1.2 Rhai damcaniaethau ynghylch datblygiad plentyn

Roedd gan Mali lai o ymlyniad i Siân, ei mam, nag yr hoffai Siân oherwydd ymlyniad agos Mali i'w nain. Ymlyniad yw cysylltiadau emosiynol rhwng plentyn ifanc a'r bobl sy'n ymwneud fwyaf ag ef. Mae dibynadwyedd a chysondeb y gofal a gaiff babi yn briodol i'w anghenion yn effeithio ar ba mor ddiogel y mae'n teimlo yn ei ymlyniadau; os bydd yn teimlo'n ddiogel, mae'n debygol y caiff cysylltiad cadarn ei greu gyda'r person sy'n rhoi'r gofal hwnnw. Fodd bynnag, gall anghysondeb a natur anrhagweladwy cydberthynas wneud i blentyn deimlo'n ansicr iawn, a bydd hyn yn cael effaith negyddol ar ba mor dda y caiff cysylltiad ei greu.

Erbyn i fabi gyrraedd 6 i 12 mis oed, gall feithrin cydberthynas emosiynol gadarn (ymlyniad) ag eraill a phan fydd ymlyniad wedi'i greu, bydd y babi'n mynd yn wyliadwrus o ddieithriaid a bydd yn gofidio os caiff ei wahanu oddi wrth y person/pobl y mae ganddo ymlyniad iddynt.

Theori ymlyniad a'r Prawf Sefyllfa Ryfedd

Defnyddiwyd y Prawf Sefyllfa Ryfedd gan seicolegwyr plant yng Ngorllewin Ewrop ac UDA ers sawl blwyddyn er mwyn asesu ansawdd cydberthnasau ymlyniad ymysg plant ifanc. Gwnaed hyn fel arfer gyda mamau yn brif ofalwyr.

Activity _unit2.1.3 Gweithgaredd 3

Timing: Dylech neilltuo tua 15 munud

Gwyliwch y clip fideo hwn o'r Prawf Sefyllfa Ryfedd a gynhelir ar Lisa, sy'n fabi, gan seicolegydd. Mae'r clip fideo yn dangos bod gan Lisa gydberthynas agos â'i mam.

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript

Y Sefyllfa Ryfedd – Mary Ainsworth

Adroddwr

Ond a ellir trosi elfennau hanfodol bywyd yn y cartref yn lleoliad labordy safonol ar gyfer astudiaeth wyddonol dan reolaeth?

Ar ôl cynnal arsylwadau helaeth ar rieni a phlant gartref, lluniodd un o fyfyrwyr Bowlby – Mary Ainsworth – weithdrefn o'r enw 'y Sefyllfa Ryfedd', sy'n rhoi'r plentyn dan rywfaint o straen. Erbyn hyn, dyma'r ffordd fwyaf safonol o asesu ansawdd ymlyniad plentyn at ei ofalwr.

Yma, mae'r ymchwilwyr yn cofnodi sut mae Lisa, sy'n 14 mis oed, yn ymateb yn y lleoliad deniadol ond anghyfarwydd hwn. Sut y bydd yn ymateb i ddieithryn? Beth fydd yn digwydd pan fydd ei mam yn gadael yr ystafell – a phan fydd yn dychwelyd?

Mae ganddynt ddiddordeb arbennig yn ymddygiad Lisa pan fydd ei mam yn dychwelyd – mae seicolegwyr yn galw hyn yn 'aduniad'.

Ymchwilydd

Y peth pwysicaf yw chwilio am y math o gydbwysedd y mae plentyn yn ei daro rhwng angen am ymlyniad ac ar y llaw arall, yr awydd i archwilio'r deunydd chwarae.

Adroddwr

Pan fydd Lisa wedi setlo i lawr i chwarae, bydd dieithryn yn dod i mewn i'r ystafell ac yn eistedd yn y gadair gan ddarllen cylchgrawn.

Ar ôl munud neu ddau bydd y dieithryn yn ceisio rhyngweithio â Lisa.

Yn fuan wedyn, bydd Lisbeth yn cael arwydd i adael yr ystafell. [Lisa yn dechrau crïo]

Mae'r dieithryn yn ceisio cysuro Lisa – ond yn ofer.

Daw Lisbeth yn ôl i mewn i'r ystafell ac mae'r camera yn cofnodi ymateb Lisa.

Nawr, mae rhan gyntaf y weithdrefn drosodd ac mae Lisbeth yn setlo Lisa i lawr eto. Mae'r dieithryn yn eu gadael gyda'i gilydd eto.

Yn fuan wedyn, mae Lisbeth yn gadael hefyd. Mae Lisa ar ei phen ei hun – mae'n amlwg ei bod yn gofidio.

Unwaith eto, mae ymdrechion y dieithryn i gysuro Lisa yn ofer.

Ond mae Lisbeth yn llwyddo i'w thawelu ar unwaith bron, ac yn fuan wedyn mae'r arsylwad yn dod i ben.

Dangosodd Lisa arwyddion allanol o'r hyn a elwir yn ymlyniad diogel.

End transcript

 

Interactive feature not available in single page view (see it in standard view).

Gadael sylw

Mae'r Prawf Sefyllfa Ryfedd wedi cael ei feirniadu am sawl rheswm – er enghraifft, ni ellir ei hailadrodd yn hawdd. Cynhaliwyd y gwaith ymchwil yn bennaf ar blant o Orllewin Ewrop ac America, felly mae'r dehongliadau o ystyr cydberthnasau diogel yn benodol iawn i ddiwylliannau Ewropeaidd-Americanaidd.

Mae cymdeithasau a grwpiau ethnig/diwylliannol lle na chaiff babanod eu hannog i ddarganfod, chwarae i ffwrdd oddi wrth eu teulu nac i ddangos chwilfrydedd, felly ni fyddent yn ymddwyn yn y ffordd hon pan oeddent yn ifanc (Cole, 1998). Wrth asesu diogelwch eu cydberthnasau, felly, gellir asesu'n anghywir nad yw'r babanod hyn yn teimlo’n ddiogel.