3.3 Cynulliad Gogledd Iwerddon

Ffigur 12: Logo Cynulliad Gogledd Iwerddon.

Dangos disgrifiad|Cuddio disgrifiad

Llun o logo Cynulliad Gogledd Iwerddon.

Ffigur 12: Logo Cynulliad Gogledd Iwerddon.

Gweithio gyda’ch cynrychiolydd o Gynulliad Gogledd Iwerddon

Mae Cynulliad Gogledd Iwerddon yn ethol Aelodau o’r Cynulliad Deddfwriaethol (ACD). Mae ACDau yn pasio cyfreithiau ac yn archwilio polisi ar faterion sydd wedi’u datganoli i’r Cynulliad (gweler yma am fwy o wybodaeth [Tip: daliwch Ctrl a chliciwch dolen i'w agor mewn tab newydd. (Cuddio tip)] ) ac yn gwrando ar eu hetholwyr ac yn gweithredu ar eu rhan. Fel seneddau Cymru a’r Alban, caiff trigolion Gogledd Iwerddon eu cynrychioli gan fwy nag un ACD. Mae pum ACD ym mhob un o’r 18 etholaeth yng Ngogledd Iwerddon a 90 ACD yn gyffredinol.

Gallwch chwilio am eich ACD yn ôl cod post yma. Gellir cysylltu â swyddfeydd ACD drwy lythyr, e-bost a ffôn, ac mae Aelodau’n cynnal cymorthfeydd rheolaidd. Edrychwch ar yr hanfodion yn Adran 2.2 i gael cyngor ar gysylltu â chynrychiolwyr etholedig.

Mae ACD yn mynychu Cyfarfodydd Llawn yn Siambr y Cynulliad (ar ddydd Llun neu ddydd Mawrth fel arfer). Mae’r cyfarfodydd hyn yn gyfleoedd gwych i ACDau godi materion lleol yn ystod dadleuon a holi gweinidogion ar ran eu hetholwyr, gan gynnwys y Prif Weinidog a’r dirprwy Brif Weinidog. Gall ACDau hefyd gynrychioli eu hetholwyr drwy anfon cwestiynau ysgrifenedig (sydd fel arfer yn arwain at ymatebion mwy manwl gan weinidogion na chwestiynau llafar), cyflwyno cynigion i’w trafod (gan gynnwys dadleuon gohirio, sydd fel arfer yn ymwneud â materion etholaethau penodol), cynnig diwygiadau i ddeddfau, a chyflwyno biliau aelodau preifat. Felly, mae gan yr ACD lawer o wahanol ffyrdd y gallant gynrychioli eu hetholwyr, ac amrywiol gyfleoedd i geisio creu newid.

Mae busnes y Cynulliad yn fater o gofnod cyhoeddus. Gallwch ymchwilio i safbwyntiau eich ACD ar faterion polisi penodol drwy chwilio am Hansard y Cynulliad ar gyfer dadleuon y maent wedi cymryd rhan ynddynt. Gallwch hefyd chwilio am Filiau y maent wedi’u cefnogi a chwestiynau y maent wedi’u gofyn drwy wefan y Cynulliad.

Maximise

Ffigur 13: Cynulliad Gogledd Iwerddon.

Dangos disgrifiad|Cuddio disgrifiad

Llun o Gynulliad Gogledd Iwerddon.

Ffigur 13: Cynulliad Gogledd Iwerddon.

Cyflwyno tystiolaeth i Bwyllgor

Mae’r pwyllgorau’n cynnwys ACDau ac maent yn canolbwyntio ar adran benodol o’r llywodraeth e.e. Cyllid, Iechyd ac Addysg. Mae Pwyllgorau’n gyfrifol am ddal Gweithrediaeth Gogledd Iwerddon yn atebol, drwy archwilio a chynnig gwelliannau i ddeddfwriaeth, yn ogystal â chodi materion drwy gyflwyno cynigion i’w trafod yn y Siambr. Gall pwyllgorau hefyd gynnig eu Biliau eu hunain.

Maent hefyd yn cynnal ymchwiliadau, ac fel rhan o hyn gall unigolion a sefydliadau gyflwyno tystiolaeth ysgrifenedig neu lafar fel sail i’w hargymhellion (y mae’n rhaid i’r Adran neu’r gweinidog perthnasol ymateb iddynt). Mae’n bosibl gwirio ar-lein pa faterion mae pwyllgorau’n edrych arnynt ar hyn o bryd a’r dyddiad cau ar gyfer ymateb. Gall pwyllgorau hefyd ofyn i rywun siarad yn bersonol fel tyst, os bernir bod eu harbenigedd yn berthnasol i ymchwiliad.

Mae pwyllgorau hefyd yn galw am dystiolaeth ar Filiau, fel y gall y cyhoedd ddylanwadu ar ddeddfwriaeth drwy bwyllgorau hefyd.

• Mae pwyllgorau presennol y Cynulliad ar gael yma.
• Gallwch gael rhagor o wybodaeth am sut mae Pwyllgorau NIA yn gweithio drwy wylio’r fideo hwn.

Download this video clip.Video player: Fideo 3: Pwyllgorau Cynulliad Gogledd Iwerddon

Dangos y trawsgrifiad | Cuddio'r trawsgrifiad

Transcript: Fideo 3: Pwyllgorau Cynulliad Gogledd Iwerddon

[CERDDORIAETH]

LLEFARYDD

Pwyllgorau Cynulliad Gogledd Iwerddon sy’n llunio deddfwriaeth, yn dylanwadu ar bolisi’r llywodraeth, ac yn dwyn yr adrannau gweithredol i gyfrif. Mae’r pwyllgorau’n cynnwys rhwng pump a naw ACD o wahanol bleidiau gwleidyddol. Fel gweinidogion gweithredol, penodir cadeiryddion pwyllgorau a dirprwy gadeiryddion gan ddefnyddio’r fformiwla fathemategol d’Hondt. Mae hyn yn golygu po fwyaf o seddi y bydd pleidiau’n eu hennill yn yr etholiad, y mwyaf o bwyllgorau y mae ganddynt hawl i’w cadeirio.

Cynhelir y rhan fwyaf o gyfarfodydd pwyllgor mewn adeiladau seneddol ar ddydd Mercher a dydd Iau bob wythnos. Maen nhw’n tueddu i bara rhwng dwy a thair awr, ac mae’n bosib y bydd aelodau o’r cyhoedd yn bresennol fel arsylwyr neu’n gwylio ar-lein.

Ceir tri phrif fath o bwyllgor, pwyllgor sefydlog, ad hoc a statudol. Mae pob pwyllgor yn arbenigo mewn maes gwaith. Mae gan bob un o’r chwe phwyllgor sefydlog reolau penodol wedi’u neilltuo iddynt. Er enghraifft, mae’r Pwyllgor Busnes yn cytuno ar yr agenda, sef y papur trefn, ar gyfer cyfarfodydd llawn yn siambr y cynulliad. Mae’r Pwyllgor Gweithdrefnau yn adolygu rheolau’r cynulliad, a elwir yn reolau sefydlog, ac mae’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn gweithio gyda Swyddfa Archwilio Gogledd Iwerddon i ddal adrannau’r llywodraeth i gyfrif am y ffordd y maent wedi gwario arian cyhoeddus.

Sefydlir pwyllgorau ad hoc am gyfnod cyfyngedig i edrych ar faterion penodol. Gall y rhain fod yn gyd-bwyllgorau gydag ACDau o ddau bwyllgor neu fwy sy’n gweithio gyda’i gilydd. Mae naw pwyllgor statudol, un ar gyfer pob adran o lywodraeth Gogledd Iwerddon. Mae pwyllgorau statudol yn chwarae rhan fawr yn y broses ddeddfu. Maent yn craffu ar waith gweinidogion ac adrannau, ac yn caniatáu i bobl Gogledd Iwerddon gael dweud eu dweud ar gyfreithiau newydd arfaethedig a pholisi’r llywodraeth.

Mae'r rhan fwyaf o'r biliau sy'n cael eu pasio gan Gynulliad Gogledd Iwerddon yn filiau gweithredol sy'n cael eu cynnig gan weinidogion. Ar ôl dadl ail gam, pan fydd y cynulliad yn pleidleisio i ystyried mesur ymhellach, mae’n symud ymlaen i’r cam pwyllgor. Mae’r pwyllgor perthnasol yn astudio’r bil fesul llinell, yn ymgynghori ag ymchwilwyr ac arbenigwyr, ac yn gofyn i grwpiau o bobl y mae’r gyfraith yn effeithio arnynt, o’r enw rhanddeiliaid, roi sylwadau. Gall aelodau’r cyhoedd hefyd ysgrifennu at y pwyllgor gyda’u sylwadau.

Mae’r pwyllgor yn gwahodd rhai pobl i gyfarfod i roi tystiolaeth lafar ac i ateb cwestiynau. Wedyn, mae’n llunio adroddiad ar y bil, sy’n aml yn argymell newidiadau, a elwir yn welliannau. Mae’r cynulliad yn trafod yr adroddiad, ac fel arfer yn pleidleisio o blaid gwelliannau’r pwyllgor. Mae gan bwyllgorau y pŵer i gyflwyno biliau, er bod biliau pwyllgorau’n brin.

Gall pwyllgorau hefyd gynnal ymchwiliadau i faterion a godir gan grwpiau buddiant neu aelodau o’r cyhoedd, neu graffu ar agwedd ar waith yr adran. Mae papurau ymchwil y comisiwn yn clywed gan arbenigwyr, rhanddeiliaid a’r cyhoedd, ac yn llunio adroddiad gydag argymhellion. Caiff yr adroddiad ei drafod, ac mae’r gweinidog perthnasol yn ymateb yn siambr y Cynulliad, yn ogystal â gorfod ymateb yn ysgrifenedig i argymhellion y pwyllgor o fewn dau fis.

Mae gan bwyllgorau hawl gyfreithiol i anfon ar gyfer pobl a phapurau i’w helpu i wneud eu gwaith. Maent yn galw ar weinidogion a swyddogion y llywodraeth i’w briffio ar faterion ac ateb cwestiynau. Gallai gwrthod darparu dogfennau neu fynd i gyfarfod arwain at ddirwy sylweddol neu ddedfryd o garchar. Felly, mae pwyllgorau’n eithaf pwerus. Er bod cyfarfodydd yn y siambr yn aml yn tynnu sylw at raniadau rhwng pleidiau, mae perthnasoedd gwaith a phwyllgorau fel arfer yn gytûn. Mae’r aelodau’n gweithio’n adeiladol, gan gynrychioli buddiannau’r bobl a bleidleisiodd drostynt.

End transcript: Fideo 3: Pwyllgorau Cynulliad Gogledd Iwerddon

Lawrlwytho

Fideo 3: Pwyllgorau Cynulliad Gogledd Iwerddon

Gweithio gyda Grwpiau Hollbleidiol

Mae pob Grŵp Hollbleidiol yn cynnwys ACDau o wahanol bartïon sydd â diddordeb mewn mater penodol. Mae aelodaeth ffurfiol ar gyfer ACDau yn unig, ond gellir gwahodd unigolion a sefydliadau i fynd i gyfarfodydd a briffio er mwyn goleuo a chefnogi gwaith y grŵp.

Rhaid i’r tri dynodiad (Cenedlaetholwr, Undebwr ac Arall) yn y Cynulliad gael eu cynrychioli yn yr aelodaeth, a rhaid iddynt gynnwys o leiaf deg ACDau.

Gallwch weld y Grwpiau Hollbleidiol a’r manylion cyswllt ar hyn o bryd yma.

Cyflwyno deiseb drwy ACD

Gall ACD gyflwyno deiseb gyhoeddus i’r Cynulliad, wedi’i llofnodi gan aelodau’r cyhoedd ac yn gofyn i’r llywodraeth weithredu ar fater penodol. Ar ôl i’r Pwyllgor Busnes gymeradwyo’r ddeiseb, bydd ACD yn cyflwyno’r ddeiseb i’r Llefarydd gyda rhai geiriau rhagarweiniol, ac yna bydd y Llefarydd yn trefnu i’r ddeiseb gael ei hanfon at y gweinidog perthnasol. Ar ryw adeg, bydd y gweinidog fel arfer yn ymateb i ACDau eraill a/neu’r siaradwr yn amlinellu pa gamau a gymerwyd o ganlyniad i’r ddeiseb gyhoeddus.

Creu newid drwy gydweithrediad rhwng y Gogledd a’r De

Mae Cyngor Gweinidogol y Gogledd/De, sy’n cynnwys gweinidogion o Weithrediaeth Gogledd Iwerddon a Llywodraeth Iwerddon, yn cydweithredu ar bolisi sy’n ymwneud â 12 maes o ddiddordeb cyffredin. Mae’r ddwy ochr yn cytuno ar chwech o’r meysydd hyn, ond cânt eu gweithredu ar wahân ym mhob awdurdodaeth. Mae’r chwech arall yn cael eu cytuno gyda’i gilydd ond yn cael eu gweithredu drwy gyrff gweithredu ar y cyd sy’n cwmpasu Gogledd Iwerddon a Gweriniaeth Iwerddon. Mae manylion ynghylch sut i gysylltu â’r Cyngor, gan gynnwys meysydd diddordeb, ar gael ar y wefan hon.