Datblygu a rheoli cydberthnasau
1 Pwysigrwydd y blynyddoedd cynnar
Byddwch yn dechrau drwy archwilio cydberthnasau yn y blynyddoedd cynnar o safbwynt teulu astudiaeth achos. Mae'r cyfrif yn nodi nifer o ffactorau posibl sy'n effeithio ar gydberthnasau plant. Gwnewch nodyn o'r ffactorau hyn wrth i chi ddarllen yr astudiaeth achos, ond cofiwch y gallai fod gennych safbwyntiau eraill oherwydd eich diddordebau gwahanol, eich gwybodaeth a'ch profiadau blaenorol.
Case study _unit2.1.1 Astudiaeth achos: Ffurfio perthnasoedd cynnar
Mae Siân wedi penderfynu mynd yn ôl i'r gwaith yn llawn amser gan fod Tomos yn symud o'r cyfnod cyn-ysgol i ysgol brif ffrwd. Mae Mali wedi bod yn fabi yr oedd angen rhoi llawer o sylw iddi ac mae Siân yn poeni ynghylch sut y bydd yn ymdopi â'r ffaith ei bod i ffwrdd oddi wrth 'Mami' ac yn mynd i ofal dydd.
Roedd Tomos yn fabi hawdd iawn – yn llonydd a thawel. Fel plentyn bach, byddai'n aml yn ei fyd bach ei hun ac ni fyddai'n rhyngweithio â phlant eraill. Priodolodd rhieni Tomos ei ymddygiad i'r ffaith bod ganddo bersonoliaeth swil, ac, yn ddistaw bach, roeddent yn falch o'u bachgen bach ufudd. Yn ystod archwiliad iechyd arferol, cafodd Tomos ddiagnosis o nam ar ei glyw a thros y flwyddyn ddiwethaf mae wedi cael sawl prawf meddygol. Mae bellach yn gweld therapydd lleferydd ac iaith yn rheolaidd.
Mae Mali wedi bod yn fabi anoddach sydd angen mwy o sylw, a bu'n dioddef o golig nes oedd yn bedwar mis oed. Cafodd Siân anhawster yn meithrin cydberthynas â hi ac mae'n meddwl tybed a fydd unrhyw effeithiau hirdymor ar ei chydberthynas â'i merch, neu ar ddatblygiad cymdeithasol ac emosiynol Mali.
Fel babi, roedd Tomos yn hapus i orwedd yn dawel yn ei grud, neu ddiddanu ei hun pan oedd yn hŷn, ac nid oedd yn ymddangos bod angen llawer o sylw arno. O ganlyniad, gallodd Siân weithio'n rhan amser. Rhyngddynt, gallodd Siân, Ceri a Dafydd ofalu am Tomos heb iddo orfod mynd i ofal dydd nes iddo ddechrau yn y grŵp cyn-ysgol pan oedd yn 3 oed. Fodd bynnag, gan gydbwyso amser gwaith a theulu, nid oedd yn hawdd iddynt fynd â Tomos allan i gwrdd â babanod a phlant bach eraill. Pan aeth Siân a Dafydd i gyfarfod rhieni gyda'r grŵp cyn-ysgol er mwyn trafod ei gyfnod pontio i'r ysgol, nid oeddent yn synnu i glywed nad oes ganddo ffrind arbennig, a'i fod yn ddigon hapus yn chwarae ar ei ben ei hun.
Gan fod gan Tomos nam ar ei glyw, cafodd ei atgyfeirio at therapydd lleferydd ac iaith. Roedd hyn yn ergyd fawr i'r rhieni a chawsant drafferth addasu. Fodd bynnag, roeddent yn benderfynol o wneud popeth a allent i'w helpu. Maent yn treulio llawer o amser yn gwneud yr ymarferion a gweithgareddau a awgrymir gan y gweithwyr proffesiynol y maent yn eu gweld. Nid yw Tomos bob amser am wneud y rhain, ac mae Siân a Dafydd weithiau yn gorfod ei berswadio i wneud yr hyn maent am iddo ei wneud. Mae Tomos yn cynhyrfu ac, ar adegau, mae Ceri yn camu i mewn ac yn gadael i Tomos gael ei ffordd heb wneud yr hyn y gofynnwyd iddo ei wneud. Mae hyn wedi arwain at wrthdaro rhwng yr oedolion yn y tŷ ers peth amser.
Pan aned Mali rai misoedd ar ôl diagnosis Tomos, cafodd Siân, yn enwedig, drafferth ymdopi â gofynion gwahanol y ddau blentyn. Mae Mali wedi bod yn hollol wahanol i Tomos fel babi. Cafodd golig ac roedd yn crïo drwy'r adeg, ac yn deffro'n aml yn ystod y misoedd cynnar. Roedd Dafydd yn gweithio llawer o sifftiau nos fel y gallai fod o gwmpas yn ystod y dydd er mwyn mynd â Tomos i'r grŵp cyn-ysgol a rhoi egwyl i Siân, ond roedd hyn yn golygu bod y ddau ohonynt yn flinedig iawn. Er bod Ceri wedi ceisio aros yn y cefndir pan oedd Tomos yn fabi er mwyn rhoi'r rhyddid i Siân a Dafydd ddatblygu eu sgiliau rhianta eu hunain, mae wedi cymryd mwy o ran ym magwraeth Mali.
Ers pan oedd Mali yn fabi bach iawn, roedd yn casáu cael ei rhoi i lawr a byddai'n sgrechian neu'n crïo oni bai ei bod yn cael ei dal neu'n cysgu. Roedd y ffaith bod angen llawer o sylw arni yn waith blinedig iawn i'r teulu. Treuliodd Ceri, a oedd yn gwneud llawer o'r gofalu ar y dechrau, sawl awr yn magu Mali yn ei breichiau er mwyn ceisio ei thawelu, pan oedd Siân yn brysur gyda Tomos. Mae gan Mali gysylltiad agos iawn â'i 'Nain' bellach. Mae wrth ei bodd yn cael cwtch gan Ceri wrth wrando ar stori ac yn aml bydd yn dewis mynd ati hi pan fydd wedi brifo. Yn ddiweddar, pan syrthiodd wrth chwarae yn yr ardd, er bod Siân yn agosach ati, dewisodd Mali fynd at ei nain i gael cysur yn hytrach nag at ei mam. Roedd hyn yn peri gofid i Siân a gwnaeth iddi sylweddoli bod angen iddi dreulio mwy o amser gyda Mali a gweithio i feithrin eu cydberthynas.
Mae'n ymddangos bod cydberthynas Mali â Siân yn ymddangos yn llai sicr na'i chydberthynas â Ceri. Er ei bod yn ymddangos yn ddigon hapus i fod gyda Siân yn ôl pob golwg, ceir awgrymiadau bach ei bod yn fwy sicr o'i chydberthynas â Ceri; er enghraifft, y ffaith ei bod yn setlo'n haws i Ceri pan fydd yn crïo. Mae Siân yn ddiolchgar i Ceri am helpu gyda Mali, ond mae wedi dechrau poeni ei bod yn yr ail safle i Nain yn llygaid ei merch. Cafodd Tomos drafferth addasu i rannu ei rieni â Mali pan gafodd ei geni, ond mae wrth ei fodd â'i chwaer fach erbyn hyn, ac mae'n hoffi chwarae gyda hi, er ei bod yn mynd dan ei groen weithiau hefyd – yn enwedig pan fydd yn ceisio mynd â'i hoff degan deinosor!
Activity _unit2.1.1 Gweithgaredd 1
Ailddarllenwch yr astudiaeth achos a gwnewch nodyn o'r canlynol:
- Pa ffactorau a all fod wedi effeithio ar gydberthnasau Tomos a Mali gyda'u rhieni a'u nain?
- Pa resymau posibl sydd dros y posibilrwydd nad yw Mali wedi meithrin cydberthynas agos â'i mam?
Comment
Mae'r cyfrif yn nodi rhai ffactorau posibl a all effeithio ar gydberthnasau'r plant. Isod, mae rhai o'r ffactorau y gallech fod wedi'u nodi, ond gallech fod wedi nodi rhai gwahanol. Gall eich atebion adlewyrchu eich profiadau gwahanol, eich diddordebau a'ch gwybodaeth flaenorol.
- Cafodd Tomos ddiagnosis bod ganddo nam ar ei glyw pan oedd Siân yn disgwyl Mali. Bu'n rhaid i Siân dreulio llawer o amser yn mynd â Tomos i apwyntiadau a chynnal gweithgareddau ag ef er mwyn ei helpu i ddatblygu ei iaith. Yn naturiol, bydd hyn wedi effeithio ar gydberthynas Tomos â'i rieni a'i nain wrth i bawb ymdopi â gofynion dull ymyrryd cynnar y bu'n rhaid i'r teulu ymdopi ag ef.
- Efallai fod ymddygiad Tomos a'i ddiagnosis dilynol, a bywydau prysur ei rieni, wedi effeithio ar ba mor hawdd yr oedd yn gallu meithrin cydberthnasau â phlant eraill, er ei bod yn ymddangos ei fod yn meithrin cydberthynas iach â'i chwaer.
- Mae gan Mali gydberthynas agos, ddiogel, â'i nain gan ei bod wedi gwneud llawer o'r gofalu cynnar pan oedd Siân yn brysur gyda Tomos. Cafodd Siân drafferth creu cysylltiad â Mali pan gafodd ei geni, o bosibl am ei bod yn canolbwyntio ar Tomos ond hefyd am fod Mali yn fabi 'anodd'. Ceir awgrym nad yw Mali yn siŵr bod ei mam yn ei charu ac efallai bod ganddi gydberthynas lai diogel â hi, a chafwyd tystiolaeth o hynny pan aeth Mali at ei nain pan gafodd ei hanafu.