Sgipio i'r cynnwys
Mynd i'r prif gynnwys

Gwirfoddoli yn y gymuned

Diweddarwyd Dydd Mawrth, 4 Mehefin 2024

Gall gwirfoddoli yn y gymuned gael effaith fawr. Darllenwch storïau gan staff y Brifysgol Agored ynghylch pam maen nhw’n gwirfoddoli, beth mae’n ei olygu, a sut y gall pobl eraill gymryd rhan.

Pobl yn dal dwylo mewn cylch


Gallwch fod yn weithgar yn eich cymuned mewn sawl modd, o wirfoddoli gyda sefydliad neu gorff cyhoeddus neu wneud pethau ar eich pen eich hun, neu gyda chymdogion i wneud lle’r ydych yn byw ychydig yn well i bawb. Mae cymorth ariannol i’w gael gyda rhai, ond nid bob un, o’r rolau hyn, ond maen nhw’n dal i fod angen i chi gyfrannu eich amser a’ch egni er budd eich cymuned, ar ben unrhyw waith cyflogedig arall rydych efallai’n ei wneud. Gallwch gael eich ysbrydoli isod gan bum cydweithiwr sy’n gweithio o fewn eu cymunedau ac yn eu gwasanaethu er lles pawb.



Emily - Ynad

Emily

“Po fwyaf y mae pobl o’r gymuned yn cael eu cynrychioli, gwell ydy’r penderfyniadau a wneir.”


Cyn dod yn ynad, doedd Emily erioed wedi bod yn wirfoddolwr, ond roedd yn chwilio am gyfle i wneud rhywbeth ystyrlon yn ei chymuned, yn ogystal â rhywbeth a fyddai’n her ac yn rhoi’r cyfle i ddysgu sgiliau newydd. Mewn swydd flaenorol, mynychodd sgwrs gan ynad, a llwyddodd hynny i ennyn ei diddordeb. Hyd hynny, ychydig iawn o ddealltwriaeth oedd ganddi o beth yr oedd ynadon yn ei wneud – neu hyd yn oed eu bod yn gweithio’n ddi-dâl!

Parhau i ddarllen

Ar ôl penderfynu cyflwyno cais, bu rhaid i Emily fynd trwy broses ddethol drylwyr, gan gynnwys sawl cyfweliad, ymweliadau â llysoedd, ynghyd â darparu geirdaon cymeriad. Cymerodd y broses gyfan dros flwyddyn i’w chwblhau, ond fe’i cymeradwywyd yn y diwedd a chafodd dyngu llw fel ynad – a elwir hefyd yn Ynad Heddwch (YH) – yn 2019.

Mae Emily bellach yn eistedd yn rheolaidd fel rhan o fainc o dri ynad sy’n gwrando ar achosion troseddol, yn pwyso a mesur y dystiolaeth, yn gwneud dyfarniad ac, os yn berthnasol, yn cyhoeddi dedfryd. Mae Emily yn gweld hynny fel “cyfrifoldeb mawr iawn”, ond mae hefyd wedi’i dysgu sut i wrando’n astud, meddwl am dystiolaeth mewn modd beirniadol, a dod i benderfyniadau rhesymol a chytbwys.

Nid oes angen unrhyw gymwysterau cyfreithiol i ddod yn ynad, ond mae penodedigion yn cael hyfforddiant cychwynnol a pharhaus trylwyr, ynghyd â chefnogaeth gan gynghorydd cyfreithiol yn y llys. Mae Emily yn awyddus i sicrhau y dylai’r ynadaeth gynnwys pobl o bob math o gefndiroedd, ac sy’n meddu ar amrywiaeth o setiau sgiliau, “Po fwyaf y bobl o’r gymuned sy’n cael eu cynrychioli yn y Llys, gwell ydy’r penderfyniadau a wneir” meddai.

Mae angen i ynadon eistedd yn y llys am 13 diwrnod llawn neu 26 hanner diwrnod y flwyddyn. Bydd Emily fel arfer yn eistedd am 13 diwrnod, ac mae’n manteisio ar y 18 diwrnod o absenoldeb â thâl a gynigir gan y Brifysgol Agored i gydweithwyr gael cyflawni ymrwymiadau cyhoeddus.

Cyngor Emily i unrhyw un sy’n meddwl am fod yn ynad? “Gwnewch e! Rydych chi’n chwarae rôl fawr yn eich cymuned a rôl werthfawr yn y farnwriaeth. Os ydych chi’n penderfynu nad ydyw’n gweithio i chi, neu ei fod yn wahanol i’r hyn yr oeddech chi’n ei ddisgwyl, mae gennych chi’r opsiwn i adael!” 

Chiliwch am ragor o wybodaeth ac am swyddi ynadon.




Becca - trefnydd cymunedol ac ymddiriedolwr elusen

Becca

“Mae dysgu sut i ganfod tir cyffredin gyda phobl nad ydych chi o reidrwydd yn cytuno efo nhw yn werthfawr ym mhob rhan o’ch bywyd.”


Pan symudodd Becca i Lan yr Afon yng Nghaerdydd sylwodd bod llawer o sbwriel a thipio anghyfreithlon yn yr ardal, ac roedd hi eisiau gwneud rhywbeth ynglŷn â hynny. Ymunodd â sesiwn hel sbwriel a drefnwyd gan Cadw Cymru’n Daclus ac, yn sgil hynny, daeth i adnabod pobl o’r un meddwl â hi yn yr ardal leol, a gyda’i gilydd, “dros beint rhyw noson”, sefydlwyd Cadw Glan yr Afon yn Daclus. Fe ddechreuon nhw drefnu eu sesiynau hel sbwriel eu hunain a gweithio gyda Chyngor Caerdydd i gael gosod rhagor o finiau, ynghyd â gweithio gydag Awdurdod Harbwr Caerdydd i fynd i'r afael â llygredd yn yr afon. Maen nhw wedi creu gardd gymunedol hefyd.

Parhau i ddarllen

Trwy ei gwaith gyda’r grŵp hwn, datblygodd Becca ei rhwydweithiau a dechreuodd ddod yn ymwybodol o gyfleoedd eraill yn y gymuned. Daeth yn llywodraethwr yn ei hysgol gynradd leol, ac yn ymddiriedolwr ar gyfer Pafiliwn Grange, sef lle sy’n eiddo i’r gymuned sydd ar gael i ymwelwyr a thrigolion gael cyfarfod, ymlacio, gweithio, a chael hwyl.

Trwy ei hamryw rolau, dywed Becca ei bod wedi datblygu bob math o sgiliau newydd, y bu modd iddi drosglwyddo sawl un ohonyn nhw i’r gweithle, ac mae hi wedi meithrin perthynas a chysylltiadau â phobl newydd ar hyd a lled ei chymuned ei hun a thu hwnt. Mae hi’n dweud hefyd ei bod wedi magu hyder ac wedi gallu “dysgu sut i ganfod tir cyffredin, sut i siarad â phobl am bethau sy’n eithaf anodd, lle nad ydych chi o reidrwydd yn cytuno efo nhw neu fod gennych yr un farn – ac mae gallu gwneud hynny’n werthfawr ym mhob rhan o’ch bywyd”.

Dywed Becca ei bod yn rhywun sy’n “methu gadael i bethau fynd pan fo rhagor i’w wneud bob amser”. Mae hi’n amcangyfrif ei bod yn treulio hyd at bum awr y tymor ar ei gwaith fel llywodraethwr ysgol, ynghyd â rhywbeth tebyg ar ei chyfrifoldebau fel ymddiriedolwr ar gyfer Pafiliwn Grange, ac ychydig o oriau bob mis yn hel sbwriel, yn ogystal â threulio amser yn trefnu’r sesiynau hel sbwriel ac yn cyfarfod â phartneriaid yn y gymuned.

Ei chyngor i unrhyw un sy’n meddwl am wirfoddoli yn y gymuned? “I ddechrau, penderfynwch pa fath o beth yr hoffech chi ei wneud a faint o amser y gallwch chi ei ymrwymo iddo. Chwiliwch am sefydliadau perthnasol a chysylltwch â nhw i gael rhagor o wybodaeth, a siaradwch â’r bobl o’ch cwmpas. Ond, uwchlaw popeth – gwnewch e!”

Chwiliwch am ragor o wybodaeth am gyfleoedd i wirfoddoli yng Nghymru..



Helen - Cynghorydd Tref a Dirprwy Faer

Helen

“Mae unrhyw un yn gallu ei wneud e! Fyddwch chi ddim ar eich pen eich hun – mi fyddwch chi mewn tîm.”


Mae Helen wedi bod yn gynghorydd tref yn Llanbedr Pont Steffan dros y pum mlynedd diwethaf, ac yn ystod y cyfnod hwnnw, bu’n gwasanaethu hefyd fel Dirprwy Faer ac yna Maer y dref. Yn ystod blwyddyn ddinesig 2024/25, bydd Helen unwaith eto’n cymryd mantell y Dirprwy Faer.

Parhau i ddarllen

Mae ei gwaith fel cynghorydd yn ymwneud â gweithio gyda grwpiau cymunedol, cefnogi mentrau cymunedol, codi arian a dosbarthu arian o fewn y gymuned, sefydlu a hyrwyddo digwyddiadau yn y dref, ynghyd â gweithio gyda’r awdurdod lleol.

Dechreuodd ei thaith tuag at ddod yn gynghorydd pan ddaeth yn rhan o ymgyrch yn erbyn dymchwel adeilad amlwg, a oedd yn agos at galonnau llawer o bobl yn ei thref, i wneud lle i godi tai newydd. Er mai aflwyddiannus oedd yr ymgyrch yn y diwedd, rhoddodd flas i Helen ar y profiad o ymgyrchu gyda’i chyd-drigolion, ac ar eu rhan – ac fe ddaeth â hi i sylw’r cyngor lleol hefyd, a aeth ati’n fuan wedyn i ofyn iddi chwarae mwy o ran yn eu gwaith. “A hanes ydy’r gweddill”, dywedodd.

Mae bod yn gynghorydd wedi rhoi persbectif newydd i Helen ar ei chymuned, ac mae hi’n dweud mai’r hyn sy’n ei chymell i barhau i chwarae rhan ydy’r pleser y mae’n ei gael o weithio gyda phob math o wahanol bobl sy’n byw ac yn gweithio yn y dref. “Mae’n ymwneud hefyd â rhoi rhywbeth yn ôl”, ychwanegodd yn gyflym. Mae bod yn gynghorydd wedi rhoi persbectif newydd i Helen ar ei chymuned, ac mae hi’n dweud mai’r hyn sy’n ei chymell i barhau i chwarae rhan ydy’r pleser y mae’n ei gael o weithio gyda phob math o wahanol bobl sy’n byw ac yn gweithio yn y dref. “Mae o’n ymwneud hefyd â rhoi rhywbeth yn ôl”, ychwanegodd yn gyflym.

Does dim angen i gynghorwyr tref fynd trwy etholiad bob amser – os oes mwy o seddi gwag nag ymgeiswyr, fel sy’n digwydd yn aml. Mae’n ymrwymiad mawr; mae Helen yn treulio o leiaf ychydig o ddyddiau ar ei dyletswyddau fel cynghorydd bob mis, a gall y gwaith gynyddu neu leihau ar wahanol adegau o’r flwyddyn. “Mae adeg y Nadolig yn brysur, o ran mynychu cyngherddau yn y gymuned, cefnogi mentrau ym mhle mae siopau’n aros ar agor yn hwyr, ynghyd â gweld Siôn Corn pan fydd e’n dod i ymweld â ni!”

Ei chyngor i unrhyw un sy’n meddwl efallai y byddai ganddyn nhw ddiddordeb mewn dod yn gynghorydd? “Mi all unrhyw un ei wneud e! Fyddwch chi ddim ar eich pen eich hun – mi fyddwch chi mewn tîm o gynghorwyr eraill. Byddwch yn realistig o ran beth y gallwch ymrwymo eich hun iddo ond, yn sicr, rhowch gynnig arni.”

Chwiliwch am ragor o wybodaeth am gynghorau cymuned a thref ac am swyddi gwag.



Ros – Cynghorydd Sir

Ros

“Mae’n fraint gallu cefnogi pobl a’u helpu i gael mynediad i’r gwasanaethau y mae eu hangen arnyn nhw.”


Mewn rôl flaenorol, bu Ros yn gweithio gyda rhaglen trechu tlodi Llywodraeth Cymru, sef Cymunedau yn Gyntaf. Y gwaith hwnnw a roddodd flas iddi ar ymgyrchu yn ei chymuned, a dysgodd ragor am waith cynghorwyr. Yn y diwedd, flynyddoedd lawer yn ddiweddarach, penderfynodd gynnig ei hun fel ymgeisydd, a llwyddodd i gael ei hethol i gynrychioli ward Porth ar Gyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf yn 2022.

Parhau i ddarllen

Ar ôl y pandemig, ac yn ystod yr argyfwng costau byw, mae Ros yn cydnabod ei fod yn amser gwirioneddol anodd i lawer o bobl. “Mae’n her i bawb oherwydd does dim llawer o arian o gwmpas – mae’n fraint cael cefnogi pobl a’u helpu i gael mynediad i’r gwasanaethau y mae eu hangen arnyn nhw.”

Er ei bod yn dal i deimlo fel aelod newydd, mae hi wedi cael budd o amrywiaeth o gyrsiau hyfforddi, ynghyd â’r cyfle i feithrin cysylltiadau newydd yn ei chymuned – gan gynnwys dod yn llywodraethwr ysgol.

Mae Ros yn amcangyfrif ei bod yn treulio tri neu bedwar diwrnod yr wythnos ar ei dyletswyddau fel cynghorydd, ac mae rhai wythnosau’n brysurach nag eraill. Mae hi’n derbyn lwfans i gydnabod yr ymrwymiad amser sylweddol hwn, er ei bod yn dweud ei bod yn aml yn gweithio oriau hirach nag y mae’r lwfans yn darparu ar eu cyfer.

Ei chyngor i unrhyw un sy’n meddwl am sefyll i fod yn gynghorydd sir? “O ran y mwyafrif o bobl, mae yna rywbeth y gallwch ei wneud i helpu eraill a chymryd camau cadarnhaol. Gwnewch ymdrech i gysylltu â phobl eraill a siarad efo nhw, trafodwch beth sy’n digwydd, ac ewch ati i ganfod pa fath o wirfoddoli a fyddai’n eich siwtio chi. A pheidiwch â gadael i unrhyw ddiffyg hyder eich rhwystro chi!”

Chwiliwch am ragor o wybodaeth am sut i sefyll i gael eich ethol fel cynghorydd sir.




Elyn – Cynghorydd Sir

Elyn

“Mae cymaint o’r hyn sy’n cael ei wneud yn ein cymdeithas yn dibynnu ar amser gwirfoddolwyr - fydden ni’n methu gwneud dim hebddyn nhw!”


Pan gafodd ei hethol gyntaf i gynrychioli ward Ystrad ar Gyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf, hi oedd y fenyw ieuengaf ar y cyngor, ac yn un o’r tri chynghorydd ieuengaf ohonyn nhw i gyd. “Rwy’n meddwl fod y Cyngor wedi cael tipyn o sioc cael menyw o dan 30 oed sy’n siarad Cymraeg, a chanddi farn a ddim yn ofni ei rhannu!”, meddai.

Parhau i ddarllen

Yn y lle cyntaf, daeth ei diddordeb mewn dod yn gynghorydd yn dilyn ymgyrch aflwyddiannus yn y diwedd i achub swyddfa bost ei chymuned. Daeth i adnabod rhagor o bobl, a sylweddolodd faint yr oedd yn mwynhau cyfarfod â thrigolion, rhoi clust i’w problemau, a cheisio eu helpu. Fe’i hanogwyd i sefyll etholiad hefyd gan gynghorwyr hŷn yr oedd ei hangerdd a’i brwdfrydedd wedi creu argraff arnyn nhw.

Y prif beth a oedd yn ei chymell oedd gwasanaethu ei chymuned. “Os gallwch chi gael eich hun mewn sefyllfa lle’r ydych yn helpu pobl, wel mae hynny’n bleser ac yn fraint o’r mwyaf – sut allai hynny fyth fod yn ddiflas?” gofynnodd yn rhethregol.

Ond 'dyw hynny ddim yn golygu nad oedd ymgymryd â’r rôl yn rhoi straen arni. Byddai fel arfer yn gwneud gwaith y cyngor rhwng 6-8 o’r gloch y bore, cyn gwneud ei swydd lawn amser, ac yna fe fyddai’n gwneud gwaith arall i’r cyngor gyda’r nos. Mae hi’n amcangyfrif y byddai’n treulio cyfanswm o 15-18 awr yr wythnos ar ei dyletswyddau, ac roedd yn ei chael yn anodd dod o hyd i’r amser i wneud gwaith mwy rhagweithiol – oherwydd bod arni angen swydd lawn amser hefyd i dalu’r biliau. Dyna ran o’r rheswm pam y dewisodd beidio ag ailsefyll ar ddiwedd ei thymor yn 2022.

Roedd wedi dysgu llawer yn ystod ei thymor, nid yn unig ynghylch systemau mewnol y cyngor, ond hefyd sgiliau y gallai eu trosglwyddo i sefyllfaoedd eraill, fel cadeirio cyfarfodydd, bod yn ddiplomatig, a bod yn glust i wrando ar bawb. “Mae’n eironig mai un o’r sgiliau pwysicaf fel cynghorydd ydy’r gallu i wrando ar bawb, gan fy mod yn Fyddar!”, jociodd Elyn.

Mae’n amlwg ei bod yn falch o’i hamser fel cynghorydd, ac yn falch ei bod wedi cael cynrychioli a gwasanaethu ei chymuned. “Mi ddysgais gymaint yn ystod y cyfnod hwnnw” ychwanegodd; er, o’r hyn a ddywedodd, mae’n swnio mai’r hyn a roddodd yr hapusrwydd mwyaf iddi oedd bodloni ei hymdeimlad o ddyletswydd i’w chyd-drigolion.

Ei chyngor i unrhyw un sy’n meddwl am fod yn gynghorydd? “Gwnewch eich gwaith cartref – dewch o hyd i gymaint o wybodaeth ag y gallwch chi. Gallwch ddechrau efallai trwy fynd i’r afael â rhywbeth llai i gychwyn, i gael blas ar wirfoddoli. Ceisiwch ddod o hyd i rywun sydd wrthi’n barod – gofynnwch bob math o gwestiynau iddyn nhw. Holwch nhw am y pethau da a’r pethau drwg. Ac ar ôl clywed y pethau drwg, os ydych chi dal i fod ag awydd rhoi cynnig arni, mae’n sicr o fod y peth iawn i chi!”

Mae Elyn yn cloi ein sgwrs gyda neges a fyddai’n gallu ysbrydoli unrhyw un, mewn unrhyw sefyllfa, sy’n meddwl am wirfoddoli:

“Mae cymaint o’r hyn sy’n cael ei wneud yn ein cymdeithas yn dibynnu ar amser gwirfoddolwyr – fydden ni’n methu gwneud dim hebddyn nhw, ac mae arnom angen rhagor o bobl i wirfoddoli, felly ewch ati i gymryd rhan!”

Chwiliwch am ragor o wybodaeth ynghylch sut i sefyll etholiad fel cynghorydd sir.




 


AC Collection

Mae’r adnodd hwn yn rhan o gasgliad Dinasyddiaeth Weithgar yng Nghymru
Gallwch ddod o hyd i fwy o adnoddau fel hyn ar hafan y casgliad.

 

 

Dewch yn fyfyriwr gyda’r Brifysgol Agored

English

Awdur

Sgorau a Sylwadau

Rhannu'r cwrs am ddim hwn

Gwybodaeth hawlfraint

Hepgor Graddau y Cwrs

Am ragor o wybodaeth, edrychwch ar ein cwestiynau cyffredin a all roi'r cymorth sydd ei angen arnoch chi.

Oes gennych chi gwestiwn?