Somo la 1
Walimu wa darasa mara nyingi wanatumia kufundisha sayansi kwa kutumia lugha mama na kuandika kwa kutumia lugha lengwa kama vile Kiarabu, Kiswahili, Kiingereza au Kifaransa. Hata hivyo uthamani wa lugha ya kujifunzia unaweza kuchukua nafasi katika masomo ya sayansi kwa sababu lugha ya kujifunzia imejikita katika matendo.
Hili ni lengo la uchunguzi kifani 1 . Hata shughuli ya kuonesha kitu fulani katika onesho dogo inaweza kukusaidia kupima kujifunza kwa wanafunzi. Wanachokisema wanafunzi wanapoonesha kitu inathibitisha wanachokijua. Uyafuata hikim hadi kwenye shughuli 1 na aina za uchunguzi mabapo msisitizo upo kwenye uchunguzi makini na kufumbua, je uchunguzi wa wanafunzi unawaambia nini kuhusu asili ya hewa? Hamasisha matumizi ya maneno tofauti yanayoelezea; huu ni wakati muafaka wa kukazia maarifa ujifunzaji wa lugha.
Uchunguzi kifani ya 1: ‘Ndiyakumsha’ –Nimemudu
Walimu wengi wa wanafunzi wadogo wanaamini kuwa huwezi kufundisha somo lote ila sayansi kwa kwa kutumia Kiingereza. Wanafunzi watapotea,
‘wanasema katika semina ya Afrika kusini, mwasilishaji mshiriki, Lawrence
Manzezulu, aliwapa changamoto wajaribu.
Tuliandaa somo pamoja (angalia Nyenzo rejea 1: utangulizi wa somo la hewa kwa maelezo zaidi juu ya andalio la somo) katika nafasi kadhaa ambapo maongezi na fikra vinaweza kuambatanishwa na matendo. Bila kujua mwalimu alijitolea kufanya ufundishaji, kwa kuanza kueleza kuwa atazungumza Kiingereza tu lakini wanafunzi watakuwa huru kuongea lugha yoyote wanahitaji kwa wakati huo.
Alimaliza somo kwa kuuliza ni nini wamejifunza na (kwa kusaidia matumizi yake ya Kiingereza kwa vitendo) tumejifunza, kwamba hewa ipo juu, chini, ndani, nje sehemu zote (hiyo ilikuwa ni wakati wa ufundishaji usiosahaurika) na mwalimu alisema neon lake la kwanza la Kixhosa- ‘
ndyakumsha’ (nimemudu katika Kiswahili).
Shughuli ya 1: Hewa inayotuzunguka
Chukua mpira na uwaeleze wanafunzi unawakilisha dunia. Ushike kwa mkono wako wa kushoto na uzungushe kidole chako cha kulia kinachosonga taratibu kuelekea mpira huo kutoka umbali kana kwamba ni ‘spaceship’ inayorudi kwenye dunia. Waambie wanafunzi wanyooshe mkono pale wanapofikiria imefikia hewa. (zingatia ni wakati gani mikono inaponyooshwa juu). Simama unapokuwa milimeta chache kutoka kwenye sura ya mpira. Waambie hapa! Hapa ndipo hewa inapoanzia. Je kuna mwanafunzi aliyefikiria au aliyejua hivyo?.
Sasa wambie makundi ya wanafunzi kufanya jaribio dogo katika Nyenzo rejea 2: Jaribio la hewa kuchunguza zaidi kuhusu hewa inayowazunguka. Waeleze wanafunzi waandike kile ambacho wamegundua kuhusu hewa: inafananaje? wamejuaje kuwa ipo hapo? ina tofautianaje na maji? Je umeshangazwa na mawazo yao? Kusikiliza mawazo na uchunguzi wao unakupa nafasi ya kupima uelewa wao juu ya hewa ni nini, na ina tabia zipi?
Sehemu ya 4: Kuchunguza hewa
