dau ddigid ar ôl y pwynt degol).
Dull
Edrychwch ar y trydydd digid ar ôl y pwynt degol.
Os yw’n 5 neu fwy, talgrynnwch y digid blaenorol i fyny o 1. Os yw’n llai na 5, peidiwch â newid y digid blaenorol.
6 yw’r trydydd digid ar ôl y pwynt degol yn 3.426. Mae hwn yn fwy na 5, felly dylech dalgrynnu’r digid blaenorol i fyny, o 2 i 3.
Felly’r ateb yw 3.43.
- Talgrynnwch 2.8529 i ddau le degol.
Dull
Fel yn rhan (a) uchod, mae’r cwestiwn yn gofyn ichi dalgrynnu i ddau ddigid ar ôl y pwynt degol.
Edrychwch eto ar y trydydd digid ar ôl y pwynt degol.
Yw’r digid (llai na 5) felly nid ydym yn newid y digid blaenorol (5).
Yr ateb yw 2.85.
- Talgrynnwch 1.685 i ddau le degol.
Yma, 5 yw’r trydydd digid ar ôl y pwynt degol, sy’n golygu bod angen talgrynnu’r digid blaenorol (8) i fyny.
Yr ateb yw 1.69.
Defnyddiwch yr enghraifft uchod i’ch helpu gyda’r gweithgaredd canlynol. Cofiwch wirio’ch atebion pan fyddwch wedi cwblhau’r cwestiynau.
Awgrym: ‘Pump neu fwy, i fyny â hwy!’
Gweithgaredd 24: Talgrynnu
- Gweithiwch allan atebion bras i’r rhain trwy dalgrynnu pob rhif degol i’r rhif cyfan agosaf:
- a.3.72 + 8.4
- b.9.6 – 1.312
- c.2.8 × 3.4
- d.9.51 ÷ 1.5
- Talgrynnwch y rhifau canlynol i ddau le degol:
- a.3.846
- b.2.981
- c.3.475
Ateb
- Mae’r atebion fel a ganlyn:
a.Y rhif cyfan agosaf i 3.72 yw 4.
Y rhif cyfan agosaf i 8.4 yw 8.
Felly ein hateb bras yw:
4 + 8 = 12
b.Y rhif cyfan agosaf i 9.6 yw 10.
Y rhif cyfan agosaf i 1.312 yw 1.
Felly ein hateb bras yw:
10 – 1 = 9
c.Y rhif cyfan agosaf i 2.8 yw 3.
Y rhif cyfan agosaf i 3.4 yw 3.
Felly ein hateb bras yw:
3 × 3 = 9
d.Y rhif cyfan agosaf i 9.51 yw 10.
Y rhif cyfan agosaf i 1.5 yw 2.
Felly ein hateb bras yw:
10 ÷ 2 = 5
- Mae’r atebion fel a ganlyn:
a.Er mwyn talgrynnu i ddau le degol, edrychwch ar y trydydd digid ar ôl y pwynt degol. Mae hwn yn fwy na 5, felly talgrynnwch y digid blaenorol (4) i fyny i 5.
Yr ateb yw 3.85.
b.Yn yr achos hwn, mae’r trydydd digid ar ôl y pwynt degol yn llai na 5, felly peidiwch â newid y digid blaenorol.
Yr ateb yw 2.98.
c.Y trydydd digid ar ôl y pwynt degol yma yw 5. Cofiwch, yn yr achos hwn, rydym bob amser yn talgrynnu i fyny.
Yr ateb yw 3.48.