3.4 Tha a’ Ghàidhlig beò!
Foghlam
Tha sgoilearan a’ tòiseachadh foghlam tro mheadhan na Gàidhlig (FTG) aig aois òg, mar as trice ann an cròileagan no sgoil-àraich. Tha dà sgoil Ghàidhlig ann an Alba (ann an Glaschu agus Inbhir Nis); a bharrachd air sin, ’s ann mar chlasaichean ann an sgoiltean dà-chànanach a tha FTG air a thoirt seachad. Chan eil mòran teagasg tro mheadhan na Gàidhlig anns an àrd-sgoil ach tha cothrom aig sgoilearan clasaichean cànain a ghabhail san àrd-sgoil a bheir iad gu deuchainnean SQA ann an Gàidhlig (fileantaich).
Cliog an seo airson pìos bhidio far a bheil dà sgoilear à BSGI ag innse mun sgoil: ww2.highland.gov.uk/ gaelic_in_the_highlands/ gaelic_school [Tip: hold Ctrl and click a link to open it in a new tab. (Hide tip)] .
Coimhearsnachd
Tha a’ Ghàidhlig air a cleachdadh ann am beatha làitheil iomadh coimhearsnachd, gu h-àraidh sna h-Eileanan Siar agus san Eilean Sgitheanach ach cuideachd, aig ìre nas lugha, ann an iomadh ‘coimhearsnachd am broinn coimhearsnachd’ sa bhaile mhòr.
Tha grunn eaglaisean - Pròstanach agus Caitligeach – a’ cleachdadh Gàidhlig nan adhradh. ’S e aon de na seòrsaichean seinn as annasaiche, agus as cumhachdaiche, anns a’ Ghàidhlig, mar eisimpleir, an dòigh air seinn nan salm Ghàidhlig a tha air tighinn ri chèile thar nan linntean ann an Eaglaisean Clèireach nan Eilean. Tha an eisimpleir seo à Leòdhas:
Craoladh
Tha MG ALBA air a mhaoineachadh le Riaghaltas na h-Alba airson prògraman telebhisein Gàidhlig a chruthachadh agus, ann an co-bhoinn ris a’ BhBC, tha iad air BBC ALBA a chur air chois, sianal telebhisein digiteach Gàidhlig. Tha BBC ALBA ri lorg air Freeview Sianal 8; Cabal Sianal 188; Sky Sianal 168; Freesat Sianal 110 agus beò air BBC iPlayer. Gheibhear cuideachd 10 uairean a thìde taghte gach seachdain air BBC PC iPlayer agus BBC iPlayer tro Virgin Media. Airson fiosrachadh air MG ALBA faic: www.mgalba.com/ index-en.html
Tha seirbheis chunbhalach Ghàidhlig ri fhaighinn air BBC ALBA, air telebhisean, rèidio agus an eadar-liòn a-nise, a’ gabhail a-steach phrògraman chloinne, seirbheis naidheachdan, àbhachdais agus spòrs. Airson fiosrachadh faic: www.bbc.co.uk/ alba
Cultar
Tha ceòl Gàidhlig (agus Ceilteach) air a bhith dol o neart gu neart o chionn beagan bhliadhnaichean, mar a chithear aig fèisean ciùil mar Blas (air a’ Ghàidhealtachd), HebCelt (Na h-Eileanan Siar) agus Celtic Connections (Glaschu).
Airson tuilleadh mu fhèisean ciùil faic:
Airson pìosan bhidio à BLAS 2010, cliog air: http://www.blas-festival.com/ 2010-bhideo--video-clips.html
Tha fèisean ionnsachaidh air an cumail air feadh na dùthcha far a bheil cothrom aig luchd-ionnsachaidh òg sgilean cultarach Gàidhlig a thogail o phroifeiseantaich.
Tha mu 40 fèis ann aig an àm seo, le taic o bhuidheann nàiseanta, Fèisean nan Gàidheal. Airson tuilleadh fiosrachaidh faic: www.feisean.org
’S e co-fharpaisean ciùil a tha anns na mòdan, nàiseanta agus ionadail, airson clann agus inbhich a tha air an ruith leis a’ Chomunn Ghàidhealach. Airson fiosrachadh faic:
www.ancomunn.co.uk or www.acgmod.org
Tha roinnean eile de chultar na Gàidhlig seach a’ chànan fhèin air ath-bheothachadh cuideachd o chionn ghoirid, mar eisimpleir dannsa thraidiseanta leithid ‘dannsa-ceum’ a chaidh a thoirt air ais à Canada agus a tha a’ fàs gu mòr. Airson tuilleadh fiosrachaidh, faic: www.dannsa.com no www.scottishdance.net/ highland.
Soidhnichean
Tha an t-amas aig Achd na Gàidhlig gum bi an aon ‘mheas’ air a chur air Gàidhlig agus Beurla a’ ciallachadh gu bheil a’ Ghàidhlig a’ nochdadh tòrr nas trice a-nise air soidhnichean de gach seòrsa, a-staigh agus a-muigh.
Cluinnear Gàidhlig ga labhairt ann an suidhichidhean oifigeil cuideachd mar na rabhaidhean sàbhailteachd air aiseagan chun nan Eilean.
Teaghlach
Bidh pàrantan le clann ann am foghlam tro mheadhan na Gàidhlig ag ionnsachadh na Gàidhlig gus an clann a chuideachadh. A bharrachd air clasaichean-oidhche tha tachartasan ann far am faod pàrantan agus clann ionnsachadh còmhla. Gheibhear cunntas air a leithid seo a thachartas aig: http://www.cnag.org.uk/ pdfs/ curisfas11.pdf.
