စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်နှင့် Creative Commons

"Creative Commons လိုင်စင်များသည် စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့် လိုင်စင်များ ဖြစ်ပါသည်။" ဟူသော ဖော်ပြချက်က သင့်အား ၎င်းတို့အကြောင်း အောက်ပါ အချက်များကို ပြောပြနေပါသည်။

• လက်ရာတစ်ခုသည် စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ဥပဒေ ( သို့မဟုတ် အခြားသက်ဆိုင်သည့်ဥပဒေ) ၏ သက်ရောက်မှုနယ်ပယ်အတွင်း ရှိနေမှသာ Creative Commons လိုင်စင်များက "အသက်ဝင်သည်" သို့မဟုတ် သက်ရောက်မှုရှိပြီး စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ဥပဒေ၏ ကန့်သတ်ချက်များသည် ရည်ရွယ်ထားသော လက်ရာကိုအသုံးပြုပုံတွင် သက်ရောက်သည်။ (ယင်းအချက်ကို အောက်တွင် အသေးစိတ်ပိုမိုဆွေးနွေးထားပါသည်။)
• ( တီထွင်မှုမူပိုင်ခွင့်များ (patents) ၊ ကုန်အမှတ်တံဆိပ်မူပိုင်ခွင့်များ (trademarks) ၊ ပုဂ္ဂလိကကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ယောက်၏ အမည်နှင့် အမှတ်သညာတို့ကို အလွဲသုံးစားပြုခြင်းအား တားမြစ်ပိတ်ပင်ခွင့် (privacy and publicity rights) ကဲ့သို့သော ) အခြားအခွင့်အရေးအချို့သည် CC လိုင်စင်များနှင့် အကျုံးဝင်ခြင်းမရှိသောကြောင့် ယင်းတို့ကို သီးခြားစီမံရမည် ဖြစ်ပါသည်။

ပထမအချက်တွင် လက်ရာကို အခြားသူများ အသုံးပြုခြင်းကို ထိန်းချုပ်ရာတွင်ရှိသော လိုင်စင်များ၏ အခြေခံ ကန့်သတ်ချက်တစ်ခုကို ဖော်ပြထားသည်။ ဒုတိယအချက်တွင် အသုံးပြုပုံကို ကန့်သတ်ထားသည့် လက်ရာနှင့်စပ်လျဉ်းသော အခြားသော အခွင့်အရေးဆိုင်ရာကန့်သတ်ချက်များ ရှိနေနိုင်ကြောင်းကို သတိပေးချက်ပါရှိသည်။

စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်သက်ရောက်သည့်နေရာများတွင် CC လိုင်စင်များ သက်ရောက်ရန်ဆိုသည့် အဓိပ္ပာယ်ကို ဖြည်ကြည့်ကြပါစို့။

Creative Commons လိုင်စင်များသည် ဓာတ်ပုံ၊ ဆောင်းပါး သို့မဟုတ် စာအုပ်ကဲ့သို့ စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့် အကာအကွယ်ရနိုင်သည့် လက်ရာများကို ဖန်တီးထားပြီး ယင်းလက်ရာများကို မူပိုင်ခွင့်ဥပဒေက စိုးမိုးချုပ်ကိုင်ထားသော တစ်ခု သို့မဟုတ် ယင်းထက်ပိုသည့် ခွင့်ပြုချက်များဖြင့် အများပြည်သူအား အသုံးပြုခွင့်ပေးချင်သည့် မူလလက်ရာရှင်များအတွက် သင့်လျော်ပါသည်။ ဥပမာ အခြားသူများကို သင့်လက်ရာအား လွတ်လပ်စွာ ကူးယူဖြန့်ချိခွင့် ပေးလိုလျှင် ထိုခွင့်ပြုချက်များပေးရန် CC လိုင်စင်တစ်ခုကို သုံးနိုင်သည်။ အလားတူပင် အခြားသူများကို သင့်လက်ရာအား လွတ်လပ်စွာ ပြောင်းလဲခြင်း သို့မဟုတ် ပြုပြင်ခြင်းများ သို့မဟုတ် သင့်လက်ရာကိုအခြေခံ၍ ဆင့်ပွားလက်ရာများ ဖန်တီးခြင်းတို့ကို ခွင့်ပြုလိုလျှင် ထိုခွင့်ပြုချက်များပေးရန် CC လိုင်စင် တစ်ခုကို သုံးနိုင်သည်။

သို့သော် ဖတ်ရှုခြင်းနှင့် ကြည့်ရှူခြင်းတို့သည် ပုံမှန်အားဖြင့် မူပိုင်ခွင့်ဥပဒေတွင် ကန့်သတ်ထားခြင်း မရှိသည့်အတွက် သင့် ဆောင်းပါး သို့မဟုတ် ရုပ်ရုပ်အား ဖတ်ရှုခွင့်ကို အခြားသူအား ခွင့်ပြုရန် Creative Commons လိုင်စင်များကို အသုံးပြုရန်မလိုပါ။

အသုံးပြုသူများအနေဖြင့် စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်လိုင်စင်တစ်ခု မလိုအပ်သည့် နောက်ထပ် အရေးကြီးအခြေအနေ ၂ ခုမှာ -

• 'မျှတစွာအသုံးပြုမှု(fair use)'နှင့်'မျှတစွာပတ်သက်ဆက်ဆံမှု(fair dealing)' သို့မဟုတ် မူပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ အခြား ကန့်သတ်ချက်များနှင့် ခြွင်းချက်များ သက်ရောက်သည့်အခါ'။
• လက်ရာသည် အများပြည်သူပိုင်နေရာတွင် ရှိနေခြင်း ။ မှတ်သားရန် - သင်၏ အသုံးပြုမှု (သင့်လက်ရာအား အသုံးပြုချမည့်ပုံစံ) သက်ရောက်နေသည့် ဥပဒေနှင့် ယင်းနိုင်ငံ၏ စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ဥပဒေအပေါ် မူတည်နေကြောင်း အခန်း ၂ တွင် လေ့လာခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။

အသုံးပြုသူများအနေဖြင့် ယင်းအခြေအနေများတွင် မူပိုင်ခွင့်လိုင်စင်များကို မလိုအပ်သောကြောင့် CC လိုင်စင်များကို မလိုအပ်ပါ။

၎င်း၏နိုင်ငံတွင် စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့် အကာအကွယ်မရသည့် လက်ရာတစ်ခုအတွက် CC လိုင်စင်တစ်ခုသုံးရန် တစ်စုံတစ်ယောက်က ကြိုးစားကောင်း ကြိုးစားနိုင်သည့် အကြောင်းအရင်းများကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။ သို့မဟုတ် CC လိုင်စင်ပိုင်ရှင်များသည် ၎င်းတို့၏ လက်ရာကို စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ဥပဒေဖြင့် တားမြစ်ထားခြင်းမရှိသော အသုံးပြုမှုအတွက်ပင်ဖြစ်စေ အသုံးပြုသည့်အကြိမ်တိုင်း၌ လူသိရှင်ကြား အသိအမှတ်ပြုခြင်းကို မည်သည့်အတွက်ကြောင့် မျှော်လင့်နေဖို့ ဖြစ်နိုင်သနည်း။

CC လိုင်စင်ပိုင်ရှင်တစ်ဦးသည် ဥပဒေအရ တရားဝင်ရရှိထားခြင်းမဟုတ်သည့် ထိန်းချုပ်ခွင့်ကိုအသုံးပြုရန် ကြိုးစားနေခြင်း ဖြစ်နေနိုင်ပါသည်။ ဖြစ်ဖို့များသည်မှာ မူပိုင်ခွင့်နှင့် အကျုံးမဝင်ခြင်း သို့မဟုတ် ထိုလက်ရာသည် အများပြည်သူပိုင်နေရာတွင် ရှိနေခြင်းကို မသိတာသာ ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ သို့မဟုတ် လိမ္မာပါးနပ်သော လိုင်စင်ပိုင်ရှင်ဆိုပါက ၎င်း၏ လက်ရာသည် အချို့နိုင်ငံများတွင် အများပြည်သူပိုင်နေရာတွင် ရောက်နေသော်လည်း အခြားနေရာများတွင်မူ အများပြည်သူပိုင်နေရာတွင် မရောက်ကြောင်း သဘောပေါက်ပြီး မည်သည့်အရပ်မှ မည်သူမဆို ထိုလက်ရာအား ပြန်အသုံးချနိုင်ခြင်းကို သေချာစေချင်မည်ဖြစ်သည်။

CC လိုင်စင်များ သက်ရောက်သည့်နယ်ပယ်နှင်ပတ်သက်၍ မသိသာသော်လည်း အရေးကြီးသည့် ခြားနားချက်မှာ ယင်းတို့သည် 'ဆင်တူအခွင့်အရေးများ(Similar rights)' ဟုခေါ်သော စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်နှင့် နီးစပ်စွာဆက်နွယ်နေသည့် အခြားအခွင့်အရေးများအပေါ်လည်း သက်ရောက်သည့်အချက်ပင်ဖြစ်သည်။ 'ဆင်တူအခွင့်အရေးများ' အကြောင်းကို အခန်း ၁.၂ တွင် မြန်မာနိုင်ငံ စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ဥပဒေအသစ်ကို လေ့လာရာ၌ မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါသည်။ စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်နှင့် လုပ်ဆောင်သကဲ့သို့ပင် ဆင်တူအခွင့်အရေးများက မူရင်းလက်ရာအပေါ် နှင့် CCလိုင်စင်ရှိသည့်လက်ရာကို အသုံးပြု၍ တစ်စုံတစ်ယောက်က လုပ်ဆောင်သော ပြန်အသုံးပြုမှုတစ်ခုအပေါ် သက်ရောက်သည့်အခြေအနေ မှသာ CC လိုင်စင်၏ စည်းကမ်းချက်များလည်း သက်ရောက်မည်ဖြစ်ပါသည်။

‘CC လိုင်စင်များသည် စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်လိုင်စင်များဖြစ်သည်’ ဆိုသော ဖော်ပြချက်၏ နောက်ထပ်အရေးကြီးသည့်အပိုင်းမှာ လိုင်စင်၏ သက်ရောက်မှု မရှိသည့် လက်ရာများတွင် အခြားအခွင့်အရေးများလည်း ရှိနေနိုင်သေးသည့်အချက်ပင်ဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာ - ပုဂ္ဂလိက ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လွတ်လပ်ခွင့်များ။ ထို့အပြင် CC လိုင်စင်များသည် ယင်းတို့တွင် ဖော်ပြပါရှိထားသည့်အတိုင်း စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်နှင့် ဆင်တူအခွင့်အရေးများကိုကျော်လွန်၍ အကျုံးဝင်သက်ရောက်မှု မရှိသည့်အတွက် အခြားအခွင့်အရေးများရရှိရန်အတွက် သီးခြားစီမံရမည် ဖြစ်ပါသည်။

ရည်ရွယ်သည့်အတိုင်း လက်ရာအား ပြန်လည်အသုံးပြုခြင်းကို တားဆီးကန့်သတ်နိုင်သည့် အခြားအခွင့်အရေးများ မရှိသည်မှာ သေချာရန် စည်းကမ်းသတ်မှတ်မထားသော်လည်း မူလလက်ရာရှင်များကို Creative Commons က တိုက်တွန်း [Tip: hold Ctrl and click a link to open it in a new tab. (Hide tip)] ထားပါသည်။ CC လိုင်စင်ပိုင်ရှင်များသည် လက်ရာများကို ပြန်လည်အသုံးပြုခြင်းအတွက် မည်သည့် အာမခံချက်မှ မပေးပါ။ ဆိုလိုသည်မှာ လိုင်စင်ပိုင်ရှင်များက သီးခြားအာမခံချက်တစ်ခုခုကို ပေးထားသည့်အခြေအနေမှလွဲ၍ မိမိတို့ရည်ရွယ်သော ပြန်လည်အသုံးပြုမှုအပေါ် အခြားအခွင့်အရေးများက သက်ရောက်နိုင်မှု ရှိ၊ မရှိ ဆုံးဖြတ်ရန်မှာ ပြန်လည်အသုံးပြုသူများ၏ တာဝန်သာလျှင်ဖြစ်ပါသည်။ ပို၍လေ့လာခြင်းဆိုသည်မှာ တစ်ခါတရံတွင် လိုင်စင်ပိုင်ရှင်ထံသို့ ဆက်သွယ်၍ ရှိနေနိုင်သောအခြားအခွင့်အရေးများအကြောင်းကို စုံစမ်းမေးမြန်းခြင်းကဲ့သို့ လွယ်ကူပါသည်။ ဤ CC လိုင်စင်ရှိသောလက်ရာများကို ပြန်လည်အသုံးပြုသူများ စဉ်းစားရန် အချက်များ စာရင်းအပြည့်အစုံကို ဖတ်ကြည့်ပါ။