1.1 Beth yw dinasyddiaeth weithgar?
Un lle da i ddechrau newid yw deall beth mae dinasyddiaeth yn ei olygu mewn gwirionedd.
Dinasyddiaeth wleidyddol y gellir meddwl amdani yn yr ystyr gul ac yn gyffredinol. Yn gul, mae’n cyfeirio at allu rhywun i ymwneud â gwleidyddiaeth etholiadol (er enghraifft, pleidleisio mewn etholiadau a’r pethau sy’n cyd-fynd â hynny, fel cefnogi plaid wleidyddol a sefyll am swydd wleidyddol), sydd â chysylltiad agos â statws dinasyddiaeth rhywun (yr hawl gyfreithiol i fyw mewn gwladwriaeth, e.e., mae rhywun yn ddinesydd y DU neu Awstralia neu India ac ati).
Yn fwy cyffredinol, mae’n cyfeirio at allu rhywun i ymwneud yn wleidyddol mewn ffyrdd eraill. Gellid cysylltu hyn yn agos â’r ymdeimlad cul o ddinasyddiaeth wleidyddol, er enghraifft, protest wleidyddol, neu lofnodi deiseb seneddol. Neu gallai fod yn llai amlwg. Yn wir, mae pethau yr ydym yn eu gwneud y gellir eu hystyried yn wleidyddol, hyd yn oed os nad ydym yn eu hystyried yn amlwg yn wleidyddol. Er enghraifft, gellid ystyried ei bod yn weithred wleidyddol dewis darllen (neu beidio â darllen) papur newydd penodol, gan y gallai’r papur newydd hwnnw fod â safbwynt gwleidyddol. Neu gofrestru i ddefnyddio, neu i ddileu, cyfrif cyfryngau cymdeithasol, gan y gallai’r cwmni y tu ôl iddo gael ei redeg mewn ffordd rydych chi’n cytuno neu’n anghytuno â hi. Yn yr ystyr hwn rydych chi'n ‘bod yn wleidyddol’, ac yn ddinasyddion gwleidyddol, mewn llu o ffyrdd bob dydd, weithiau’n ymwybodol, weithiau’n anymwybodol.
Yn ddiweddar, gwelwyd symudiad tuag at ddealltwriaeth ‘weithredol’ o ddinasyddiaeth, gan ganolbwyntio ar ‘weithredoedd’ a gallu pobl unigol i ddylanwadu ar y gymdeithas y maent yn rhan ohoni.Dinasyddiaeth weithgar yw’r syniad y gall rhywun fod yn ddinesydd gwleidyddol gweithgar; gall fynd ati'n frwd i geisio newid pethau (neu, yn wir, atal pethau rhag digwydd). Gallant fod yn ‘wneuthurwr newid’. I wneud hynny, mae angen iddynt gael eu hysgogi i gymryd rhan yn ogystal â chael gwybod am wleidyddiaeth, democratiaeth a sut mae cymdeithas yn gweithio. Mae elfen o gyfrifoldeb personol hefyd, h.y. mae angen iddynt wneud yr ymdrech i ymgysylltu.
Nid yw dinasyddiaeth weithgar yn derm statig: gellir ei ddeall ar sbectrwm (Wood et al, 2018). Gellir ei ddeall mewn ffordd syml iawn (gweithgareddau sy’n ymwneud â ‘chyfrifoldeb personol’, megis ufuddhau i’r gyfraith a thalu trethi), yr holl ffordd i synnwyr eithafol, gan ganolbwyntio ar fynd i’r afael ag anghyfiawnder mewn cymdeithas, a ddiffinnir gan Westheimer a Kahne (2004) fel dinasyddiaeth ‘sy’n canolbwyntio ar gyfiawnder’. Mae’n amlwg bod gwahanol ‘lefelau’ o ddinasyddiaeth weithgar ac, yn gysylltiedig â hyn, cwestiynau ynghylch pa mor weithredol y dylai unigolyn fod. Pa bynnag agwedd y mae rhywun yn ei chymryd, mae dinasyddiaeth weithgar yn bwysig i ddemocratiaeth, yn ogystal â datblygu dealltwriaeth o’r hyn y mae dinasyddiaeth weithgar yn ei olygu; mae hyn yn arbennig o wir mewn gwledydd lle mae democratiaeth mewn perygl, ond mae’n berthnasol ym mhob man.
Mae’r cwrs hwn wedi’i leoli fwy tuag at ben ‘uchaf’ y sbectrwm dinasyddiaeth weithgar, er y bydd o fudd i unrhyw un sydd â diddordeb mewn newid gwleidyddol a chymdeithasol. Yn wir, mae ymchwil wedi dangos bod angen gwybodaeth ddofn ar ddinasyddion am y mater cymdeithasol y mae ganddynt ddiddordeb ynddo, yn ogystal â’r gallu i feddwl yn feirniadol amdano, h.y. sut y gall eu gweithredoedd arwain at newid? Beth yw’r gwahanol safbwyntiau am y mater? A yw’r mater yn un sy'n cael ei wrthwynebu? (Wood et al, 2018; Westheimer a Kahne, 2002). Maen nhw hefyd angen amrywiaeth o sgiliau a dealltwriaeth ymarferol i wneud newid go iawn mewn democratiaeth, gan gynnwys sut i gyfathrebu’n effeithiol (Wood et al, 2018).
Mae Cyflwyniad i Newid Cymdeithasol a Gwleidyddol yn lle gwych i ddarpar wneuthurwyr newid ddechrau.